I. TT TRÁI PHIẾU
1.
Thị trường trái phiếu (TP) là thị trường của giới đầu tư tài chính, định chế đầu tư chuyên nghiệp. Đừng nghĩ thị trường này dễ ăn.
a. Hãy tìm hiểu kỹ thị trường Trái phiếu trước khi tham gia: có nhiều loại TP và rủi ro của trái phiếu không hề thấp do kỳ hạn dài, không có người giám sát thường xuyên, chủ nợ phân tán, phụ thuộc nặng vào tư cách, năng lực tài chính và dòng tiền, khả năng triển khai và quản lý dự án, tính tuân thủ, ngành nghề kinh doanh, giá trị TSĐB (nếu có) hay dòng tiền đảm bảo trả nợ của tổ chức phát hành (TCPH) và chính sách vĩ mô, kinh tế vĩ mô của nhà nước ảnh hưởng rất lớn đến khả năng thực hiện cam kết của TCPH. Các TCPH thì dĩ nhiên sẽ thề thốt trả đủ, trả đúng lúc với những bộ hồ sơ rất đẹp.
Trong khi mua trái phiếu, khẩu vị của người mua thường là không muốn rủi ro cao, thời gian đầu tư hữu hạn để thu hồi gốc lãi theo cam kết của tổ chức phát hành (TCPH). Đó chính là “bẫy tâm lý” đối với các nhà đầu tư dễ dãi và không biết phân tích rủi ro.
Việc đánh giá rủi ro TP là của các chuyên gia chuyên nghiệp, không cá nhân nào làm nổi. Giá trái phiếu cũng biến động theo chiều xuống không kém cổ phiếu nhưng chiều lên thì hạn chế hơn. Rủi ro mất tiền đầu tư trái phiếu, vì vậy, không kém cổ phiếu (CP) nếu hiểu đúng bản chất của rủi ro.
Hiện tượng đầu tư trái phiếu thua lỗ 20%-30% khi con nợ vẫn sống khoẻ, trả nợ đều là điều không hiếm mà tôi đã chứng kiến. Còn mất 50-100% cũng chả thiếu nếu con nợ mất khả năng chi trả.
PS. Một số “chuyên gia” yêu cầu TP phải có TSĐB lại càng sai và không hiểu gì về thị trường Trái phiếu. TSĐB đôi khi cũng là “bẫy tâm lý”.
Đừng để tâm lý quản lý tiền của bạn.
b. Phát hành ra công chúng và phát hành riêng lẻ.
Bất kỳ sản phẩm tài chính nào (CP, TP, phái sinh) để phát hành cho số đông cần có quy chế và điều kiện riêng gọi là phát hành ra công chúng- Public Offering (PO) – phải đáp ứng các tiêu chí tối thiểu đồng thời chịu sự giám sát tính tuân thủ các tiêu chí ấy.
Trong khi phát hành riêng lẻ, là phát hành phạm vi hẹp và về nguyên tắc cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp, thì yêu cầu thông tin, điều kiện và giám sát nhẹ hơn.
Vì sao lại thế?
Vì phát hành ra công chúng cho số đông… nếu đổ vỡ có thể gây biến động xã hội. Còn phát hành riêng lẻ, về nguyên tắc, là cho các định chế đầu tư chuyên nghiệp và số lượng nhà đầu tư hạn chế nên khả năng gây bất ổn thị trường thấp hơn.
Chú ý rằng các tiêu chí này không phải là tiêu chuẩn chất lượng (nếu có thì rất ít) mà chỉ yếu là danh mục các thông tin cần được cung cấp và được các bên độc lập xác thực tính tin cậy từ góc độ chuyên môn căn cứ các tài liệu do TCPH cung cấp, bao gồm các số liệu tài chính. Tất cả đều là số liệu QUÁ KHỨ được các công ty kiểm toán xác thực TRÊN BỀ MẶT CHỨNG TỪ. Việc cấp phép (nếu có) chỉ là xác thực việc này.
*Hệ quả là:
i. Thứ nhất nếu TCPH biết cách và cố ý gian lận xào nấu số liệu thì khó có thể phát hiện ra đằng sau chứng từ ấy bản chất kinh tế là gì. Công ty Kiểm toán đóng vai trò khá quan trọng, phải tuân thủ chuẩn mực và có thể phát hiện ra những số liệu gian lận hay giao dịch mập mờ. Nhưng Kiểm toán không phải là cơ quan điều tra, quyền lực hạn chế và đổ hết tội cho họ là vô lý. Dù quả thật có nhiều Báo cáo Kiểm toán rất non tay bởi Công ty Kiểm toán hời hợt.
Cố ý gian lận số liệu tài chính mới là tội. Không phát hiện ra gian lận chỉ là lỗi mà thôi.
ii. Thứ hai là chất lượng giá cổ phiếu, khả năng chi trả của doanh nghiệp sẽ diễn ra trong TƯƠNG LAI phụ thuộc chất lượng hoạt động của doanh nghiệp và môi trường kinh doanh của thị trường. Và các số liệu hiện tại hay quá khứ chỉ giúp dự đoán, dự báo tương lai mà thôi. Các chuyên gia thực thụ vẫn dự báo sai như thường. Vì chúng ta không phải là Đấng Toàn Năng. Và bởi tương lai luôn có yếu tố bất định.
iii. Thứ ba là với những người không hiểu biết lại gặp các nhà tư vấn “đểu” thì i. cũng là bẫy tâm lý. Các nhà tư vấn này lái theo hướng các thông tin đó là “đóng dấu chất lượng”. Đó là trộn lẫn khái niệm
Đánh giá chất lượng Trái phiếu chuyên nghiệp nhất là các Công ty định mức tín nhiệm. Nhưng kể cả họ vẫn có thể sai như thường. Chỉ sai ít hơn người phàm chúng ta. Việc TP một doanh nghiệp được một tổ chức định mức tín nhiệm hàng đầu thế giới treo mức cao nhất trong khi DN đang kêu gọi chính phủ cứu trợ tôi đã gặp,
c. Nói kỹ thêm một chút
Phát hành ra công chúng hay riêng lẻ là nói đợt phát hành lần đầu, ở thị trường sơ cấp. Sau đó mua đi bán lại là thị trường thứ cấp… thì lại khác.
Ở thị trường thứ cấp nếu cho phép kinh doanh, mua bán một loại chứng khoán trên diện rộng, “xã hội hoá” chứng khoán… thì phát hành riêng lẻ không khác gì phát hành ra công chúng. Do vậy các nhà quản lý thị trường thường sẽ giám sát cả giai đoạn phát hành sơ cấp lẫn giai đoạn mua bán ở thị trường thứ cấp với các loại chứng khoán chưa niêm yết. Kiểm soát ở đây được hiểu là giám sát phạm vi chào bán và số lượng nhà đầu tư tham gia nắm giữ.
Với cổ phiếu, ở Việt Nam, Công ty Cổ phần có vốn góp từ 30 tỷ VNĐ trở lên và có tối thiểu 10% số cổ phiếu phổ thông do từ 100 nhà đầu tư không phải là cổ đông lớn nắm giữ trở lên… gọi là Công ty Đại chúng và phải chịu sự giám sát của UBCKNN (Chương III, Luật chứng khoán) với một số yêu cầu công bố thông tin, lưu ký và mô hình quản trị.
Tuy nhiên với trái phiếu thì không có yêu cầu này. Đại chúng hóa trái phiếu thoải mái: Luật điều chỉnh phương thức chào bán của Thị trường Sơ cấp nhưng bỏ ngỏ hoàn toàn thị trường Thứ cấp. Chúng ta kiểm soát việc đại chúng hóa cổ phiếu nhưng không hề kiểm soát việc đại chúng hoá trái phiếu.
(Còn tiếp)
—————————