Phân tích dự án xây đường sắt cao tốc Bắc – Nam

Bài viết dưới đây sẽ tổng hợp các ý kiến và phân tích về việc vay 70 tỷ đô la để xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc Bắc – Nam, từ đó nêu rõ những mặt lợi và hại mà dự án này có thể mang lại.

Ý tưởng về việc xây dựng một hệ thống tàu cao tốc Bắc – Nam, với khả năng “ăn sáng ở Hà Nội, ăn trưa ở Nha Trang và ăn tối tại Sài Gòn,” mang đến hình ảnh về sự phát triển vượt bậc và hiện đại cho Việt Nam. Đối với một số người, ý tưởng này có vẻ hấp dẫn khi nó có thể giải quyết vấn đề giao thông nhanh chóng giữa các thành phố lớn, cũng như đem lại những trải nghiệm sang trọng, tiện nghi. Tuy nhiên, khi xét đến chi phí và thực tế kinh tế của đất nước, dự án này lại đặt ra nhiều câu hỏi nghiêm túc về tính khả thi và lợi ích thực sự mà nó có thể mang lại.

Chi phí khổng lồ và gánh nặng nợ nần

Số tiền 70 tỷ đô la cho dự án này thực sự là một con số khổng lồ đối với nền kinh tế của Việt Nam. Để hình dung rõ hơn, việc xử lý một vụ thất thoát tài chính như trường hợp Vạn Thịnh Phát, với con số 350 ngàn tỷ đồng (khoảng 15 tỷ đô la), đã làm cho nhiều người choáng váng. Số tiền 70 tỷ đô la để xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc tương đương với việc xử lý ít nhất 6 vụ Vạn Thịnh Phát mới đủ. Điều này đặt ra câu hỏi về nguồn vốn vay, chi phí lãi suất, và trách nhiệm của các thế hệ sau trong việc trả nợ.

Thêm vào đó, những dự án cơ sở hạ tầng lớn trước đây như tuyến đường sắt Cát Linh – Hà Đông hay tuyến Metro Bến Thành – Suối Tiên đã gây ra không ít lo ngại về việc đội vốn, kéo dài thời gian xây dựng, và hiệu quả sử dụng. Vậy liệu dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam có tránh được những vấn đề này không, hay nó sẽ lặp lại những thất bại tương tự?

Lợi ích kinh tế chưa rõ ràng

Một trong những điểm chính của dự án đường sắt cao tốc là phục vụ cho việc vận chuyển hành khách nhanh chóng giữa các thành phố lớn. Tuy nhiên, cần xem xét rằng không phải ai cũng có đủ điều kiện tài chính để sử dụng dịch vụ này. Hiện tại, hầu hết người dân vẫn ưu tiên sử dụng các phương tiện di chuyển như xe khách, tàu hỏa thông thường hoặc thậm chí là máy bay giá rẻ vì chi phí hợp lý hơn.

Hơn nữa, với một quốc gia nhỏ bé như Việt Nam, việc nâng cấp hệ thống đường sắt hiện tại lên tiêu chuẩn quốc tế với tốc độ 160 km/h đã có thể giải quyết được phần lớn nhu cầu giao thông. Điều này không chỉ tiết kiệm chi phí xây dựng mà còn phù hợp hơn với khả năng tài chính của đại bộ phận dân cư.

Thay vì tập trung vào vận chuyển hành khách cao cấp, Việt Nam có thể tận dụng hệ thống đường sắt cải tiến để chở hàng hóa với chi phí thấp hơn, từ đó thúc đẩy giao thương và phát triển kinh tế bền vững hơn. Với tốc độ 160 km/h, thời gian di chuyển từ Hà Nội đến TP.HCM sẽ chỉ mất khoảng 10 giờ, điều này hoàn toàn khả thi và phù hợp với điều kiện kinh tế của Việt Nam.

Rủi ro về môi trường và xã hội

Xây dựng một hệ thống đường sắt cao tốc trải dài hơn 1.600 km không chỉ đặt gánh nặng về mặt tài chính mà còn tiềm ẩn nguy cơ về môi trường và xã hội. Việc phá rừng để làm đường sẽ gây ra nhiều tác động xấu đến hệ sinh thái, làm tăng nguy cơ lở đất và lũ quét, đặc biệt là ở các vùng đồi núi. Bên cạnh đó, cuộc sống của hàng triệu người dân sống dọc theo tuyến đường mới có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng trong quá trình xây dựng kéo dài hàng chục năm.

Ngoài ra, liệu rằng sau 30 năm nữa, công nghệ có thay đổi và chúng ta có thể xây dựng hệ thống giao thông tương tự với chi phí thấp hơn và thời gian thi công ngắn hơn không? Nếu thế, con cháu chúng ta có lẽ sẽ chất vấn về quyết định của thế hệ hiện tại khi để lại cho họ món nợ khổng lồ cùng với những khó khăn về môi trường và xã hội mà dự án này gây ra.

Kết luận

Dự án xây dựng đường sắt cao tốc Bắc – Nam là một ý tưởng hấp dẫn về mặt hình thức, nhưng khi xem xét kỹ lưỡng về chi phí, hiệu quả kinh tế, và những tác động tiềm tàng, nó đặt ra nhiều câu hỏi nghiêm túc về tính khả thi. Thay vì tập trung vào một dự án khổng lồ với nhiều rủi ro, Việt Nam nên xem xét nâng cấp hệ thống đường sắt hiện tại, vừa tiết kiệm chi phí vừa phục vụ tốt hơn cho đại bộ phận dân cư và nền kinh tế.

Trong khi các quốc gia khác như Ai Cập có thể xây dựng hệ thống đường sắt hiện đại với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ so với dự án của Việt Nam, chúng ta cần thận trọng hơn trong việc đánh giá lợi ích thực sự mà một hệ thống giao thông đắt đỏ như vậy có thể mang lại, để tránh gánh nặng nợ nần cho thế hệ tương lai.