+ Người Ukraine đã bầu lên làm Tổng thống một người từng rất thành công trong lĩnh vực truyền hình, truyền thông-cựu diễn viên hài, và là người từng thành lập một công ty chuyên sản xuất phim, phim hoạt hình và chương trình truyền hình…Đó là lý do tại sao trên mặt trận truyền thông, Ukraine thắng Nga tuyệt đối!
xxxxx
Lương Thái Sỹ
17 tháng 10, 2022
Trang Twitter của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky là một trong những kênh tin tức được theo dõi nhiều nhất thế giới (ảnh: STR/NurPhoto via Getty Images)
Sau tám tháng, cuộc chiến Nga-Ukraine vẫn gần như ở thế cân bằng. Các hoạt động chống trả của Ukraine tiếp tục hiệu quả trong khi Nga phải tìm cách chuyển sức ép sang những nơi khác. Nhưng trên mạng xã hội, Ukraine đang chiếm ưu thế gần như tuyệt đối.
Olena một doanh nhân Kyiv, người quản lý các nhóm tình nguyện viên “tác chiến” trên mạng xã hội mạnh dạn tuyên bố: “Ukraine là ‘quốc gia của meme’ nên nếu đây là một cuộc chiến giữa các meme, tôi tin chúng ta sẽ chiến thắng!”. Do tính chất nhạy cảm của công việc mà cô và các nhóm tình nguyện viên thực hiện cho Bộ Quốc phòng Ukraine, cô yêu cầu được giấu tên thật. Các nhóm của Olena làm việc suốt ngày đêm, phản ứng chỉ trong vòng vài giờ trước dòng tin tức từ khắp nơi đổ về để tạo ra các video thú vị, thường có âm nhạc, cho các khán giả ở cả trong lẫn ngoài nước. Cũng giống như Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khi ông phát biểu trước các quốc hội nước ngoài sao cho thể hiện tính đến lịch sử, văn hóa… của đất nước họ, đội ngũ quốc tế gồm vỏn vẹn năm thành viên chủ lực của Olena cũng có cách làm tương tự.
Ví dụ một video phát hành Tháng Sáu bày tỏ cảm ơn sự hỗ trợ quân sự của Anh đã được thực hiện chuyên nghiệp với sự lồng nhạc của Gustav Holst và The Clash, cùng cái nhìn thoáng qua về Shakespeare, David Bowie, Lewis Hamilton và bản dựng các vũ khí chống tăng do Anh cung cấp. Gần đây hơn, quyết định của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cung cấp pháo tự hành Caesar cho Ukraine đã được chào đón bằng một đoạn video chủ đề “Những cử chỉ lãng mạn có nhiều hình thức” để ám chỉ tính lãng mạn của người Pháp. Hình ảnh hoa hồng đỏ, sôcôla, đường chân trời Paris, và cảnh những khẩu súng đang hoạt động, được dàn dựng với âm nhạc ấn tượng của Serge Gainsbourg và bản Je T’aime Moi Non Plus của Jane Birkin.
Olena cho biết một trong những video “cảm ơn” cô yêu thích là video ca ngợi Thụy Điển về khoản viện trợ đáng giá cho Ukraine: Bệ phóng tên lửa Carl Gustav giá chỉ $20,000 nhưng có khả năng tiêu diệt tăng T-90 của Nga giá $4.5 triệu! Nhờ nỗ lực của Olena và những người yêu nước như cô, kênh Twitter của Bộ Quốc phòng Ukraine hiện có 1.5 triệu người theo dõi trên khắp thế giới. Một số video được xem hơn một triệu lần. Video thành công nhất của họ được phát hành vào Tháng Tám sau một số cuộc tấn công bí ẩn vào các vị trí Nga ở bán đảo Crimea thu hút đến 2.2 triệu lượt xem. Video chế giễu người Nga đi nghỉ trên bán đảo có bài hát “Bananarama song Cruel Summer” (Mùa hè tàn khốc của Bananarama) cũng được đón nhận nồng nhiệt.
Rút ra các bài học
Với vô số video mô tả những thất bại của quân đội Nga được đăng tải trên các nền tảng mạng xã hội, nhóm Olena không thiếu tài liệu và rút được nhiều kinh nghiệm trong quá trình khi thử và loại trừ những “hình thức tuyên truyền” không hiệu quả. “Có lúc chúng tôi trưng ra các thi thể lính Nga – Olena nói – Nhưng sau đó nhận ra cách này không hiệu quả, thậm chí còn chống lại chúng tôi”. Để thay đổi, nhóm nghiên cứu quay sang kêu gọi lương tâm của lính Nga bằng cách chiếu hình ảnh của những thường dân Ukraine bị chết. Nhưng nó cũng rơi vào những lỗ tai điếc!
“Chúng tôi phát hiện ra người Nga không hề thương cảm mà còn thực sự tự hào là đã giết được nhiều dân thường Ukraine. Khi đó chúng tôi nhận ra rằng để đạt được mục tiêu không hề đơn giản mà cần có những phương cách phức tạp hơn nhiều” – Olena nói. Giờ đây, các tình nguyện viên tập trung nghiên cứu kỹ lưỡng những nền tảng mạng xã hội của Nga, tìm cách phát hiện điểm yếu ở những khu vực cụ thể để tấn công. “Nếu bạn nhắm vào Saratov, bạn phải biết những gì đang xảy ra ở Saratov – Olena nói – Nếu bạn nhắm vào Nizhny Novgorod, bạn phải biết điều gì đang xảy ra ở Nizhny Novgorod” – dẫn lại từ BBC.
Thật khó để đánh giá chính xác tác động của chiến lược mới tại cả tiền tuyến lẫn hậu phương của kẻ thù, nhưng việc tổng động viên một phần gần đây của Vladimir Putin đã cung cấp cho các tình nguyện viên rất nhiều chất liệu đắt giá để làm việc. “Chúng tôi chờ đợi lệnh động viên của Putin vì chắc chắn nó sẽ khiến xã hội Nga mất tinh thần” – Olena nói. Phong phú nhất là kho dữ liệu được tìm thấy trên dịch vụ nhắn tin Telegram, nơi Olena gọi là “Miền Tây hoang dã”. Vụ nổ gần đây trên Cầu Kerch nối Nga với Crimea bị chiếm đóng đã mang đến một làn sóng “thủy triều” các video, truyện cười và meme của đội quân internet Ukraine ăn mừng chiến thắng.
Ukraine không biến thành một quốc gia “ninja kỹ thuật số” trong một sớm một chiều. Tám năm chiến tranh ở vùng Donbas phía Đông đã cho Olena và các chiến hữu rất nhiều thời gian để trau dồi kỹ năng, từ chống lại thông tin sai lệch đến phát tán các video hài hước để nâng cao tinh thần binh sỹ. Theo Ihor Solovey, người đứng đầu Trung tâm Truyền thông Chiến lược và An ninh Thông tin của Ukraine, môi trường truyền thông xã hội hiện nay phản ánh sự hội tụ hiếm hoi giữa những lực lượng tưởng không thể gặp nhau.
“Chúng ta đang chứng kiến lần đầu tiên trong lịch sử, xã hội dân sự tin tưởng vào chính quyền và giúp đỡ nó – ông nói – Quân đội làm phần việc của họ, trong khi xã hội dân sự tạo ra nội dung, meme, tác phẩm sáng tạo của riêng mình. Mọi người đều cảm thấy có trách nhiệm với tương lai của đất nước và bản thân”. Thật kỳ lạ, với “danh tiếng” là trùm hacker và lừa đảo trên mạng, người Nga đã chẳng phản công được gì trên không gian mạng.
