10-9-2020
Bài viết sau đây của ông David Brown, viết độc quyền cho trang Tiếng Dân bằng tiếng Anh, được ông Song Phan chuyển ngữ, gửi đến những người bạn sống ở Việt Nam.
Các bạn ở Việt Nam thân mến,
Trong mười năm qua, tôi đã chia sẻ suy nghĩ của mình về các vấn đề có liên hệ đến Việt Nam trên trang Tiếng Dân và blog Ba Sàm, cũng như trên Asia Sentinel và một số ấn phẩm tiếng Anh khác. Tôi đã viết về đời sống chính trị của Việt Nam, các thách thức kinh tế, xã hội, các lựa chọn về chính sách môi trường và mối quan hệ của nó với các nước láng giềng.
Tôi cũng thường viết về cuộc khủng hoảng đang diễn ra ở Biển Đông và về mối quan hệ Mỹ – Việt, nhưng bây giờ, trong gần bốn năm qua, tôi không lên tiếng về những vấn đề đó. Không phải tôi không còn quan tâm, mà tôi có thể nói gì đây? Khi nhìn các hành động của Tổng thống Donald Trump, tôi đã cảm thấy khó chịu về sự trung thực đàng hoàng, về “chính nghĩa” và “đạo đức ” của nước mình.
Nhìn việc, biết người
Không giống như các chính trị gia tiêu biểu, tổng thống Trump nói những gì ông nghĩ mà không hề do dự. Ông vận động trong tư cách ứng viên sẽ “rút cạn đầm lầy” (có nghĩa là nhổ tận gốc các thỏa thuận đồi bại của “nhóm lợi ích” Mỹ, tức là phe nhóm chính trị nội bộ ở Washington). Khi lên nắm quyền, ông đã không ngần ngại khuấy động lên mọi thứ. Ông đã đòi hỏi các viên chức dưới quyền sự trung thành tuyệt đối và đã giành được toàn quyền kiểm soát tổ chức của Đảng Cộng hòa. Trump vẫn gây chú ý qua tính không thể đoán trước, qua sự miệt thị những ‘quy tắc’ của nền chính trị Mỹ.
Trump đã được bầu làm tổng thống vào tháng 11 năm 2016 vì rất nhiều cử tri Mỹ đã thích cách nói chuyện thẳng thắn và lời hứa “đặt nước Mỹ lên trên hết” gây ấn tượng.
Tôi hiểu rằng khi nhìn từ Việt Nam, Trump là nhân vật có tinh thần chiến đấu. Tôi tin rằng tôi hiểu tại sao. Trước nhất, Việt Nam có một lịch sử lâu dài chống trả sự xâm lăng của Trung Quốc. Và thứ hai là Trump không ngần ngại thách thức hành vi xấu xa của Trung Quốc. Ông đã lên án dữ dội việc các công ty Trung Quốc đánh cắp sở hữu trí tuệ và việc chính phủ Trung Quốc hạn chế công ty Mỹ có ý muốn bán sản phẩm ở Trung Quốc.
Hiện nay ở Mỹ, Tổng thống Trump vẫn còn nhiều người trung thành mê đắm, nhưng không còn nhiều như trước. Một phần, những người bầu cho ông hồi năm 2016 đang thất vọng. Họ thấy ông ta bây giờ là một người có ít sự tôn trọng đối với các định chế của Mỹ, một người kích động thù hằn chủng tộc và coi những người bị tổn thương và khổ đau là “bọn bất tài, khờ khạo” (losers and suckers). Cho đến đầu năm nay, nhiều cử tri vẫn còn ghi điểm tốt cho Trump vì sự tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của Hoa Kỳ. Hiện nay, vì COVID-19 tác động, nền kinh tế Mỹ đang có hiệu năng yếu kém. Đa số các cử tri đánh giá rằng, Trump đã không dẫn đầu đất nước hiệu quả trong việc chống đại dịch.
Mùa hè năm nay, những cuộc thăm dò ý kiến đã liên tục chỉ ra rằng, cử tri Mỹ sẽ không chấp nhận cho Donald Trump làm thêm một nhiệm kỳ 4 năm lần thứ hai, mà sẽ bầu cho đối thủ của ông ta là Joe Biden.
Ông Biden, ứng cử viên của Đảng Dân chủ, là phó tổng thống của cựu Tổng thống Barack Obama trong 8 năm. Trước đó, với tư cách là thượng nghị sĩ Hoa Kỳ, Biden đã nổi tiếng là một thuyết khách, một người có thể mở ra con đường thỏa hiệp để đưa ra các luật lệ cần thiết được chấp thuận. Ông Biden là người cầu tiến nhưng không phải cấp tiến. Mặc dù ông Biden hiện nay 77 tuổi, lớn hơn Trump 4 tuổi (và tình cờ, Trump chỉ lớn hơn tôi 1 tuần tuổi), ông hứa sẽ đưa vào chính quyền của mình một thế hệ mới các nhà lãnh đạo tài năng.
Joe Biden là nhân vật đối lập với Donald Trump. Trái tim của ông ấy bao la như nước Mỹ. Không có chính trị gia Mỹ nào có khả năng hơn Joe Biden để sửa chữa những thiệt hại mà Trump đã gây ra cho các thể chế dân chủ và cho tinh thần quốc gia của chúng tôi.
Bạn đang nghĩ gì?
Bây giờ, các bạn Việt Nam của tôi, tôi đánh giá cao việc bạn đã đọc đến đây. Tuy nhiên, có thể các bạn vẫn nghĩ rằng, Trump tốt hơn ông Biden cho Việt Nam.
Có vẻ như nhiều người Việt Nam vẫn “mê Chum”. Đây là một ví dụ: Một người bạn tôi ở Saigon, gần đây đã viết trên FB rằng:
“Obama … phát biểu rất hay, rất đi vào lòng người. Nhưng mà nếu chỉ phát biểu hay thì không đủ để làm một tổng thống.
Trump thì khác, Trump có đủ bản lĩnh, đủ mưu mô, đủ năng lực và đủ ‘ít ngoại giao’ để có thể đối phó với TQ.
Kiểu Obama: Ưu đãi cho TQ mọi thứ để mọi thứ vào tay TQ.
Kiểu Trump: Sòng phẳng, đã chơi là phải sòng phẳng. Cái gì ưu đãi-> dẹp!
Hy vọng sự xuất hiện của Trump chưa muộn”.
Theo tôi, đó là cách nghĩ ảo tưởng. Không ai nghi ngờ gì về việc Donald Trump có rất nhiều sinh lực (đủ năng lực và bản lĩnh): Ông đã gửi hơn 30.000 tweet, thường vào lúc nửa đêm, kể từ khi trở thành Tổng thống Hoa Kỳ. Quả thật ông ta rất mưu mô: Nếu bị bắt gặp nói dối, ông ta chỉ việc chuyển sang một lời nói dối lớn hơn. Và chắc chắn Trump ít ngoại giao. Ông không chỉ xúc phạm lãnh đạo của các đồng minh của Mỹ mà còn bợ đỡ những tay mị dân khác, kể cả “Chủ tịch vĩ đại Tập Cận Bình của Trung Quốc” (lời của chính Trump).
Trump từng nói với John Bolton (từng là Cố vấn An ninh Quốc gia của ông) rằng, việc Trung Quốc đưa người thiểu số Duy Ngô Nhĩ vào các trại tập trung là “là việc làm rất đúng đắn”. Bolton cũng tiết lộ rằng, Trump đã yêu cầu Tập giúp ông tái đắc cử bằng cách nhập khẩu thêm nông sản Mỹ. Và gần 8 tháng vừa qua, cho đến ngày 14/7/2020, Trump từ chối lên án sự đàn áp đáng sợ của Trung Quốc đối với quyền cai trị của Hồng Kông, Trump nói rằng các lệnh trừng phạt có thể làm đảo lộn các cuộc đàm phán thuế quan của ông ta. Những điều như thế khiến tôi không tin vào việc Trump sẽ đứng lên vì Việt Nam trước mối đe dọa từ Trung Quốc.
Mời bạn nhìn lại bốn năm vừa qua. Nhiệm kỳ tổng thống Trump đã mang lại lợi ích cụ thể mới nào cho Việt Nam? Khoảnh khắc tâm điểm là khi diễn ra “hội nghị thượng đỉnh” lần thứ hai của Trump với bạo chúa Bắc Triều Tiên? (Lời Trump: “Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ như quá ít nơi trên trái đất. Triều Tiên sẽ cũng phát triển như vậy, và rất nhanh chóng, nếu nước này phi hạt nhân hóa”.)
Sự thật là, trích lời của nhà bình luận tài chính nổi tiếng Jim Rogers: “Ông Trump đang làm cho Trung Quốc vĩ đại trở lại… Khi ông ấy rút Mỹ ra khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP),… những người châu Á đều nói ‘Chúng tôi phải quay sang Trung Quốc vì Mỹ đã rút lui’.”
Tổng thống Joe Biden chắc chắn sẽ kém “thú vị” hơn tổng thống Donald Trump. Chính vì lẽ đó, các bạn Việt Nam của Mỹ cũng nên ăn mừng chiến thắng của ông Biden. Theo ý tôi, dưới đây là sáu lý do quan trọng nhất:
(1) Chính quyền Obama đã đàm phán Hiệp định TPP với Việt Nam và chín nước khác. Ghét thành tựu của người tiền nhiêm, Trump từ bỏ nó, gọi đó là “một cuộc hiếp dâm đất nước chúng ta“. Chính quyền của ông Biden sẽ khắc phục sai lầm đó. Tất cả các thành viên TPP, hơn hết là Việt Nam, sẽ được hưởng lợi từ giá nhập khẩu rẻ hơn và thị trường xuất khẩu lớn hơn.
(2) Chính quyền Biden sẽ theo đuổi một chính sách cứng rắn, nhất quán và có nguyên tắc đối với “Trung Quốc đang trỗi dậy”. Không ai ở Washington, dù hướng về đảng Dân chủ hay Cộng hòa bênh vực thêm nữa cho các đáp trả mềm mỏng đối với hành vi hung hăng của Trung Quốc. Chúng tôi đều nhận thấy rằng, Trung Quốc của Tập Cận Bình không xứng đáng với lòng tin của thế giới.
(2.a) Việc Trung Quốc hạn chế vô lý hàng hóa của Mỹ sản xuất, hoặc trộm cắp công nghệ tiên tiến của Mỹ, sẽ bị trừng phạt.
(2.b) Hoa Kỳ sẽ thách thức các hành động của Trung Quốc đe dọa các nước láng giềng. Chúng tôi sẽ đáp trả thích đáng các hành động khiêu khích của Trung Quốc ở Biển Đông. Chúng tôi sẽ không hăm dọa ầm ĩ và cũng không thu mình lại. Chúng tôi sẽ tham vấn chặt chẽ và cùng hành động với Việt Nam và các nước bạn khác.
(3) Chính quyền Biden sẽ xây dựng lại ‘quyền lực mềm’ của Mỹ. Khi Donald Trump gặp Thủ tướng Phúc tại tòa Bạch Ốc hồi năm 2017, ông ta chỉ muốn nói về ba điều: Bắc Triều Tiên, thâm hụt thương mại song phương, và sự miễn cưỡng của Việt Nam trong việc nhận lại những người gốc Việt từng bị kết án về hoạt động tội phạm ở Mỹ. Dưới thời Joe Biden, nền ngoại giao Mỹ sẽ được dựa trên những giá trị chung và cùng có lợi, chứ không chỉ dựa trên “những gì bạn đã làm cho tôi trong thời gian gần đây?”
(4) Sẽ không có chỗ cho sự phân biệt chủng tộc, dù công khai hay ngấm ngầm, ở trong nước hay ngoài nước, khi ông Joe Biden ở tòa Bạch Ốc.
(5) Bạn bè của chúng tôi có thể tin vào Hoa Kỳ một lần nữa là đối tác đầy đủ trong các vấn đề thế giới. Tổng thống Biden sẽ không xúc phạm các đồng minh của Mỹ hay bợ đỡ những tên độc tài như Putin, Tập Cận Bình hay Kim Jong Un. Ông sẽ không “quá bận” để không tham dự các hội nghị cấp cao ASEAN và APEC.
(6) Mỹ sẽ tham gia lại Hiệp định Biến đổi Khí hậu Paris và hành động mạnh mẽ để giảm lượng khí thải carbon. Chúng tôi sẽ tiếp tục hỗ trợ đầy đủ các cơ quan đa phương thiết yếu như Tổ chức Y tế Thế giới.
Dù có thể không phải quá quan trọng đối với Việt Nam, nhưng có tầm quan trọng trung tâm đối với đa số công dân Mỹ, một chính quyền của ông Biden sẽ tôn trọng các định chế dân chủ của chúng tôi. Chính quyền này sẽ tập trung năng lượng Mỹ vào việc xây dựng lại cơ sở hạ tầng trong nước (được gọi là “Green New Deal”). Người Mỹ sẽ lấy lại niềm tin, rằng chúng tôi có thể tạo ra một nước Mỹ hiện đại là năng động và công chính.
Chấp nhận đề cử của đảng mình, ông Joe Biden hứa “sẽ là một tổng thống Mỹ … làm việc hết mình cho những người không ủng hộ tôi, cũng như tôi làm việc cho những người đã ủng hộ tôi”. Vì nó là một bài phát biểu tuyệt vời, tôi khuyến khích bạn chỉ dành hơn 24 phút, nghe ông Joe Biden trình bày bài này và bạn cũng có thể đọc toàn văn tại đây:
Joe Biden là một người trung thực và đứng đắn. Không có gì phải nghi ngờ khi chỉ còn chưa đầy hai tháng kể từ hôm nay, ông sẽ là tổng thống mới của nước Mỹ. Và cũng có thể ông sẽ dựa vào Đảng Dân chủ đa số ở Thượng viện cũng như tại Hạ viện. Tổng thống Biden là người sẽ giữ lời hứa của mình. Nước Mỹ sẽ mạnh trở lại về mặt đạo đức và Việt Nam sẽ không thể có một nước nào thân thiện hơn Mỹ.
Đó là sự thật như tôi nhìn thấy.
____
Tác giả: David Brown là một cựu viên chức ngoại giao Mỹ đã nghỉ hưu. Ông thường viết các chủ đề về Việt Nam, Biển Đông và nước lân cận.
