Vào ngày 10 tháng 12 năm 2021, Trung tâm Dịch vụ đấu giá tài sản TP. HCM tổ chức bán đấu giá lần lượt bốn lô đất thuộc khu chức năng số 3, khu đô thị mới Thủ Thiêm. Bốn doanh nghiệp trúng thầu là Công ty TNHH đầu tư bất động sản Ngôi Sao Việt (thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh); Công ty Cổ phần Dream Republic; Công ty TNHH đầu tư phát triển và thương mại Bình Minh; Công ty Cổ phần Sheen Mega.
Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc nhận định: “Đấu giá đất Thủ Thiêm là điển hình làm nhiễu loạn thị trường”.
Ngày 10 tháng 1 năm 2022, Tập đoàn Tân Hoàng Minh bỏ cọc cho lô đất 3-12 tại Thủ Thiêm, chấp nhận mất 588,4 tỷ đồng sau khi bỏ giá trúng đấu giá cao kỷ lục, gấp 8,3 lần so với giá khởi điểm, tương đương gần 2,5 tỉ đồng/m2. Một ngày sau, Tân Hoàng Minh có tâm thư gửi Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và các lãnh đạo Đảng, Nhà nước giải thích việc bỏ cọc là do “nhận thấy kết quả đấu giá sẽ dẫn đến sự xáo trộn trong lĩnh vực kinh tế nói chung, bất động sản nói riêng.”
Ngay khi Tân Hoàng Minh bỏ cọc, chuyên gia kinh tế Huy Vũ đã phân tích với RFA rằng, với chính sách “đất đai thuộc sở hữu của toàn dân nhưng do nhà nước quản lý”, người dân mất quyền sở hữu đất thì chính quyền địa phương dễ dàng đẩy họ đi và bán mảnh đất đó cho người khác nhằm kiếm lợi. Bên cạnh đó là vấn đề tư bản thân hữu cấu kết với chính quyền để nâng giá đất lên làm lũng đoạn thị trường.
Đến ngày 8 tháng 2 năm 2022, Công ty TNHH đầu tư phát triển và thương mại Bình Minh lại có văn bản gửi đến các cơ quan chức năng về việc xin bỏ cọc lô đất 3-9 tại Thủ Thiêm. Doanh nghiệp này đã vượt qua 140 lượt gọi giá với cả chục doanh nghiệp khác để trúng đấu giá lô đất với số tiền 5.026 tỷ đồng, gấp 6,9 lần so với giá khởi điểm.
Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Hùng Võ nêu quan điểm của ông với RFA sáng ngày 9 tháng 2:
“Chúng ta phải nhìn nó dưới góc độ kinh tế. Tức là việc bỏ cọc mang lại cho họ lợi ích nhiều hơn việc họ tiếp nhận để phải trả tất cả với số tiền cao hơn. Về mặt quản lý chúng ta có thể thấy đây là hành vi muốn làm cho giá đất đai ở Việt Nam cao lên nhiều hơn. Cao lên như vậy thì ai có lợi? Chắc chắn là chỉ những người hiện nay đang giữ nhiều đất muốn thông qua việc đấu giá đất, đưa giá đất lên cao làm cho giá đất trên thị trường tăng cao. Như thế, đất mà họ đang nắm trong tay thì nó hơn rất nhiều lần so với việc họ mất tiền trong việc bỏ cọc.
Tôi cho đây là những người chuyên kinh doanh đất sẽ tính một bài toán kinh tế. Họ không quan tâm tới việc làm nhiễu loạn thị trường, làm cho nền kinh tế thiếu ổn định.”
Trách nhiệm thuộc về ai?
Trao đổi với truyền thông Nhà nước hôm 9 tháng 2, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho rằng, kết quả trúng đấu giá đất cao bất thường sẽ ảnh hưởng, gây khó khăn cho công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với các dự án sử dụng đất vào mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế – xã hội; dễ kích động người dân bị thu hồi đất đã nhận tiền bồi thường hoặc chưa nhận tiền bồi thường khiếu nại đòi mức bồi thường cao hơn phương án bồi thường đã được phê duyệt, gây mất ổn định xã hội.
Theo ông Sinh, cần nghiên cứu sửa đổi pháp luật về đất đai, đặc biệt là các quy định liên quan đến việc xác định giá đất khi thực hiện thu hồi, giao đất, cho thuê đất, đấu giá quyền sử dụng đất phù hợp với thực tiễn, đảm bảo nguồn thu và tránh thất thoát ngân sách của Nhà nước.
Còn với ông Đặng Hùng Võ, chuyện đấu thầu đất với giá cao kỷ lục rồi bỏ cọc gây lũng đoạn thị trường như hiện nay, chứng tỏ ở Việt Nam hiện nay vẫn chưa có tinh thần của một nhà nước pháp quyền. Trách nhiệm thuộc về những nhà quản lý. Ông phân tích:
“Tôi cho rằng việc quản lý đất đai ở Việt Nam là rất kém. Không phải là kém do trình độ hoặc không hiểu biết. Họ hiểu biết hết nhưng họ chấp nhận như vậy vì đất đai nằm trong tay khá nhiều những nhà quản lý. Các nhà quản lý bây giờ sống bằng đất nhiều hơn sống bằng đồng lương.
Họ có khi cũng mong muốn giá đất hiện trạng lên cao hơn nữa để họ có lợi nên họ không làm gì cả. Ngay việc bây giờ sửa luật đất đai như thế nào cũng chỉ là vấn đề đặt ra chung chung, lúc vào cuộc thì không đủ nhiệt tình, không như là một chủ trương lớn để chúng ta phải thiết lập được một hệ thống quản lý đất đai có lợi cho nền kinh tế.
Tôi cho rằng, những người quản lý đáng trách hơn là những người đang làm ra những thủ thuật đẩy giá đất lên.”
Luật Đất đai nước Cộng Hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 quy định rõ, đất đai là sở hữu toàn dân do Nhà nước quản lý. Tuy nhiên người dân thực chất không có quyền sở hữu, mà khi mua đất hay đất do ông bà cha mẹ để lại thì sẽ được Nhà nước cấp cho giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Giới siêu giàu ở Việt Nam hiện nay được cho là những doanh nhân và quan chức, và đa số họ giàu lên từ đất. Cuối tháng 10 năm 2021, khi Quốc hội thảo luận tại tổ về quy hoạch sử dụng đất, Chủ tịch Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc phát biểu: “Vừa qua, người giàu lên nhờ đất rất nhiều, tù tội vì đất cũng rất nhiều”.
Trước đó, ông Nguyễn Phú Trọng từng gián tiếp xác nhận có hiện tượng cán bộ giàu nhanh, nhiều nhà đất, tài sản không nguồn gốc khi nhấn mạnh không để những cán bộ này lọt vào trung ương trong công tác nhân sự Đại hội 13. Sau đó, tại phiên họp đầu tiên của Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026, khi nói về “tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống” ông Trọng nhắc lại một câu làm nhiều người để ý: “Tiền bạc lắm làm gì, chết có mang theo được đâu; danh dự mới là điều thiêng liêng, cao quý nhất!”
Phát biểu của ông Trọng khiến nhiều người lại thấy thực tế lộ rõ bao quan chức Đảng và Chính phủ rơi vào vòng lao lý vì tham nhũng, dù khi chưa bị phát hiện họ cũng rao giảng, kêu gọi ‘cần kiệm, liêm chính, chí công, vô tư’.
