Nguy cơ thao túng Hiến pháp thông qua Tòa án Tối cao

Hoàng Việt

Phát biểu của Thượng nghị sĩ Lindsey Graham rằng Tòa án Tối cao có “khả năng cao” đồng ý với việc xóa bỏ quy định “sinh ở Mỹ là tự động là công dân Mỹ” (birthright citizenship) đã gây ra nhiều tranh cãi, cả về mặt pháp lý lẫn chính trị. Đây là một vấn đề nhạy cảm liên quan trực tiếp đến Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Hoa Kỳ – nguyên tắc nền tảng của quyền công dân tại Mỹ.

Tu chính án thứ 14 và ý đồ của chính quyền Trump

• Tu chính án thứ 14 (ban hành năm 1868):
  Xác định rằng “mọi người sinh ra hoặc nhập tịch tại Mỹ, và chịu sự quản lý của pháp luật, đều là công dân Mỹ.” Điều này được thiết kế nhằm đảm bảo quyền công dân cho tất cả cá nhân sinh ra trên đất Mỹ, đặc biệt để bảo vệ người Mỹ gốc Phi sau thời kỳ nô lệ.
• Chiến lược của chính quyền Trump:
  Việc xóa bỏ quyền công dân mặc định là một phần trong chính sách kiểm soát nhập cư cứng rắn của Trump. Mục tiêu là hạn chế tình trạng người nhập cư sinh con tại Mỹ để bảo đảm quyền công dân cho con cái họ (cái mà một số người gọi là “anchor babies”).

Trump từng tuyên bố có thể loại bỏ birthright citizenship bằng sắc lệnh hành pháp. Tuy nhiên, điều này trực tiếp xung đột với Hiến pháp, vì Tu chính án thứ 14 bảo vệ quyền này.
➡️ Sắc lệnh hành pháp không thể thay đổi một tu chính án của Hiến pháp. Việc này đòi hỏi phải có sự phê chuẩn của Quốc hội và 3/4 số tiểu bang, hoặc một phán quyết mang tính bước ngoặt từ Tòa án Tối cao.

Tòa án Tối cao có thể thay đổi Hiến pháp mà không cần sửa đổi?

Hiến pháp Hoa Kỳ quy định rằng sửa đổi Hiến pháp (Amending the Constitution) cần 2/3 số phiếu từ cả Hạ viện và Thượng viện, và sau đó 3/4 số tiểu bang phải phê chuẩn. Điều này khiến việc thay đổi Hiến pháp gần như bất khả thi nếu không có sự đồng thuận rất lớn.

Tuy nhiên, diễn giải Hiến pháp (Interpreting the Constitution) lại do Tòa án Tối cao quyết định, và chỉ cần 5/9 thẩm phán đồng ý, họ có thể thay đổi cách hiểu của một điều khoản, qua đó làm biến đổi nền pháp lý mà không cần sửa đổi Hiến pháp chính thức.

➡️ Nếu một đảng kiểm soát đa số trong Tòa án Tối cao, họ có thể diễn giải lại Hiến pháp theo hướng có lợi cho họ, mà không cần thông qua Quốc hội hoặc sự đồng ý của các tiểu bang.

Ví dụ thực tế về quyền lực của Tòa án Tối cao

1️⃣ Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization (2022)

• Tòa án Tối cao do phe bảo thủ chiếm đa số đã lật ngược phán quyết Roe v. Wade, vốn bảo vệ quyền phá thai trong suốt 50 năm.
• Không có tu chính án nào được thay đổi, nhưng quyền của phụ nữ bị hạn chế ngay lập tức chỉ bằng một phán quyết.

2️⃣ Bush v. Gore (2000)

• Tòa án Tối cao đã can thiệp vào bầu cử tổng thống, chặn việc kiểm phiếu lại ở Florida, qua đó gián tiếp trao chiến thắng cho George W. Bush.

3️⃣ Sắp tới: Birthright Citizenship?

• Nếu Tòa án Tối cao đồng ý với Trump về việc bỏ quyền công dân theo Tu chính án 14, họ sẽ lật ngược một nguyên tắc đã tồn tại hơn 150 năm mà không cần sửa đổi Hiến pháp.

Như vậy, kiểm soát Tòa án Tối cao là một con đường hiệu quả để “thay đổi Hiến pháp” mà không cần tu chính chính thức.

Nguy cơ độc tài hóa thông qua Tòa án Tối cao

Nếu một đảng kiểm soát cả Hành pháp (Tổng thống), Lập pháp (Quốc hội) và Tư pháp (Tòa án Tối cao), họ có thể: ✔️ Hợp pháp hóa những chính sách độc đoán (hạn chế bầu cử, kiểm soát truyền thông).
✔️ Ngăn chặn đối lập bằng cách bác bỏ các đạo luật không có lợi cho họ.
✔️ Củng cố quyền lực dài hạn bằng cách duy trì thế đa số trong Tòa án, vì thẩm phán Tối cao có nhiệm kỳ suốt đời.

Dấu hiệu nguy hiểm

✅ Luật hạn chế quyền bầu cử (voter ID khắt khe, thay đổi cách kiểm phiếu).
✅ Tòa án Tối cao can thiệp vào bầu cử để tạo lợi thế cho một đảng.
✅ Kiểm soát truyền thông, hạn chế báo chí đối lập, dần tiến đến độc tài bầu cử (đảng đối lập tồn tại nhưng không thể thắng).

Ví dụ lịch sử về việc thao túng Tòa án để duy trì quyền lực Nga: Vladimir Putin kiểm soát Tòa án Hiến pháp để kéo dài nhiệm kỳ tổng thống gần như vô hạn.
Hungary: Viktor Orbán và đảng Fidesz thay đổi Hiến pháp để giữ quyền lực.
Thổ Nhĩ Kỳ: Recep Tayyip Erdoğan kiểm soát tòa án để loại bỏ đối thủ chính trị.

Nếu Tòa án Tối cao bị thao túng bởi một đảng, Mỹ có thể rơi vào con đường tương tự.

Giải pháp để ngăn chặn một Tòa án Tối cao bị chính trị hóa

Hiện nay, có một số đề xuất nhằm giảm bớt quyền lực tuyệt đối của Tòa án Tối cao, bao gồm:
Giới hạn nhiệm kỳ thẩm phán (18-20 năm thay vì suốt đời).
Tăng số lượng thẩm phán (Court Packing) – đề xuất tăng số thẩm phán từ 9 lên 13 để cân bằng hơn.
Yêu cầu siêu đa số (Supermajority) để đảo ngược các phán quyết quan trọng – chẳng hạn, cần ít nhất 7/9 phiếu thay vì chỉ 5/9.

Những biện pháp này sẽ giúp giữ vững nguyên tắc “Kiểm soát và Cân bằng” (Checks and Balances), đảm bảo không một đảng nào có thể kiểm soát quyền lực tuyệt đối.

Kết luận

Tòa án Tối cao có thể bị thao túng để thay đổi Hiến pháp?
✔️ Có, nếu một đảng chiếm đa số và sử dụng nó để thay đổi cách diễn giải luật.

Mỹ có nguy cơ bước vào con đường độc tài?
✔️ Có thể, nếu Tòa án tiếp tục can thiệp vào bầu cử, quyền công dân và hạn chế đối lập.

Cách duy trì nền dân chủ?
✔️ Cải cách Tòa án để đảm bảo không một đảng nào có thể kiểm soát quyền lực tuyệt đối.

⏳ Nước Mỹ đang ở một ngã rẽ quan trọng, và quyết định của Tòa án Tối cao trong thời gian tới sẽ ảnh hưởng lớn đến tương lai nền dân chủ.