Người Thượng vùng Tây nguyên (Pleiku, Kontum, Darlac, Lâm Đồng…) có nguy cơ diệt vong, do nhiều nguyên nhân.
Nguyên nhân tiên khởi là do người Pháp đã áp dụng một cách sai lầm chủ nghĩa thực dân trên các vùng lãnh thổ thuộc ba xứ Đông Dương (sau khi bình định vùng biên giới Việt-Hoa 1896). Lãnh thổ của người Thượng (Pháp gọi là dân Montagnard) thay vì phải được tính như một “đơn vị lãnh thổ, với một dân tộc riêng biệt”, (như bên Lào), thì lại sáp nhập vào VN với tên “hoàng triều cương thổ”. Lập luận của người Pháp là vì người Thượng chưa hề có khái niệm về “quốc gia”. Họ chỉ sống riêng biệt từng làng, đông lắm là vài trăm nóc gia.
Người Pháp “khai phóng” dân tộc Thượng, song song với việc mở mang đồn điền (trà, cà phê, cao su…). Tầng lớp trí thức đầu tiên của người Thượng nhờ đó được thành hình.
Trong chiến tranh với Việt Minh, cũng như dân tộc Thái, Nùng… ở miền bắc, dân Thượng cũng hợp tác với quân Pháp (sau này là Mỹ). Khi Pháp bại trân Điện Biên Phủ một số đông gia đình người Thái, Nùng… theo về định cư ở Pháp.
Sau 1975 một số đông đảo (vài chục ngàn người) người dân tộc Hmong định cư bên Lào, do bị cộng sản tìm cách truy diệt, những người này phải trốn qua Thái lan tị nạn. Cuối cùng Pháp đã thâu nhận những người tị nạn này, giúp họ định cư trên lãnh thổ Pháp là Guyane (Nam Mỹ).
Dân Hmong nhờ vậy tránh được nạn diệt vong.
Vấn đề là số người Thượng theo “quân giải phóng” đông đảo hơn là theo Pháp, sau này là VNCH. Bởi vì họ được CSVN hứa hẹn cho thành lập “khu vực tự trị Tây nguyên”, tương tự khu tự trị Thái, Nùng… miệt Tây Bắc.
Điều cần ghi nhận là Hiệp định Genève 1954, một cách mặc nhiên, các đại cường nhìn nhận Việt Nam trước đó chưa từng là một “quốc gia”.
Thời chiến tranh 54-75 người Thượng vì vậy phần lớn theo phe “quân giải phóng”, do lời hứa hẹn được thành lập “khu vực tự trị” ở Tây nguyên (mà cả 2 chính phủ VNCH đều không chấp nhận).
Trận “giải phóng” Ban mê thuột 24-3-1975 đã xảy ra dễ dàng, vì trong hàng ngũ quân giải phóng có mặt của nhiều đạo quân người Thượng.
Sau 75, khu tự trị Thái-Mèo (miệt Tây-Bắc) bị giải tán. Lời hứa “khu tự trị Tây nguyên” cũng theo mây gió bay đi.
Ảnh : Hoang Hai
Người Thượng Tây nguyên hiện nay có nguy cơ diệt chủng. Thời Pháp thuộc, dân số người Thượng gồm khoảng 3 triệu người (chia làm hai nhánh: nhánh Khmer Môn và nhóm Nam Đảo). Khi đó dân số miền Nam khoảng 18 triệu. Hiện nay dân số VN khoảng 100 triệu trong khi dân Thượng thì không có số thống kê chính xác nào cả.
CSVN gần dây đã bác bỏ khái niệm về “dân bản địa”, mặc dầu trước 1975 họ đã hứa hẹn với các lãnh đạo người Thượng sẽ nhìn nhận “khu vực tự trị Tây nguyên”. Tức là họ mặc nhiên nhìn nhận có sự hiện hữu “dân bản địa”.
Qua các chính sách “kinh tế mới”, dân các tỉnh miền Nam, như Sài gòn, những người thuộc gia đình “ngụy có tội ác với nhân dân” hay thuộc diện tư sản, phản động… sau khi gia sản bị tịch thu, nhà cửa bị trưng dụng, những người “vô sản” này bị đày lên “rừng thiêng nước độc” và bị bỏ rơi ở đó. Dĩ nhiên lớp người “kinh tế mới” này cũng là nạn nhân cưới đất, cướp nhà, cướp của…, nặng nề hơn cả người Thượng. Họ không liên quan gì đến các vụ cướp đất hiện thời ở Tây Nguyên (kiểu huyện Chư Quynh, Darlac).
Các chính sách về “kinh tế mới” sau này, hàng triệu người từ ngoài bắc, đặc biệt xuất phát từ các tỉnh Thanh, Nghệ, Tĩnh… mới thực sự là “thực dân”. Họ chiếm đất, chiếm nương rẫy của người Thượng. Khác với thực dân kiểu cũ, người Pháp mở mang dân trí cho dân thuộc địa, mở mang đường xá, xây dựng cầu cống, nhà thương, trường học, phát triển kinh tế nội địa… thì “thực dân mới” do lòng tham đất đã đuổi những người Thượng đi vào tuyệt lộ.
Vụ giết người vừa xảy ra ở huyện Chư Quynh ta thấy CSVN đã phát động chủ trương “đấu tranh giai cấp”. Họ kích động, hô hào lòng thù hận và phân biệt sắc tộc trong người dân VN. Không ngăn chặn kịp trời người Thượng sẽ bị diệt chủng.
Theo tôi thấy, ngay cả khi không có vụ Chư Quynh, nếu để tiếp tục chính sách “thực dân mới” thêm vài năm nữa, toàn bộ dân Thượng sẽ bị tiêu diệt. Đây là một tội ác diệt chủng mà sử sách sau này phải ghi lại.
Giải pháp nào để cứu những người Thượng cuối cùng ?
Theo tôi, người Pháp, người Mỹ đều có trách nhiệm, cho dầu gián tiếp, đã tiếp tay cho chính sách “giết người cướp đất” của CSVN. Nếu truy ngược về lịch sử, nhiều gia đình người Thượng hội đủ tiêu chuẩn định cử ở Mỹ hay để có quốc tịch Pháp.
Cách tốt nhứt hiện thời là chính phủ Pháp mở cửa vùng lãnh thổ Guyane để đón nhận toàn bộ người Thượng còn sót lại. Guyane đất rộng dân thưa, bốn bề rừng rú, thích hợp cho đời sống của dân Thượng. Nếu dân Hmong đã thành công lập nghiệp ở đây thì không có gì trở ngại cho dân Thượng hết cả.
