Nạn tham nhũng ở Trung Quốc diễn ra như thế nào? Sự khác nhau trong tham nhũng giữa các cấp chính quyền là gì và lịch sử của tham nhũng?

[Tác giả: Janus Dongye Qimeng]

Thực tế có rất nhiều hệ thống tham nhũng ở Trung Quốc và điều này thực sự là một vấn đề. Tuy vậy, tôi phải nói rằng: Tham nhũng ở một mức độ nào đó lại chính là chiếc chìa khóa bí ẩn cho hiệu quả làm việc cao của chính phủ Trung Hoa.

Tại sao tôi lại nói như vậy? Hãy thử tượng tượng bạn là một trong những quan chức chính phủ của Trung Quốc để hiểu được tình huống tốt hơn nhé!

Bạn là Lưu Gia Nghĩa – Bí thư tỉnh ủy Sơn Đông, chịu trách nhiệm điều hành một tỉnh với 99.47 triệu dân và 1.2 nghìn tỷ đô GDP. (*Số lượng người và GDP của Sơn Đông khá tương đồng với Mexico.)

Để cai quản một tỉnh với gần 100 triệu dân, bạn chắc chắn cần một người có thể hỗ trợ bạn. Ý tôi là sự hỗ trợ thực thụ, không phải là sự hỗ trợ quan liêu từ những nhân viên chỉ đơn giản là làm công việc của họ hay từ những người mà chỉ muốn đâm sau lưng bạn. Sự hỗ trợ thực sự ấy nghĩa là ai đó ngồi cùng một thuyền với bạn bằng những kết nối lợi ích trực tiếp hoặc gián tiếp.

Bởi vậy nên mục tiêu chính của bạn là có trong tay một nhóm người có thể hỗ trợ với những lợi ích và mục tiêu chung. Để ai đó chịu lên chung một chiếc thuyền, bạn phải hứa hẹn điều gì đó với anh ta, việc này bao gồm cả những đề nghị về một vị trí có thể sinh lợi, sự thăng tiến và thậm chí là việc tài trợ cho những siêu dự án trị giá hàng triệu đô. Ngay cả đối với những người không ở trong cùng chiến tuyến, bạn cũng phải biết sử dụng họ một cách khôn ngoan bằng cà rốt và cây gậy phù hợp tính cách của họ.

Ví dụ như khi Tyrion (Một nhân vật trong series Game of Thrones) mới được bổ nhiệm là Cánh tay của nhà vua, anh ta phải định vị được ai có thể dùng được và ai không thể dùng trong hội đồng nhà vua.

Tương tự, hãy thử tưởng tượng rằng có 3 người đứng trước bạn. Trong đó có thể có người sẽ thật sự giúp đỡ bạn và có người sẽ chỉ là gián điệp từ các đối thủ. Vậy bạn nên làm gì? Hãy xem Game of Thrones để biết thêm chi tiết về việc Tyrion đã khôn khéo ra sao trong việc dùng người và việc Tyrion hứa hẹn vị trí lãnh chủ của RiverRun cho Little Finger như thế nào để hắn có thể làm việc Tyrion.

Trong chính trị Trung Quốc ngoài đời thực, ta có thể thấy kịch bản tương tự diễn ra hằng ngày nhưng ở cấp độ lớn hơn rất nhiều. Ở vị trí là nhà lãnh đạo cấp cao của Sơn Đông, đứng trước bạn là hội đồng với gần 100 quan chức trực tiếp dưới quyền. Hội đồng này bao gồm 17 thị trưởng của Đảng Cộng Sản Trung Quốc và 17 thị trưởng dân sự từ tất cả 17 thành phố của tỉnh Sơn Đông. Ngoài ra cũng có một số phó lãnh đạo Đảng Cộng Sản Trung Quốc và các nhà lãnh đạo dân sự thuộc sự ký gửi của bạn. Họ phụ trách các lĩnh vực khác nhau trong phát triển, sản xuất, y tế, giáo dục và quân sự.

Hãy nhớ rằng bản thân mỗi thành viên trong hội đồng đều có những quyền lực rất lớn. Ông ta có thể là lãnh đạo của một thành phố với xấp xỉ 5 triệu cử tri. Và ông ta cũng có những vây cánh hay nội các riêng với 5 – 10 nhà lãnh đạo cấp quận và cấp cục trong thành phố của mình. Nếu bạn muốn nhân các con số này với nhau thì có tổng cộng 139 quận ở Sơn Đông, có nghĩa là bạn cũng gián tiếp phụ trách 139 * 2 các nhà lãnh đạo cấp quận và dân sự tương ứng. Hãy nhìn xa hơn nữa, mỗi lãnh đạo cấp quận phụ trách 5 lãnh đạo cấp thị trấn. Tổng cộng có 1931 thị trấn ở Sơn Đông. Mỗi thị trấn có khoảng 50 nghìn công dân. Mỗi thị trấn có 10 – 50 huyện và làng… Tất cả những gì bạn có thể làm là tương tác với một nội các có ít hơn 100 quan chức có cấp bậc cao.

Để có thể hiện thực hóa mục tiêu phát triển Sơn Đông, bạn bắt đầu xây dựng những vòng tròn lợi ích. Trong 100 người ở hội đồng, bạn phải hứa hẹn với một trong số họ những vị trí mà có thể sinh lời để khuyến khích họ làm việc một cách có hiệu quả cho bạn. Nếu không, những người không ở cùng trên một con thuyền với bạn sẽ chỉ lười biếng và làm mọi việc một cách chậm chạp.

Vậy làm thế nào để có thể dùng người một cách khôn ngoan?

Nguyên tắc đầu tiên: Sự cạnh tranh. Định vị một thị trường mà bạn thích rồi đề cử đối thủ của anh ta vào một vị trí có cùng cấp bậc để kiểm tra và cân bằng anh ta. Nếu như đối thủ đó bị đánh bại, cứ tiếp tục đề cử thêm những đối thủ khác để có thể cân bằng và kiểm soát được anh ta.

Nguyên tắc thứ hai: Thông đồng. Hãy nói rằng bạn sẽ không khoan dung với bất kỳ một động thái tham nhũng công khai nào nhưng mắt nhắm mắt mở cho qua khi thật sự phát hiện những hành vi đó.

Nguyên tắc thứ ba: Đe dọa. Bí mật thu thập những bằng chứng và sử dụng chúng với ai có ý định rời khỏi vòng tròn hay chống lại bạn.

Nguyên tắc thứ tư: Nghiền nát. Một khi bạn nhận ra ai đó đang bí mật xây dựng vây cánh của riêng anh ta, hãy phá vỡ đội ngũ đó vài năm một lần. Một cách rất hiệu quả đó là chuyển đổi vị trí của họ. Ví dụ, bạn có thể hoán đổi vị trí thị trưởng của thành phố Thanh Đảo với thành phố Tế Nam nếu bạn thấy cả hai người đang hình thành những đội ngũ riêng trong thành phố của họ.

Một khi bạn hứa hẹn điều gì đó nằm trên sự công bằng, Oops, bạn đã tham nhũng. Bạn hoàn toàn nhận thức được điều này cho nên bạn có thể sử dụng vài mánh khóe và thủ thuật để có thể tỏ ra rằng bạn đang chỉ định người đơn thuần dựa trên khả năng và thành tích của họ. Tuy vậy, đằng sau tấm màn thì thành tích chỉ là một trong những yếu tố được cất nhắc đến, con thuyền nào anh ta đang ngồi cũng là một yếu tố quyết đinh. Tất nhiên là bạn có thể chỉ cần đề cử những người cùng thuyền. Ở Mỹ, “hứa hẹn” và “chính trị hành lang” là hợp pháp nhưng bạn vẫn phải tuân theo những luật lệ. Ở Trung Quốc cũng tương tự, bạn phải tuân theo luật để có thể trở nên hùng mạnh và để có thể sống sót.

Tuy nhiên, bạn không phải người chơi duy nhất ở đây. Cấp trên của bạn – Tập Cận Bình cũng là một bậc thầy trong việc dùng người. Ông ta hoàn toàn nhận thức được việc bạn đang hình thành những vây cánh riêng trong khu vực của bạn, vậy nên ông ta chỉ định một lãnh đạo địa phương với cùng cấp bậc để có thể kiểm tra và cân bằng quyền lực của bạn.

Tập Cận Bình đã bổ nhiệm Cung Chính làm chủ tịch tỉnh Sơn Đông. Ông ta chính là đối thủ của bạn. Ông ta sẽ quan sát và luôn có những tiềm năng lật đổ bạn nếu bạn không thận trọng.

Và bạn cũng nên lưu ý rằng, Cung Chính là em rể của Lưu Hạc. Lưu Hạc là ai? Ông là thân tín của Tập Cận Bình, là nhà đàm phán thương mại hàng đầu của Trung Quốc trong những cuộc chiến thương mại.

Cung Chính cũng đang hình thành vây cánh để phục vụ cho những mục đích riêng của mình. Về cơ bản, hội đồng sẽ được chia thành phe cạnh tranh với nhau. Bạn cần phải làm việc chăm chỉ và hoàn thành nhiều công việc hơn ông ta để có cơ hội thăng tiến hoặc chỉ đơn giản là để sống sót.

Bạn đề xuất một vài dự án lớn để phát triển Sơn Đông. Những dự án này không chỉ nhằm mục đích nâng cao hiệu suất của chính phủ mà còn để lôi kéo nhiều người hơn vào vây cánh của bạn. Một ví dụ điển hình là dự án xây 3 tuyến đường sắt cao tốc ở Sơn Đông. Dự án này giúp thu hút nhiều vốn đầu tư nước ngoài cho tỉnh, thúc đẩy sản xuất, bán được thêm nhiều hàng hóa cho các tỉnh khác cũng như xuất khẩu nhiều hàng hóa ra nước ngoài hơn. Thêm vào đó là sự quan tâm đặc biệt đến nhóm người nghèo ở Sơn Đông, dạy họ cách để có thể kiếm sống nhiều hơn. Để tăng cường hiệu suất, bạn còn yêu cầu các lãnh đạo ngành cấp tỉnh về nông nghiệp, giáo dục, tài chính, quân sự và sản xuất đề xuất những kế hoạch của riêng họ.

Bạn cũng cần chú ý rằng, đối thủ của bạn cũng đề xuất những bản kế hoạch của riêng ông ta. Ông ta có thể hợp tác với ai đó nhằm đâm lén bạn trong bất kỳ dự án nào. Bởi vậy, bạn phải vượt trội hơn ông ta trong mọi lĩnh vực. Để thực hiện những dự án này một cách hiệu quả, bạn phải bổ nhiệm nhiều người hơn vào vòng tròn lợi ích và hứa hẹn với họ những “lợi ích lớn” nếu dự án thành công. “Những người có khả năng” sẽ chỉ làm việc cho bạn nếu anh ta nhận được những lợi ích lớn. Vậy tại sao lại là “những người có khả năng”? Họ là những người cũng rất khôn khéo trong việc dùng người. Những người này sẽ tiếp tục chia nhỏ lợi ích và đưa trách nhiệm xuống những vòng tròn nhỏ hơn của riêng anh ta.

Lấy đường sắt cao tốc làm một ví dụ: Bạn muốn tuyến đường này được xây dựng một cách nhanh chóng với chất lượng tốt. Qua đó, tuyến đường này có thể là một “thành tích” được ghi nhận giúp bạn có thể được bổ nhiệm lên chính quyền trung ương.

Để có thể khuyến khích người của bạn làm việc một cách hiệu quả, bạn cho phép các thành viên trong hội đồng nắm giữ một phần quỹ hoặc những cổ phiếu trong tương lai. Những người này sẽ chia sẻ lợi ích thành những miếng bánh nhỏ hơn trong vòng tròn của họ để có thể hoàn thành công việc một cách nhanh nhất có thể. Phát triển tuyến đường sắt cao tốc đồng nghĩa với sự phát triển chung của hệ thống bất động sản mới, hệ thống thông tin liên lạc, các nhà máy điện, hậu cần và thuế ở hàng tá thành phố. Tất nhiên, chủ tịch của những thành phố này sẽ chịu trách nhiệm cho sự phát triển của các tổ hợp nhà ga, kêu gọi đấu thầu từ những nhà cung cấp và yêu cầu sự phân chia của miếng bánh lợi ích khác. Điều này đương nhiên đồng nghĩa với việc mọi bước đi trong vòng tròn lợi ích đều “dính chàm”.

Nhưng, bạn cũng không thể cứ ngoảnh mặt làm ngơ với tất cả mọi thứ. Bạn nhận thức một cách rõ ràng rằng nếu có sự cố gì với tuyến đường, bạn sẽ là người chịu trách nhiệm. Tương lai để có thể tiến vào chính quyền trung ương sẽ trở nên u ám nếu có bất kỳ sự cố nào. Nếu có bất kì mối nguy hiểm về an toàn nào xảy ra, bạn sẽ bị chính quyền trung ương sa thải hoặc sẽ không còn được cất nhắc để thăng tiến.

Để đảm bảo cho sự nghiệp chính trị của mình, bạn phải chắc chắn rằng tuyến đường được xây dựng đúng tiến độ và với chất lượng đảm bảo. Bạn có thể bổ nhiệm một nhóm người chuyên dụng hoặc các cơ quan truyền thông để giám sát dự án và từ đó tránh được các vụ bê bối lớn cũng như những vấn đề về chất lượng. Bạn sẽ cho phép tham nhũng diễn ra ở mỗi cấp chính quyền nhưng chỉ với một lượng vừa đủ để hoàn thành công việc. Mỗi cá nhân ở các cấp độ đều nhận thức được rằng anh ta sẽ mất việc nếu có bất kỳ vấn đề về chất lượng nào xảy ra. Vậy nên chất lượng có thể được đảm bảo ít nhiều.

Tham nhũng chính là chất bôi trơn và chất xúc tác khiến cho mọi người có thể làm việc một cách trơn tru. Tuy vậy, tham nhũng quá nhiều sẽ khiến cho toàn bộ hệ thống sụp đổ cũng như quá ít sẽ khiến mọi người miễn cưỡng hoàn thành công việc một cách nhanh chóng. Bạn sẽ dần dần học được nghệ thuật cân bằng tham nhũng, rủi ro và hiệu quả như một nhà lãnh đạo hàng đầu.

Sau 5 năm, nhiệm kì của bạn ở Sơn Đông kết thúc. Chính phủ trung ương sau đó sẽ xem xét hiệu suất và thành tích của bạn trong năm năm này trong Đại hội Nhân dân toàn quốc. Thông thường, quyết định được đưa ra bởi các thành viên cấp cao của Ủy ban Trung ương ĐCSTQ trong kỳ nghỉ lễ ở Bắc Đới Hà.

Đương nhiên, để có thể được thăng tiến, công trạng của bạn sẽ chỉ là một trong những yếu tố được cân nhắc. Phe cánh của bạn trong chính quyền trung ương cũng là một tiêu chí. Hãy lưu ý rằng có tới tận 34 lãnh đạo địa phương khác cũng có khả năng được thăng tiến như bạn. Và họ không thống nhất như những suy nghĩ ngây thơ của bạn. Nếu bạn giữ thái độ trung lập, bạn sẽ chẳng bao giờ được đề cử. Nếu bạn chọn nhầm bên thì bùm, bạn bay màu. Những vây cánh này giống như những đảng phái phụ trong ĐCSTQ hoặc để dễ hiểu hơn thì nó cũng giống như những đảng phái khác nhau ở các quốc gia khác.

Trước thời kỳ của Tập Cận Bình, có 3 phe cánh chính trong chính quyền trung ương của Trung Quốc. Một trong những phe cánh mạnh mẽ nhất được gọi là Phe Liên Minh (Tuanpai). Những quan chức thuộc phe này thường xuất thân từ những gia đình bình thường và không có các mối quan hệ với thế hệ của ĐCSTQ cũ. Sự thăng tiến của họ hoàn toàn dựa trên “công trạng” chứ không phải nền tảng gia đình.

Phe cánh thứ hai được gọi là phe Giang Tây, đây là nhóm những lãnh đạo được đề cử bởi Giang Trạch Dân – Cựu lãnh đạo của ĐCSTQ. Nhóm người thuộc phe này thường là doanh nhân và được bổ nhiệm từ Thượng Hải.

Phe cánh thứ ba được gọi là đội quân Tập Cận Bình. Đây là nhóm người mà Tập Cận Bình đã bổ nhiệm trong suốt con đường thăng tiến của mình và thực tế là Bình đã rất kín tiếng trong một thời gian dài để âm thầm thêm người vào trong vòng tròn lợi ích của mình. Đây là đội quân của Tập Cận Bình, vòng tròn lợi ích của riêng ông ta. Vậy làm thế nào để ông ta có thể xây dựng được đội quân này? Bằng các quy tắc mà tôi đã đề cập ở trên.

Tập Cận Bình đã đánh bại đối thủ của mình và phe cánh của ông ta: Bạc Hy Lai, trước khi trỗi dậy trở thành người đứng đầu. Đây chính là những “con hổ lớn” mà Bình đánh bại, và tham nhũng lại chính là vũ khí của Bình. Ngay cả khi ai đó không hề tham nhũng, bạn luôn có thể tìm được những bằng chứng dù ít dù nhiều để có thể tuyên bố rằng anh ta tham nhũng.

Giờ thì đến lượt bạn lựa chọn con thuyền để ngồi lên. Mặc dù với tình huống hiện tại, có vẻ như chỉ có duy nhất một con thuyền: đội quân của Tập Cận Bình. Tuy vậy, luôn có những phe cánh phụ và vòng tròn lợi ích được hình thành. Đây chính xác là kịch bản luôn xuất hiện ở các lớp học, công ty và trong xã hội. Một số người làm quen được với nó, một số người lại không. Chính trị tồn tại ở khắp mọi nơi.

Mặc dù Tập Cận Bình đã đạt được quyền lực tối cao, những phe phái cũ của Đặng Tiểu Bình và Giang Trạch Dân vẫn luôn bí mật chống lại ông ta. Những người này tìm kiếm mọi cơ hội để đánh bại hoặc làm suy yếu phe cánh của Bình. Để tự vệ, Tập Cận Bình đề xuất “Chiến dịch thăng tiến Thanh niên trẻ tuổi” (Youth promotion campaign). Bằng cách này, ông đã hợp pháp hóa công cụ để thu hút những người trẻ về hỗ trợ ông.

Sau hàng thế kỷ rèn luyện nghệ thuật dùng người, bạn biết cách suy xét rằng con thuyền nào đáng để ngồi lên. Và để có thể tham gia vào con thuyền của Tập Cận Bình, trở thành một người thân cận với ông, bạn không những cần có biểu hiện xuất sắc mà còn phải có tầm nhìn tương hợp với Bình.

Nếu bạn hoàn thành tốt trong việc điều hành tỉnh Sơn Đông, trong 5 năm tới bạn sẽ được bổ nhiệm đến Tây Tạng. Bạn nên cố gắng hết sức để cải thiện đời sống của người Tây Tạng và cố gắng hạn chế cuộc xung đột giữa người Hán và người Tây Tạng. Nếu bạn làm tốt ở Tây Tạng, tiếp đến bạn sẽ được bổ nhiệm làm lãnh đạo Phúc Kiến. Tại Phúc Kiến, bạn sẽ hiểu được những vấn đề đang diễn ra trên eo biển Đài Loan và bạn sẽ có được kinh nghiệm để xử lý các vấn đề này. Sau Phúc Kiến, bạn có thể được bổ nhiệm làm chủ tịch Thượng Hải để có kinh nghiệm trong việc điều hành trung tâm tài chính toàn cầu. Nếu thực sự may mắn, sau đó bạn sẽ được coi là ứng cử viên cho vị trí chủ tịch Cộng hòa nhân dân Trung Hoa.

Để giúp bạn hiểu được quy mô ở đây, tôi sẽ nêu ra một ví dụ tương tự. Như bạn có thể thấy, các nước châu Âu có quy mô và GDP tương tự như các tỉnh ở Trung Quốc. Hãy tưởng tượng Thủ tướng Đức Angela Merkel được bổ nhiệm làm lãnh đạo Hy Lạp trong 5 năm. Ở đây, bà sẽ sử dụng tài năng và kinh nghiệm của mình ở Đức để cải tổ và phát triển nền kinh tế Hy Lạp. Nếu bà làm tốt ở Hy Lạp, bà sẽ được bổ nhiệm làm lãnh đạo của Serbia để có thể hiểu được hoàn toàn về vấn đề Kosovo. Sau 5 năm, bà được bổ nhiệm làm người đứng đầu của London để làm quen với tài chính và thương mại. Cuối cùng, sau năm hoặc sáu lần luân chuyển, cuối cùng bà cũng có thể trở thành nhà lãnh đạo của Châu Âu vì bà hiểu rất rõ từng phần của Châu Âu và hơn thế nữa, bà có được những phe cảnh ủng hộ mình ở mỗi quốc gia.

Giờ bạn có thể hiểu khá rõ sự hình thành tham nhũng ở Trung Quốc. Đó là sự hòa trộn tài tình giữa nghệ thuật dùng người và sự hình thành những vòng tròn lợi ích chung. Sử dụng tham nhũng một cách khôn khéo, nó sẽ là chìa khóa cho sự thành công của bạn.

Để tổng kết lại, hãy nhìn vào sự phân bậc của chính phủ Trung Quốc:

Level 0: Cấp trung ương (<100 quan chức)
Level 1: Cấp tỉnh (<3000 quan chức)
Level 2: Cấp thành phố (<50k quan chức)
Level 3: Cấp quận (< 1 triệu quan chức)
Level 4: Cấp huyện (< 20 triệu quan chức)
Level 5: Cấp xã (<50 triệu quan chức)

Bạn có thể mường tượng được rằng, mỗi quan chức đều đang tạo ra những vòng tròn lợi ích ở cùng cấp bậc hoặc ở những cấp thấp hơn để có thể tăng hiệu suất của chính phủ. Bạn có thể cho phép tham nhũng ở những tiến trình theo sau tuy vậy bạn cũng phải chịu trách nhiệm nếu nó vượt quá tầm kiểm soát. Và đó là một ván bạc mạo hiểm ở Trung Quốc. Bạn có thể vào tù và đối mặt với bản án 20 năm – thậm chí là chung thân nếu bị kết tội tham nhũng.

Điều này rất khác so với sự tham nhũng diễn ra trong nền dân chủ ở những quốc gia như Ấn Độ.

Ở Ấn Độ, khi mọi quan chức đều tham nhũng và ai cũng muốn được chia phần, kết quả là bạn không thể hoàn thành thứ gì và không ai phải chịu trách nhiệm. Các quan chức tham nhũng có thể từ chức một cách đơn giản. Người chịu trách nhiệm ở đây lại chính là người dân – những người đã bỏ phiếu chọn sai người.

Ở Trung Quốc, điều này cũng xảy ra tuy vậy người chịu trách nhiệm lại là những quan chức cấp cao, nếu không chịu trách nhiệm, ông ta sẽ phải nhận án tử. Bởi vậy ông ta sẽ đảm bảo rằng mọi việc diễn ra một cách có hiệu quả và mọi người sẽ nhận được miếng bánh lợi ích vừa đủ.

Ngoài ra, những người tồn tại được ở level 0 đều là những bậc thầy trong việc dùng người, có chỉ số EQ rất cao cũng như thành công trong việc xây dựng vòng tròn của riêng mình.

Điều này hoàn toàn trái ngược với nền dân chủ ở Đài Loan, nơi mà bạn có thể đơn giản sử dụng tiếng nói của mình để nổi lên từ một người bán hàng ngoài chợ, trở thành chủ tịch thành phố Cao Hùng và rồi nhanh chóng thành lãnh đạo Đài Loan chỉ trong vòng 4 tháng.

Những gì bạn cần chỉ đơn giản là những lá phiếu từ người dân. Bạn có cần xây dựng những vòng tròn lợi ích để có thể cai quản Đài Loan một cách tốt hơn? Cho đến nay thì tôi không nhận thấy điều đó.

Link gốc: How much corruption is there in PR China? How does it differ on the different levels of the administration, and what is its history?
https://www.quora.com/How-much-corruption-is-there-in-PR-China-How-does-it-differ-on-the-different-levels-of-the-administration-and-what-is-its-history/answer/Janus-Dongye-Qimeng?fbclid=IwAR0STs4RFl0IKzHonI4ZZVg8jYrFlLEkUrgj9pFg6n5VrpPmJnEqUq6mgio