“MẸ BẢO VỀ NHÀ ĐI CON” – NHỮNG CUỘC BIỂU TÌNH Ở HONG KONG CHIA RẼ NHIỀU GIA ĐÌNH

Đăng trên báo Wall Street Journal ngày 2 tháng 9.

Tác giả: Natasha Khan
Người dịch: Trang Nguyễn.

***
HỒNG KÔNG – Mỗi cuối tuần, hàng ngàn gia đình trong khắp thành phố nói lời tạm biệt với những người thân yêu đang bước vào một cuộc chiến.

Một số nói lời tạm biệt với những đứa trẻ mặc đồ đen, nhiều em giấu mũ bảo hiểm trong ba lô và – trong trường hợp bị bắt giữ – có số điện thoại của luật sư đóng dấu trên cánh tay của các em và phủ keo xịt tóc lên trên để những con số sẽ không bị lem vì các cuộc ẩu đả. Một số khác nói lời tạm biệt với các cảnh sát viên, người được huấn luyện tại một thành phố, nơi mà tội phạm bạo lực trên đường phố là rất hiếm, sau đó sẽ mặc áo bảo hộ và đuổi bắt những người biểu tình ném gạch và cocktail Molotov vào hàng ngũ của cảnh sát. Và họ lo lắng khi ngồi xuống để xem những live stream có mặt khắp nơi cho thấy những gì đang diễn ra rất chi tiết: những hình ảnh toàn khung hình của mấy chiếc răng bị đánh bật ra vỉa hè, những cảnh sát vấp ngã rút súng tự vệ, những đám cháy phát sáng từ hơi cay.

Gần bốn tháng, biểu tình trên đường phố lan rộng phần lớn do thế hệ trẻ đòi hỏi giới hạn đối với chính quyền Trung Quốc, đã phá vỡ cuộc sống hàng ngày ở nơi đây và tạo ra một cuộc khủng hoảng chính trị. Nó (cuộc đấu tranh) cũng đang đòi hỏi một sự trả giá khác mang tính cách cá nhân nhiều hơn nữa, đó là sự bất ổn ở nhà và trong các gia đình khi bạo lực leo thang.

Nhiều bậc cha mẹ, đã quen với hàng thập kỷ hòa bình và ổn định, lo lắng về sự an toàn và tương lai của con cái họ khi ra đường. Một số gia đình bị mắc kẹt trong các cuộc tranh cãi về phương hướng mà các cuộc biểu tình đã và đang đi đến – hoặc cùng nhau tranh luận về mục đích của các cuộc biểu tình. Một số phụ huynh đang quay lưng lại với chính phủ và cảnh sát khi những người biểu tình trẻ tuổi của thành phố bị bắt giữ một cách bạo lực và đổ lỗi cho các quan chức đã không làm đủ để xoa dịu căng thẳng.

Cuối tuần này đã chứng kiến một số cuộc đụng độ khốc liệt nhất, và vào thứ Hai, hàng ngàn học sinh trung học và đại học đã tẩy chay các lớp học.

Gia đình Liu, một cặp vợ chồng ở độ tuổi 50, có một cậu con trai ở độ tuổi 20 ở tuyến đầu. Bà Liu, làm việc như một người chăm sóc tại một cơ sở điều dưỡng, đã mâu thuẫn với con trai khi anh ta lần đầu tiên tham gia vào chính trị vài năm trước. Ban đầu, bà nài nỉ anh ở nhà vào mùa hè này, nhưng (bà) đã quyết định rằng những trận cãi vã la hét không có ích lợi gì.

Ông bà Liu nghi ngờ con trai của họ dành phần lớn thời gian trên đường phố, mặc dù anh ta khá mơ hồ về kế hoạch của mình. Khi anh ra ngoài, họ thức cả đêm để chờ anh về. Ông Liu, một quản lý cửa hàng, đi vòng quanh nhà, cứ vài phút lại hỏi vợ xem anh ta có nhắn tin không. Con trai của họ thường trả lời bà nhiều hơn là với ông.

Họ theo dõi tài khoản social media của anh ấy, vui mừng khi trạng thái WhatsApp của anh ấy nói: “Online”. Họ mở TV và bà Liu cũng dùng cả điện thoại và máy tính, liên tục kiểm tra tin tức.

Các phương tiện truyền thông ở Hồng Kông giúp việc theo dõi tình hình dễ dàng hơn. Hàng tá phóng viên mặc áo vàng và người điều khiển camera tự đặt mình vào những điểm nguy hiểm nhất giữa người biểu tình và cảnh sát, để phát video trực tiếp. Đôi khi ông bà Liu nhìn chăm chú các live stream để tìm kiếm con trai của họ. Thỉnh thoảng họ nghĩ rằng họ phát hiện ra anh ta, nhưng khi tất cả mọi người đều được che bằng mặt nạ và mũ bảo hiểm thì khó mà chắc chắn được.

“Chúng tôi đang tìm kiếm nó, nhưng tất nhiên, theo một cách nào đó, chúng tôi cũng hy vọng không tìm thấy nó”, bà Liu nói. “Trái tim tôi không bao giờ ngừng chạy đua cho đến khi nó về nhà.”

Tin xấu đến vào ngày 14 tháng 7, khi bà Liu ra ngoài ăn tối với anh chị em. Bà phát hiện ra mình đã bỏ lỡ hàng tá cuộc gọi từ chồng. Con trai bà đã bị bắt. Cảnh sát sau đó đã đến để lục soát ngôi nhà của họ. Điều thực sự khiến bà Liu kinh hoàng là con trai bà, hiện đã được thả ra và trở về nhà, sẽ bị thương trong tình hình bạo lực ngày càng tồi tệ. Bà Liu nói rằng bà chưa bao giờ là một chính trị gia, nhưng phản ứng cứng rắn của cảnh sát và sự tiếp tục im lặng của chính phủ trong việc giải quyết các yêu cầu của người biểu tình khiến bà và chồng cảm thông hơn với những người trẻ tuổi.

Hơn 1.100 người biểu tình, một người chỉ mới 12 tuổi, đã bị bắt trong ba tháng qua. Hầu hết đang được tại ngoại chờ nghe các cáo buộc của họ, nhưng có thể phải đối mặt với các bản án kéo dài hàng năm.

Một đạo luật cho phép nghi phạm bị dẫn độ sang Trung Quốc đã khởi động bất đồng chính kiến ​​ở Hồng Kông vào ngày 9 tháng 6. Cuộc tuần hành đầu tiên rất lớn và chủ yếu là ôn hòa. Vào ngày 12 tháng 6, cảnh sát bắt đầu sử dụng hơi cay và đạn cao su trong các cuộc giao tranh với người biểu tình, làm gia tăng căng thẳng. Vài ngày sau, chính phủ đình chỉ dự luật dẫn độ – một nhượng bộ duy nhất cho đến nay.

Vào ngày 1 tháng 7, người dân đã bị sốc khi những người biểu tình xông vào cơ quan lập pháp của thành phố, phá vỡ các cửa sổ và phá hoại phòng họp – một trong những bước ngoặt thực sự đầu tiên của người biểu tình. Cuối tuần vừa qua, các video stream cho thấy những người biểu tình hô vang khẩu hiệu, ném cocktail Molotov (bom xăng) và gây ra vài vụ cháy.

Cảnh sát cũng trở nên hung hăng hơn. Tháng trước, các cảnh sát mặc thường phục trong màu áo đen đã thực hiện các vụ bắt giữ bạo lực tại khu mua sắm của Vịnh Causeway. Các máy quay trực tiếp tập trung vào một người biểu tình, bị ghim xuống đất bởi đầu gối của một cảnh sát viên và mặt anh ta dính đầy máu, hét lên rằng răng cửa của anh ta đã bị đánh bật ra. Hồng Kông đã thấy cảnh sát lao vào vào các ga tàu điện ngầm với dùi cui và hơi cay, đuổi theo nghi phạm. Xe pháo nước đã tham gia vào cuộc chiến, bắn những tia nước nhuộm màu xanh đánh dấu người biểu tình để bắt giữ trong tương lai.

Sunny, vợ của một sĩ quan cảnh sát, đang trong những năm cuối của độ tuổi 20, nói rằng hai người đã cãi nhau trong nhiều tuần về cách cảnh sát xử lý các cuộc biểu tình. Cô thường cho chồng xem video clip cảnh sát tấn công người biểu tình và đã nhắn tin cho anh khi anh đang làm nhiệm vụ để nói: “Này. Làm ơn hãy suy nghĩ trước khi anh hành động ngoài kia”, (Sunny) lo lắng về những gì có thể xảy ra trong thời điểm nóng bỏng.

Thời gian ít ỏi họ gặp nhau trong mùa hè bận rộn, đó là chủ đề duy nhất họ thảo luận, cô nói. Chồng cô cho rằng cảnh sát đang làm những gì cần thiết để giữ luật pháp và trật tự, cô nói, trong khi cô khó chịu vì công việc của anh đòi hỏi anh không được có một lập trường chính trị.

Sunny đổ lỗi cho chính phủ vì đã không bắt đầu các cuộc đàm phán và tìm kiếm một giải pháp chính trị. Có rất ít cuộc đối thoại giữa chính phủ và phe đối lập khi các cuộc biểu tình bước vào tuần thứ 14 của họ.

“Chính phủ đã dùng cảnh sát như một lá chắn,” Sunny nói. Cô ủng hộ một cuộc điều tra độc lập về việc cảnh sát xử lý các cuộc biểu tình, một yêu cầu chính của phía người biểu tình. Cô nói rằng việc đó có thể giúp chữa lành vết thương sâu sắc giữa hai bên.

Cảnh sát có thể triển khai tới 3.000 nhân viên được trang bị các thiết bị chống bạo động trên đường phố, với hàng trăm người khác có thể được triệu tập dự bị. Hơn 1.600 cảnh sát và thành viên gia đình của họ đã bị công khai thông tin cá nhân, dẫn đến một số trường hợp đe dọa giết và lăng mạ, lực lượng (cảnh sát) cho hay.

Người biểu tình đã bao vây các khu nhà ở của cảnh sát. Sunny thường không thể ngủ vì lo lắng rằng con gái họ, ở trường tiểu học, có thể bị nhắm đến. Cô ấy không để con gái chạy ra công viên xích đu như trước đây. Sunny nói nếu thông tin của họ bị rò rỉ, cô sẽ cân nhắc việc giữ con gái ở nhà.

“Có rất nhiều nỗi buồn, rất nhiều sự ghét bỏ trong cộng đồng của chúng tôi ngay bây giờ,” cô nói. “Chúng ta không nên bị chia rẽ thành hai phe.” Chồng cô từ chối phỏng vấn.

Trong khi những người biểu tình ở tuyến đầu của các trận chiến với cảnh sát hầu hết là những người trẻ tuổi, phong trào có được sự ủng hộ từ nhiều thế hệ khác nhau. Sự chấp thuận của công chúng và sự tin tưởng vào chính phủ đã giảm xuống mức thấp kỷ lục kể từ khi Trung Quốc nhận lại chủ quyền đối với thuộc địa cũ của Anh năm 1997.

Chỉ có hơn 2,6 triệu hộ gia đình ở Hồng Kông, dữ liệu chính thức cho thấy. Một cuộc biểu tình vào ngày 18 tháng 8 đã thu hút khoảng 1,7 triệu người, gần một phần tư trong số 7,4 triệu người của thành phố. Chỉ một ngày 16 tháng 6 đã thu hút 2 triệu.

Carmen Chan, một nhân viên tổ chức phi lợi nhuận, 39 tuổi, đã gặp khó khăn trong việc giải thích phương hướng các cuộc biểu tình đang đi tới cho cô con gái 9 tuổi của mình, người mà cô đã mang theo khi tham gia một số cuộc tuần hành lớn hơn và ôn hòa. Cô Chan nói rằng cô chống lại các cuộc biểu tình bạo lực cũng như chống lại việc sử dụng vũ lực của cảnh sát trong các vụ bắt giữ.

Cả hai đã rất tức giận vì một phân cảnh bạo lực đặc biệt tàn bạo mà họ thấy trên TV vào một đêm, trong đó một đám đông tấn công người biểu tình, họ va vào nhau trong phòng vệ sinh lúc 2 giờ sáng, không thể ngủ được. Họ đã có một cuộc trò chuyện dài, đầy nước mắt ngay tại đó.

“Tôi không biết làm thế nào để an ủi con, vì chính tôi cũng không biết làm thế nào để đối phó với việc này”, cô Chan nói.

Sau khi một đứa trẻ 13 tuổi và 15 tuổi bị bắt khi đang trên đường về nhà sau buổi chiếu phim chính trị ngoài trời hôm thứ năm, một tòa án vị thành niên đã yêu cầu các em phải bị tách ra khỏi sự chăm sóc của gia đình và đặt dưới sự chăm sóc của chính phủ (đưa vào nơi giam giữ trẻ em vị thành niên phạm tội), đi ngược lại với “mong muốn” của gia đình, đại diện pháp lý của họ cho biết. Thẩm phán cho rằng cha mẹ không thể kiểm tra các em và cần có lệnh bảo vệ để giữ an toàn cho chúng.

Edith, một người giúp việc 59 tuổi và là bà mẹ đơn thân, đã biết được khi bà chuẩn bị đi ngủ vào ngày 28 tháng 7 rằng cô con gái út của cô, Charlie, đã bị giam giữ trong một cuộc biểu tình.

Nhiều live stream đã chụp được hình ảnh cảnh sát xé mặt nạ của cô và ghim cô xuống đất. Bạn bè sau khi xem đoạn phim đã hỏi dồn dập chị gái của Charlie, Christine, bằng các cuộc gọi và tin nhắn WhatsApp. “Tôi nghĩ rằng … em gái của bạn vừa bị bắt”, từ một tin nhắn được đọc. Christine điên cuồng gọi Charlie, nhưng điện thoại của em đã bị cảnh sát tịch thu. Cô ngập ngừng lo lắng cho mẹ của họ, nghĩ rằng Charlie có thể sẽ sớm được thả ra. Vài giờ sau, cô gọi mẹ. Gia đình đã dành cả đêm để gọi đến các đồn cảnh sát. Lúc đó họ không hề biết rằng trong quá trình bị bắt, Charlie đã đánh dấu vào ô hướng dẫn cảnh sát không cảnh báo cho gia đình vì sợ mẹ cô sẽ lo lắng.

Cảnh sát đã bắt hơn 40 người trong ngày hôm đó, và nhiều người ngồi với Charlie suốt vài giờ lúc rạng sáng trong một bãi đậu xe ở đồn cảnh sát, chờ đợi để được xử lý. Vào thời điểm Charlie được phép gọi điện thoại để được hỗ trợ pháp lý – (gọi) đến số điện thoại cô đã viết trên tay từ trước cuộc biểu tình – gia đình cô đã tìm ra nơi cô ở và sắp xếp để đại diện.

Charlie phải đối mặt với một trong những cáo buộc nghiêm trọng nhất đối với người biểu tình – đó là tội bạo loạn, mang án tù tối đa là 10 năm. Các cáo buộc lần đầu tiên được đưa ra một ngày sau khi Bắc Kinh gây áp lực công khai với chính quyền Hồng Kông cần phải sử dụng biện pháp cứng rắn hơn để dập tắt cuộc nổi dậy.

Việc Charlie bị bắt giữ phần lớn là một chủ đề cấm kỵ ở nhà. Trong các bữa ăn tối, con gái của Edith gạt bỏ nỗi sợ hãi của bà, nói với bà rằng họ có thể giải quyết một bản án khi nó đến, rằng có lẽ chính quyền sẽ khoan dung. Khi bà ở một mình trong phòng ngủ, Edith không nghĩ gì khác. Bà hầu như không ngủ được.

“Con bé có cả tương lai phía trước,” Edith nói về Charlie, một sinh viên đại học khao khát làm việc trong mảng nghệ thuật. “Bây giờ tôi không thể bắt đầu nghĩ đến tương lai của con bé sẽ như thế nào.”

Trong một cuộc phỏng vấn, (Edith) khóc nức nở lần đầu tiên trước mặt các cô con gái của mình kể từ khi Charlie bị bắt, Edith đã đặt câu hỏi về những gì mà bà coi là sự thờ ơ của chính phủ. “Làm sao mà họ không hiểu? Tại sao họ lại dồn những đứa trẻ đến đường này?”
Jamie, một sinh viên 18 tuổi, đã có vô số cuộc cãi vã tại nhà về việc em tham gia vào các cuộc biểu tình. Em nói rằng cha mẹ em muốn cho em tự do làm những gì em tin là đúng, nhưng khi bạo lực leo thang và các bản án tù có thể tăng lên, họ càng thấy khó khăn hơn khi để em ra ngoài.

Vào ngày 11 tháng 8, một người biểu tình bị chấn thương ở mắt rất tệ sau khi bị trúng một loại đạn nào đó. Khuôn mặt cô đầy màn hình TV và máu thấm qua băng của cô khi nhân viên y tế chăm sóc vết thương. Cha của Jamie, người có cơ sở kinh doanh tại Trung Quốc và không ủng hộ các cuộc biểu tình, đã hỏi, “Nếu đó là con, làm thế nào chúng ta có thể tiếp tục (sống)?”

Jamie đã học được cách che giấu nơi em ấy sẽ đi đến từ cha mẹ mình. Em thường vứt bỏ mũ bảo hiểm và kính bảo hộ trước khi về nhà và bỏ bữa ăn để có thể mua đồ bảo hộ mới trước các cuộc đụng độ tiếp theo.

Vào ngày 5 tháng 8, khi thành phố nhìn thấy những cuộc chạm trán tồi tệ nhất, cha mẹ em đã bảo em về nhà ngay lập tức hoặc là không cần quay lại nữa. Jamie nói rằng em quyết tâm tiếp tục phản kháng, vì vậy em ở lại qua đêm với một người bạn. Lúc 3 giờ sáng, chị gái nhắn tin cho em. “Mẹ bảo hãy về nhà,” cô viết. “Làm ơn đi. Mẹ chỉ muốn nhìn thấy em thôi.”

Em quay về. Sáng hôm sau, mẹ em vào phòng để thu dọn quần áo giặt giũ, như thường lệ. “Con cứ làm những việc sẽ làm”, Jamie nói mẹ em nói với em. “Nhưng làm ơn, hãy luôn nhớ rằng cha và mẹ sẽ luôn lo lắng về sự an toàn của con. Cha mẹ chỉ muốn biết rằng con sẽ ổn.”

Ảnh Jimmy Lam.
Copy từ trang Dù Vàng-Hồng Kông ./.