BBC
Ông Đặng Văn Hiến bị y án tử hình theo phán quyết của HĐXX TAND TP HCM hôm 12/7, trong khi tất cả các bị cáo khác được giảm án.
Bà Mai Thị Khuyên, vợ ông Hiến cho biết tại phiên tòa chỉ có một số người dân được phép vào tham dự phiên tòa, trong khi hàng chục người dân khác phải tập trung ngoài sân, nghe ngóng thông tin mặc cho trời mưa, và nhiều ghế trống trong phiên tòa.
Sau khi nghe tòa tuyên y án tử hình cho chồng, bà Khuyên nói bà rất đau đớn, và rất yếu vì bị nhiều bệnh trong người.
Bà nói phiên tòa “không công bằng, bỏ lọt tội phạm”, chỉ tập trung vào vụ việc hôm 23/10/2016 mà không hề xém xét những tình tiết xảy ra suốt 8 năm trước đó, vốn là nguyên căn dẫn đến đỉnh điểm của vụ việc.
“Người dân rất là bức xúc. Tòa mà xử không công minh thế này thì dân không tin tưởng vào pháp luật, vào Đảng và nhà nước nữa,” bà Khuyên nói.
Tòa còn bỏ xót nhiều chi tiết
Luật sư Nguyễn Văn Quynh, một trong 6 sáu luật sư bào chữa cho các bị cáo Đặng Văn Hiến, cho biết đang xem xét trình tự giám đốc thẩm.
“Có nghĩa là chúng tôi đang xem xét để khiếu nại bản án của TAND cấp cao hôm qua, vì vụ án chưa xem xét toàn diện hành vi chủ quan của Đặng Văn Hiến.”
Ông Quynh cho rằng biên bản thực nghiệm hiện trường được thực hiện khi không có sự có mặt của luật sư, dù các luật sư đã đăng ký từ đầu, và điều này trái với trình tự tố tụng.
Ông cũng cho rằng bị cáo Hà Văn Trường cũng bị oan, vì lúc đó chỉ bế đứa con 3 tuổi của Hiến và đưa đạn trên bàn thờ cho Hiến.
“Thời điểm đó Hiến cũng không bắn trúng người nào cả, mà quy kết Trường tội giết người là không đúng với hành vi. Cho nên Trường chỉ nên bị buộc tội Cố ý gây thương tích chứ không phải tội Giết người.”
Nguyễn Văn Quynh/FacebookÔng Quynh cũng đồng tình với bà Khuyên rằng có nhiều nguyên nhân khách quan, sâu xa về những bức xúc lâu năm, tồn đọng của người dân đã không được xem xét, giải quyết.
“Bản thân quyết định của UBND tỉnh giao đất cho công ty Long Sơn là quyết định giao đất có điều kiện, buộc công ty Long Sơn phải thỏa thuận với người dân đã xâm canh. Những hộ đã sản xuất trước 2006 thì phải thương lượng bồi thường. Vợ chồng anh Hiến đã thuê đất và mua lại của chủ cũ từ 2005, cây điều nhà anh Hiến đã trên 10 tuổi rồi theo giám định.”
Theo hồ sơ, ông Quynh cho biết công ty Long Sơn chỉ bồi thường cho 1-2 hộ, còn lại thì không thỏa thuận nào mà chỉ cưỡng chế.
Thêm vào đó, hồi 2015, UBND tỉnh đã có quyết định thu hồi gần 500ha của công ty Long Sơn để thực hiện việc mở rộng xã.
Nhưng khi ông Quynh hỏi ông Nghiêm Thiên Xuân Sửu, nguyên phó giám đốc công ty Long Sơn, thì ông Sửu nói có nhận được quyết định nhưng thực tế chưa có cơ quan chức năng nào đến đo đạc vị trí thu hồi, khiến người dân không biết chỗ nào thu hồi để tái định canh định cư, chỗ nào cho doanh nghiệp.
“Nguồn cơn là do các cơ quan chức năng buông lỏng quản lý dẫn đến tranh chấp giải quyết không được triệt để, xảy ra vụ việc này và gây ra hậu quả lớn là 3 người chết và 13 người bị thương mà nguyên nhân cũng là do công ty Long Sơn gây ra trong một thời gian dài.”
Ông Quynh cho biết với tư cách luật sư bào chữa, ông đã đề nghị truy cứu trách nhiệm các cơ quan chức năng liên quan trong phiên tòa.
Nhưng ông cho biết việc phát hiện tội phạm là của cơ quan điều tra, nhiệm vụ cáo trạng truy tố là của tòa án, nếu để lọt người lọt tội thì các cơ quan đó sẽ phải chịu trách nhiệm.
‘Bị đẩy vào đường cùng’
Bà Mai Thị Khuyên, vợ ông Hiến kể lại ngọn ngành cho BBC biết rằng gia đình ông Đặng Văn Hiến và nhiều người dân cũng tiểu khu đã đến định cư và làm ruộng rẫy ở khu đất tiểu khu 1535 xã Quảng Trực, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông từ 2005.
Nhưng đến 2008, Công ty TNHH thương mại và đầu tư Long Sơn cho xe vào san ủi đất vườn điều nhà ông Hiến và người dân khác, lấy lý do rằng chính quyền đã giao đất cho công ty này và người dân đã lấn chiếm.
Người dân cũng cho rằng công ty Long Sơn cũng chưa bao giờ đứng ra trao đổi rõ ràng với người dân về việc bồi thường đất đai.
UGCBà Khuyên cho biết: “Người dân chưa bao giờ nhận được buổi họp mặt thoả thuận bồi thường cây hoa màu hay thu hồi đất nào. Người dân lúc nào cũng tự bảo vệ lấy mình, cũng kêu gào thưa kiện mà không lần nào giải quyết cho người dân,”
Đến tháng 7/2016, Phó Thủ tướng Trương Hoà Bình đã về làm việc với lãnh đạo của tỉnh Đắk Nông về vụ tranh chấp đất đai tại tiểu khu 1535, và chỉ đạo tạm thời không cấp thêm dự án mới và đặt sự ổn định của nhân dân lên trên hết, theo báo Pháp Luật Thành phố.
Tuy nhiên ba tháng sau, hôm 23/10/2016, công ty Long Sơn cử hơn 30 nhân viên đem theo máy móc, xe ủi vào phá hủy vườn điều, cà phê của ông Hiến và hai hộ dân khác.
“Chúng tôi bức xúc từ 2008 nhưng anh Hiến nói vẫn tin tưởng vào pháp luật giải quyết, nhưng hôm đó họ dồn người dân đến bước đường cùng.”
Bà Khuyên nhớ lại ngày hôm đó, tầm 4 giờ sáng, khi gia đình còn đang ngủ thì bỗng nghe thấy tiếng máy ủi.
“Anh ấy bật dậy chạy ra bãi rộng thì thấy một nhóm công nhân 20 chục người bao vây. Tôi cũng dậy và đi luôn không trần chừ. Tôi chạy ra bãi sau nhà thì cũng thấy khoảng vài chục người của Long Sơn.
Ông Hiến dùng súng hoa cải bắn chỉ thiên để nhóm người công ty Long Sơn ngừng ném đá. Tuy nhiên, nhân viên Long Sơn vẫn không ngừng lại, ông Hiến chạy vào nhà cố thủ và bắn vào nhóm người.
Trong khi đó bà Khuyên ở phía sau nhà, đôi co với một nhóm nhân viên các của công ty Long Sơn.
“Tôi ngăn cản, van xin họ mà cũng không được. Họ còn nói ‘Chị mà cản là chúng tôi cho máy cán chết chị.”
Nguyễn Kiều Hưng/FacebookÔng Hà Văn Trường là một người làm cho gia đình ông Hiến, đang bế con trai nhỏ 3 tuổi của ông Hiến trên gác và tiếp đạn cho ông Hiến. Còn ông Ninh Viết Bình nghe tin người của công ty Long Sơn cướp đất và phá tài sản nên cầm súng chạy sang nhà ông Hiến hỗ trợ.
Kết quả là ba người của công ty Long Sơn thiệt mạng và 13 người bị thương.
Sau đó ông Hiến và Trường chạy xuống Bình Phước và nhờ ông Đoàn Văn Diện dùng điện thoại đánh lạc hướng cơ quan chức năng, vì vậy ông Diện bị phạm tội che giấu tội phạm.
Và vài ngày sau, dưới sự động viên của các nhà báo ở báo Nông Thôn Ngày nay và Dân Việt, ông Hiến và ông Trường ra đầu thú.
Cảnh ông Hiến ra đầu thú hôm 29/10 được báo Pháp luật Thành phố mô tả là “rất đông người dân đã đến không phải vì hiếu kỳ mà để ôm chia tay Đặng Văn Hiến, một trong những bị can gây ra vụ nổ súng. Hiến khóc, những người dân Đắk Nông cũng khóc.”
Tranh chấp đất đai đã tạm ổn
Ông Quynh cho biết sau phiên tòa sơ thẩm hồi tháng 1/2018, UBND tỉnh Đắk Nông đã thành lập đoàn thanh tra để thanh tra về tình trạng đất đai trên toàn tỉnh.
Ông cho biết các xã đã được tách rời, địa giới hành chính đã tạm ổn, tuy nhiên vẫn chưa rõ kết luận thanh tra về vụ việc công ty Long Sơn.
Cụ thể là liệu khoản diện tích 500ha UBND tỉnh thu hồi có phải nằm trong khu đất công ty Long Sơn tranh chấp với người dân hay không.
Hôm 12/7, sau chủ tọa thẩm phán Lưu Văn Ba cũng liên tục nhắc ông Đặng Văn Hiến có bảy ngày để xin chủ tịch nước ân xá.
Về khả năng được ân xá, ông Quynh cho biết, vụ việc của ông Đặng Văn Hiến đã thu hút dư luận hơn một năm qua.
Với “tinh thần hiểu được nguồn cơn sự việc, bối cảnh, điều kiện hành vi”, ông Quynh hi vọng “chủ tịch nước sẽ chấp nhận đơn xin ân giảm” của ông Hiến.
