Tước đoạt quyền kháng cáo – Đẩy tù nhân chính trị vào sự cách ly tuyệt đối

1. Quyền kháng cáo – bảo đảm tố tụng cơ bản

Bộ luật Tố tụng Hình sự Việt Nam (BLTTHS) quy định rõ: sau khi xét xử sơ thẩm, bị cáo có 15 ngày để kháng cáo(Điều 333 BLTTHS). Đồng thời, Toà án có trách nhiệm tống đạt bản án trong vòng 10 ngày (Điều 260 BLTTHS). Đây là cơ sở pháp lý để bị cáo hiểu rõ nội dung kết án, xem xét chứng cứ, và quyết định kháng cáo toàn bộ hay một phần bản án.

Trên thực tế, đây là quyền pháp lý tối thiểu nhằm đảm bảo nguyên tắc xét xử công bằng, vốn cũng được quy định trong Điều 14(5) Công ước ICCPR – một văn kiện nhân quyền quốc tế mà Việt Nam đã ký kết.

2. Thủ đoạn “chuyền bóng trách nhiệm” – cách ly tuyệt đối bị cáo

Trong vụ án Trịnh Bá Phương, sau khi phiên sơ thẩm diễn ra, gia đình – cụ thể là vợ anh, chị Đỗ Thị Thu – đi thăm nuôi định kỳ tại Trại giam An Điềm thì được trả lời rằng:

“Trịnh Bá Phương hiện không có ở trại giam, mà Toà án đang giữ sau xét xử sơ thẩm.”

Điều này đặt ra một nghịch lý pháp luật: toà án không có chức năng quản lý giam giữ lâu dài, trách nhiệm thuộc về trại giam. Nhưng thực tế, cả hai cơ quan đang đẩy trách nhiệm qua lại, để gia đình phải chạy hàng chục cây số giữa thời tiết mưa bão chỉ nhằm tìm tung tích của chồng, mà vẫn không tiếp cận được.

Đây là chiến thuật quen thuộc nhằm:

• Ngăn chặn sự hỗ trợ pháp lý kịp thời từ luật sư;

• Cản trở gia đình tiếp xúc, làm tê liệt khả năng nộp kháng cáo đúng hạn;

• Cách ly tuyệt đối người tù khỏi mọi kênh bảo vệ pháp luật.

3. Kịch bản tái diễn – từ Phan Kim Khánh đến Trịnh Bá Phương

Trường hợp này không phải mới. Sinh viên Phan Kim Khánh, sau phiên sơ thẩm năm 2017, đã viết đơn kháng cáo. Nhưng do bị cách ly, không cho gặp luật sư, không được gia đình hỗ trợ, lá đơn đó đã không được chuyển đi. Kết quả: Khánh mất quyền kháng cáo một cách trắng trợn.

Nay, với Trịnh Bá Phương, thủ đoạn tương tự lại lặp lại: ngăn tiếp xúc – trì hoãn giao bản án – cô lập tuyệt đối, để “hợp thức hóa” việc anh mất quyền kháng cáo.

4. Hệ quả pháp lý và nhân quyền

• Đây là vi phạm Điều 333 BLTTHS (quyền kháng cáo trong 15 ngày).

• Là vi phạm Điều 260 BLTTHS (nghĩa vụ tống đạt bản án trong 10 ngày).

• Là vi phạm Điều 14(5) ICCPR (quyền được toà án cấp cao hơn xem xét lại bản án).

• Đồng thời, việc ngăn cản thăm nuôi, luật sư tiếp xúc còn vi phạm Điều 10 ICCPR (quyền của người bị giam giữ được đối xử nhân đạo).

Nói cách khác, đây là thủ đoạn phối hợp giữa công an – toà án – trại giam để triệt tiêu công cụ pháp lý cuối cùng của một tù nhân chính trị.

5. Kêu gọi hành động khẩn cấp

Hành động này không chỉ là một vụ vi phạm tố tụng cá biệt, mà là chiến thuật có hệ thống, nhằm:

• Làm cho các phiên xử phúc thẩm trở nên vô nghĩa vì bị cáo không còn cơ hội;

• Dập tắt mọi nỗ lực bảo vệ pháp lý độc lập;

• Đẩy tù nhân chính trị và gia đình họ vào tuyệt vọng.

Cộng đồng quốc tế cần lên tiếng mạnh mẽ:

• Liên Hợp Quốc, EU, các tổ chức nhân quyền cần yêu cầu Việt Nam đảm bảo ngay lập tức quyền thăm gặp và quyền kháng cáo cho Trịnh Bá Phương.

• Các Đại sứ quán tại Hà Nội cần cử đại diện theo dõi, giám sát tiến trình tố tụng.

• Cộng đồng người Việt và các tổ chức xã hội dân sự cần đồng loạt kêu gọi trả tự do cho các tù nhân chính trị bị tước đoạt quyền pháp lý cơ bản.

 Kết luận:
Trịnh Bá Phương – cũng như nhiều tù nhân chính trị khác – đang bị đẩy vào tình thế cách ly tuyệt đối khỏi pháp luật, mất đi quyền kháng cáo một cách có chủ ý. Đây không chỉ là sự vi phạm pháp luật trong nước, mà còn là sự chà đạp trắng trợn luật pháp quốc tế về nhân quyền.