Trong 5 ngày kể từ hôm nay, tàu chiến của Hải Quân Hoa Kỳ USS Savannah, thuộc lớp tác chiến ven bờ, với 103 thủy thủ neo đậu tại cảng Sihanoukville, cách căn cứ hải quân Ream khoảng 30 km. Đến Cam Bốt, thuyền trưởng Mỹ Daniel A. Shedz tuyên bố ngắn gọn : « Thật tuyệt vời trong lần trở lại, chúng tôi tái lập lại sự hiện diện của Hoa Kỳ tại đây sau 8 năm ».
Quan hệ giữa Phnom Penh và Washington những năm qua đã gặp nhiều trở ngại : Mỹ không ngừng lên án Cam Bốt đàn áp đối lập chính trị và vi phạm nhân quyền trong các vụ bắt giữ các nhà bất đồng chính kiến, cấm các tổ chức phi chính phủ hoạt động. Cái gai chính trong quan hệ song phương là việc Cam Bốt nhận tài trợ của Trung Quốc để cải tạo quân cảng Ream. Đây là một căn cứ quân sự từng được xây dựng với một phần vốn do Hoa Kỳ tài trợ. Mùa hè 2022, khi Cam Bốt và Trung Quốc chính thức « làm lễ động thổ » công trình cải tạo căn cứ Ream, Washington lo ngại là nhờ giúp đỡ Phnom Penh, Bắc Kinh sẽ được quyền sử dụng căn cứ quân sự hướng ra Vịnh Thái Lan này. Đây sẽ là nơi tiếp nhận « quân lính, vũ khí và tàu chiến của Trung Quốc trong 30 năm liên tiếp ».
Đương nhiên chính quyền Cam Bốt, qua lời bộ trưởng Quốc Phòng lúc đó là Tea Banh, đã phủ nhận tất cả những cáo buộc vừa nêu. Một quan chức khác tại Phnom Penh khẳng định Trung Quốc không « độc quyền sử dụng căn cứ Ream ».
Do vậy, việc Hải Quân Hoa Kỳ quay trở lại Cam Bốt là « một dấu hiệu cho thấy quan hệ song phương được cải thiện ». Việc tàu USS Savannah ghé thăm, giao lưu với Hải Quân Cam Bốt cho phép « củng cố và mở rộng mối quan hệ hữu nghị và hợp tác song phương ». Thông cáo của bộ Ngoại Giao Cam Bốt nói đến một bước tiến mới trong « hợp tác quân sự song phương ».
Đầu tháng 6/2024, bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloyd Austin đã công du Xứ Chùa Tháp, hội kiến thủ tướng Hun Manet, người từng được đào tạo và tốt nghiệp tại trường võ bị West Point của Hoa Kỳ. Trong chuyến đi đó, lãnh đạo Lầu Năm Góc đã thảo luận với phía Cam Bốt về những « cơ hội đẩy mạnh quan hệ quốc phòng song phương vì hòa bình và an ninh khu vực ».
Theo giới quan sát, những tuyên bố vừa nêu, cũng như chuyến thăm hữu nghị của tàu chiến Mỹ tại quân cảng Ream lần này, không dễ mà xua tan lo ngại về việc Trung Quốc đầu tư vào cơ sở hạ tầng quân sự của Cam Bốt vì « lợi ích chiến lược của Bắc Kinh trong vùng ». Hoa Kỳ và nhiều đồng minh của Washington trong khu vực vẫn e rằng Hải Quân Trung Quốc đang dùng Ream như một căn cứ để tiếp cận các vùng biển chung quanh như eo biển Malacca, tuyến đường hàng hải huyết mạch nối liền Biển Đông với Ấn Độ Dương.
Mối quan ngại này không hoàn toàn được xua tan khi vào tháng 9/2024, Phnom Penh loan báo Trung Quốc cung cấp cho Cam Bốt hai tàu hộ vệ để thực hiện công tác tuần tra gần bờ.
Đúng là trong cuộc tiếp xúc sáng nay với chỉ huy chiếc USS Savannah, phó tư lệnh Cam Bốt Mean Savoeun đã cho biết « rất vui mừng » tiếp đón các thủy thủ Mỹ, cuộc giao lưu này còn nhằm « tăng cường hợp tác trong lĩnh vực ngoại giao ». Một nhà quan sát ghi nhận có thể đây là một tuyên bố « thật lòng », khi biết rằng trong suốt 9 tháng đầu năm nay, phía Trung Quốc đã không thông qua bất kỳ một hợp đồng đầu tư mới nào vào Xứ Chùa Tháp, căn cứ vào số liệu thống kê vừa được bộ Tài Chính Cam Bốt công bố. Để so sánh, cùng thời kỳ năm ngoai, Bắc Kinh đã đầu tư 212 triệu đô la vào quốc gia Đông Nam Á này.
Trung Quốc nắm giữ hơn 116 tỷ đô la, tương đương với 1/3 tổng nợ công của Cam Bốt. Trước mắt, Bắc Kinh không bình luận về tin ngừng đầu tư vào Xứ Chùa Tháp. Một phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc được Reuters trích dẫn hôm 11/12 chỉ tuyên bố « Trung Quốc và Cam Bốt là hai nước bạn ».
