– Cù Tuấn biên dịch phóng sự ẩm thực của New York Times.
“Chúng tôi cố gắng hết sức với món này. Và người Úc có thể gọi nó là ổ bánh thịt lợn/ổ bánh thịt heo.”
Sẽ chỉ hơi cường điệu một chút khi nói rằng nước Úc có món bánh mì – một loại bánh mì baguette kiểu Việt Nam với dưa muối chua thơm, một chút sốt mayonnaise và loại protein mà bạn lựa chọn.
Chỉ riêng ở khu vực trung tâm thành phố Melbourne, có khoảng 20 kiểu bánh mì khác nhau chỉ trong một diện tích rộng khoảng một dặm vuông, và đó là bữa trưa tiêu chuẩn vàng cho tất cả mọi người: người buôn bán, thường mặc áo vest phát sáng; công nhân cổ trắng; và giới sinh viên. (Nhiều người gọi bánh mì đơn giản là “ổ bánh thịt lợn/ổ bánh thịt heo”.)
Duncan Lữ, người Úc gốc Việt, người sáng lập chuỗi cửa hàng bánh mì Master Roll ở Melbourne, lớn lên ở Adelaide, cho biết: “Vì lớn lên ở Úc, tôi rất mê món ăn ngon. Tôi yêu bánh mì, và đó chính xác là món bánh mì.”
Từ năm 1976 đến năm 1986, khoảng 94.000 người tị nạn Việt Nam đã định cư ở Úc sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc vào năm 1975. Hiện có khoảng 282.000 người gốc Việt sống ở nước này, khiến Úc trở thành cộng đồng di cư lớn thứ sáu của người Việt trên toàn thế giới.
Anh Nguyen Austen, một nhà sử học tại Đại học Công giáo Úc, cho biết những người di cư đến Úc này là một trong những dòng người da màu lớn đầu tiên di cư đến Úc, sau khi nước này từ bỏ hoàn toàn “chính sách Úc da trắng” vốn cấm những người nhập cư có nguồn gốc dân tộc ngoài châu Âu.
Nhiều người Việt trong số này ban đầu làm việc trong ngành dệt may hoặc trên dây chuyền lắp ráp. Một số gia đình muốn làm việc ở nơi họ có thể kiểm soát thời gian của mình và giao lưu nhiều hơn với người khác nên đã chọn mở các cửa hàng bánh mì, đặc biệt là ở những khu vực nơi người Việt tị nạn lần đầu định cư, như Bankstown và Cabramatta ở Sydney và Footscray ở Melbourne.
Bánh mì đã trở thành một món ăn kết hợp, kết hợp các kỹ thuật làm bánh mì do thực dân Pháp mang tới Việt Nam với các loại nhân truyền thống hơn của Việt Nam. Tiến sĩ Nguyễn Austen cho biết, việc này thể hiện “sự sẵn sàng tiếp thu văn hóa và chấp nhận di sản thuộc địa” của người Việt Nam. “Bánh mì rất mang tính ngoại giao.”
“Chúng tôi sẽ tận dụng tối đa điều đó ở nước Úc này,” cô nói thêm về cách tiếp cận của người Việt Nam với cuộc sống ở Úc. “Và người ăn có thể gọi nó là ổ bánh thịt lợn/ổ bánh thịt heo.”
Đối với người tiêu dùng Úc không phải gốc Việt, bánh mì rất dễ chấp nhận. Nó rất ngon – ngọt, mặn, cay, giòn và dai – và nó phát huy truyền thống đã có từ lâu trong ngày làm việc là chọn một chiếc bánh sandwich hoặc một “món thịt quấn” cho bữa trưa từ một “quầy sữa” hoặc cửa hàng nào đó ở góc đường.
Trong thời điểm hiện nay, các tiệm bánh mì phải chịu áp lực mới. Người Úc đã quen với việc không phải trả nhiều tiền cho một chiếc bánh mì và họ liên tưởng điều này với chủ nghĩa quân bình đáng tự hào của đất nước này. Giá bánh mì ở Úc có thể đã tăng 24% kể từ năm 2021, nhưng một “ổ bánh thịt lợn” cỡ lớn vẫn thường có giá khoảng 10 đô la Úc, tương đương khoảng 6,50 đô la, ngay cả khi các loại bánh mì kẹp thịt nguội tương đương khác có thể có giá 17 đô la Úc trở lên.
Duncan Lữ cho biết đối với nhiều nhà bán lẻ bánh mì, những người phải đối mặt với tỷ suất lợi nhuận mỏng dính như dao cạo, “điều đó gần như nằm ngoài dự đoán”. Ông hiện đang tập trung vào việc quảng bá món ăn tại nhà của người Việt. “Không chỉ một món ăn – tôi quảng bá toàn bộ ẩm thực Việt.” Tại Master Roll của chính ông ở South Yarra, một cái bánh mì hiện có giá tương đối cao là 13,50 đô la Úc.
Một số cửa hàng nhỏ lẻ đã tránh tăng giá vì lo ngại rằng họ có thể khiến người tiêu dùng xa lánh. Nhưng có bằng chứng cho thấy người Úc đánh giá một chiếc bánh mì là rất ngon, đủ để trả giá cao.
Cá Cơm Banh Mi Bar là một cửa hàng bánh mì cao cấp ở Richmond, một khu phố mang đậm nét lịch sử của người Việt ở Melbourne, do Thi Le, một đầu bếp người Úc gốc Việt lớn lên ở Sydney và năm ngoái lọt vào vòng chung kết cuộc thi Chef of the Country của Úc vào năm ngoái. Ở cửa hàng này, một chiếc bánh mì có giá khoảng 17 đô la Úc.
Vào một buổi chiều thứ Bảy gần đây, người ăn đã xếp hàng dài và một số loại nhân bánh mì phổ biến nhất, bao gồm cả thịt lợn giòn, đã bán hết, mặc dù bánh mì ở Cá Cơm Banh Mi Bar thuộc loại đắt nhất trong vùng này.
“Cô ấy đang chiến đấu mạnh mẽ trên thương trường,” Duncan Lữ nói về cô Thi Lê.
