Nói ra có được gì không?

Thái Hạo

Liên quan đến sự việc bán vé, nhận khách và đón trả khách của Bến xe Giáp Bát và các nhà xe mà tôi là nạn nhân, hôm qua khi đăng bài “Cập nhật” về kết quả bước đầu trong giải quyết của các bên sau khi đăng Thư ngỏ, tôi đã nhận được nhiều phản hồi của bạn bè trên Facebook. Trong rất nhiều bình luận thì có một số không ít nói, đại ý rằng: “Là Thái Hạo thì mới có kết quả ấy, chứ người dân thấp cổ bé họng thì đừng mơ”. Tôi không đồng tình với những suy nghĩ kiểu này.

Trước hết, tôi chỉ là một người dân bình thường, thậm chí tôi còn thuộc nhóm “thấp cổ bé họng” nhất trong cộng đồng này. Trang Facebook của tôi có thể có đông bạn đọc hơn một số người, nhưng xin lưu ý, tôi lên tiếng không phải là dựa trên cơ sở ấy. Điều khiến tôi “mở miệng” là căn cứ vào tốt xấu, đúng sai, phải trái, chứ hoàn toàn không phải vì có đông người theo dõi. Nghĩa là nếu trang Facebook của mình chỉ lèo tèo thì tôi vẫn sẽ lên tiếng như thế. Thậm chí, nếu tôi không có Facebook thì tôi sẽ làm đơn gửi trực tiếp đến các cơ quan chức năng (và việc này vẫn là quan trọng, cần thiết, dù bạn có Facebook hay không).

Chúng ta cần có tâm thế rằng, nói ra sự thật để đòi lại lẽ công bằng, đó là quyền chính đáng của mỗi người được pháp luật bảo hộ. Xã hội chỉ có thể tốt lên khi mỗi người dân thực hiện cái quyền ấy của mình một cách có trách nhiệm. Đó chính là sự tôn trọng dành cho bản thân mình, và cũng là đang chung tay làm cho cuộc sống cá nhân của mình cùng những người xung quanh ngày một tốt hơn.

Ngoài việc là một công cụ truyền thông, mạng xã hội còn là một thực thể có tính pháp lý. Bên cạnh đó, như chúng ta đã rất quen thuộc, có những trang dù không ai biết đến nhưng khi họ phản ánh một sự việc sai trái và gây bức xúc nào đó thì thường sẽ lập tức được xã hội quan tâm, trở nên viral, thu hút hàng nghìn, thậm chí hàng vạn tương tác và khiến các bên liên quan phải vào cuộc giải quyết. Do đó, xuất phát từ cả việc ý thức về quyền, về trách nhiệm và đặc trưng của mạng xã hội, mỗi người nên cất tiếng nói, thay vì tìm lý do để im lặng trước những sai trái.

*** 

Nguyên tắc cao nhất trong việc lên tiếng, theo tôi, là sự trung thực. Chúng ta hãy phản ánh đúng sự thật, không thêm không bớt, không vì để được lợi cho mình mà viết hay nói sai bất cứ chi tiết nào. Đây (sự thật) vừa là sức mạnh của mình vừa là tấm áo giáp bảo vệ chúng ta khỏi các rủi ro.

Khi lên tiếng, dù bức xúc, bất bình, thì theo tôi việc đòi hỏi sự tôn nghiêm và tuân thủ pháp luật luôn nên đi kèm với “tinh thần xây dựng”. Chúng ta lên tiếng vì mong muốn một xã hội tốt hơn (mà trong đó mình và con cái mình, gia đình mình đang thuộc về) chứ không phải để trả thù ai cả. Với tinh thần ấy, sự trung thực luôn nên luôn đi cùng với thái độ ôn hòa. Phản ánh những bất cập, tiêu cực, sai sái nhưng không chửi bới, không xúc phạm, không chụp mũ…

Ta không nên mất niềm tin vào con người. Ở đâu cũng có người xấu người tốt, ở đâu cũng sẽ có người lắng nghe, chia sẻ và đứng ra chịu trách nhiệm. Không ai hoàn toàn tốt, cũng không ai hoàn toàn xấu, đánh thức trách nhiệm của nhau là việc nên làm. Vì thế, khi lên tiếng không khoan nhượng, thì việc thấu hiểu và tôn trọng luôn nên trở thành phương châm ứng xử. Việc này sẽ biến thù thành bạn, biến kẻ đối lập thành người đồng hành. Xin kể một câu chuyện mà có lẽ nhiều người còn nhớ. Đó là trước tết Nguyên Đán 2024 tôi có phản ánh sự việc “thu tiền phí như cướp” ở chợ Trường Sơn (Nông Cống, Thanh Hóa). Bằng sự chân thành và tinh thần xây dựng của mình, sau khi sự việc được khắc phục, tôi và chủ chợ đã không những không trở thành kẻ thù mà ngược lại, còn tôn trọng và dành cho nhau những tình cảm tốt lành (ít nhất là trong những giao tế xã hội).

Một điều nữa mà theo tôi là cũng cần quan tâm đến, đó là việc sẵn sàng cho những rắc rối hoặc phiền hà sẽ kéo theo khi ta lên tiếng. “Miếng phô mai miễn phí chỉ có trong cái bẫy chuột”. Nếu ngay cả việc bỏ ra chút thời gian hay chịu chút phiền hà mà ta cũng không muốn, thì việc mong có được điều tốt đẹp có lẽ chỉ còn mỗi một cách là đốt nhang và cầu trời. Phải trả một cái giá nào đó cho việc “mưu cầu hạnh phúc”, đó là điều tất nhiên, không thể khác được. Từ cổ chí kim, trên thế giới này điều đó luôn luôn là thực tế và là quy luật. Im lặng mà lại muốn được sống trong một xã hội tốt lành, điều ấy có lẽ chỉ có trong mơ hoặc trong những nấm mồ.

Trong một số trường hợp, việc lên tiếng có thể không có kết quả cụ thể, tuy nhiên, đó không nên là lý do để ta im lặng. Vì giá trị của việc thực hành quyền công dân sẽ lan tỏa, ngấm dần, và phát huy ý nghĩa sâu sắc của nó bằng những cách khác nhau mà đôi khi ta không nhìn thấy được.

*** 

Một điều quan trọng nữa là việc học môn Ngữ văn. Văn chính là việc sử dụng tiếng Việt. Chúng ta nên học cách nói và viết sao cho sáng sủa, mạch lạc, để nói được điều cần nói một cách đầy đủ, chuyển tải được nội dung một cách dễ hiểu và trọn vẹn.

Tôi quan sát thấy rằng, không nhiều người sử dụng tốt tiếng Việt, thành ra cả nói và viết đều rối hoặc thiếu đầu hụt đuôi, thậm chí gây hiểu lầm và kéo theo những bất lợi. Nên học nói và viết hàng ngày (viết trên Facebook là một cách học rất tốt và hiệu quả, vì có sự tương tác trực tiếp).

Ngôn ngữ là một phương tiện và là phương tiện quan trọng bậc nhất của con người trong việc chia sẻ, biểu đạt; nó cũng là một công cụ có sức mạnh nhất nhưng lại “chẳng mất tiền mua” mà mỗi người đều đang sở hữu trong tay. Môn Văn trong nhà trường đã thất bại, giờ chúng ta đành phải tự học. Và tôi tin rằng nó không khó. Tiếng mẹ đẻ của chúng ta kia mà, chỉ cần chú ý là có thể học tốt và sử dụng tốt trong một thời gian ngắn.

Thái Hạo

* Xem thư ngỏ gửi Sở GTVT Hà Nội và Thanh Hóa: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=870301998310154&id=100059910855657 

* Bài Cập nhật về kết quả bước đầu trong giải quyết vụ việc: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=870970338243320&id=100059910855657