Nhà xuất bản Tri Thức – Một tình yêu, một nỗi buồn

Nguyễn Danh Lam

26-10-2018

Ngày rời Việt Nam, mình để lại mấy tủ sách, với khoảng 3 ngàn cuốn. Từng cộng tác mục điểm sách trên nhiều tờ báo, mình đọc và “bám” mảng sách, cũng như xuất bản khá kỹ. Một trong số ít nhà xuất bản có sách đáng để đọc, chính là Nhà xuất bản Tri Thức- một nhà xuất bản khá non trẻ, nhưng sách ra cuốn nào cũng thuộc dạng “phải có”. Trong kệ sách của mình, ở mảng sách tư tưởng, triết học, giáo dục… hầu như chỉ có những cuốn xuất bản trước 1975 và sách của nhà xuất bản Tri Thức sau này.

Tôn chỉ ngay từ những ngày đầu xuất bản sách, Nhà xuất bản Tri Thức đã đi theo mô hình mà Minh Trị Thiên Hoàng từng áp dụng để bắt đầu xây dựng một đất nước Nhật Bản hiện đại. Việc đầu tiên, Minh Trị cho dịch khoảng 1 ngàn đầu sách quan trọng nhất của tư tưởng Tây phương, phổ biến (và cả ép) toàn dân đọc- đó là cái nền, cái khởi đầu quan trọng nhất để có đất nước Nhật Bản hiện nay.

Và Nhà xuất bản Tri Thức đã lặng lẽ, quyết liệt, “lì lợm”, cho ra đời rất nhiều những ấn phẩm “gồ ghề”. Trong đó có thể kể đến các tác phẩm như: Bàn về tự do, Chính thể đại diện (John Stuart Mill); Đường về nô lệ (Friedrich Hayek), Chủ nghĩa tự do của Hayek (Gilles Dostaler); Nền dân trị Mỹ (Tocqueville); Nền đạo đức tin lành và tinh thần của chủ nghĩa tư bản (Max Weber); Dân chủ và Giáo dục (John Dewey)… còn rất nhiều đầu sách khác rất đáng để kể ra ở đây. Trong đó có những cuốn chỉ nghe nhan đề đã thấy… giật mình, với bối cảnh xuất bản trong nước.

Mình hay viết bài điểm sách, nên thấy những cuốn sách này bao giờ cũng háo hức và muốn càng có nhiều người đọc chúng càng tốt, nên sách ra là chộp liền, đọc ngày đọc đêm để kịp viết bài gởi báo. Tuy nhiên có rất nhiều cuốn, khi bài gởi đi, liền được biên tập phản hồi: Cuốn này vừa có lệnh (miệng) từ trên, không được giới thiệu vì… có vấn đề.

Và những cuốn “có vấn đề” thường bao giờ cũng là những cuốn hay nhất, có ích cho sự phát triển nhất- nhìn vào bằng chứng Minh Trị Thiên Hoàng xây nền đất nước Nhật Bản thì thấy… Và anh em trong giới nhìn nhau, có thể thấy cái “án” dành cho Nhà xuất bản Tri Thức treo lơ lửng trên đầu, sẵn sàng rơi xuống bất cứ lúc nào!

Và sáng nay đọc báo bên nhà, thấy cái tin: Ủy ban kiểm tra TW đảng CSVN đề nghị kỷ luật ông Chu Hảo, giám đốc Nhà xuất bản Tri Thức vì đã “tự chuyển hóa”. Với cương vị giám đốc NXB Tri Thức, ông Chu Hảo đã cho xuất bản một số cuốn sách có nội dung trái với quan điểm, chủ trương, đường lối của đảng, nhà nước, vi phạm luật xuất bản, bị cơ quan chức năng xử lý, thu hồi và tiêu hủy…

Một nỗi buồn mênh mông, giờ càng thêm thăm thẳm… Ở một đất nước dân đã lười đọc sách, tỉ lệ người đọc được những những cuốn đáng đọc vô cùng hiếm hoi. Và để có được những cuốn sách đáng đọc ấy lại càng… tuyệt vọng hơn nữa.

Người ta đang nói ra rả về “công nghiệp 4.0”, về “đô thị thông minh”, về “trí tuệ nhân tạo”… khi toàn dân đua nhau đọc… ngôn tình, báo lá cải. Sự nghiệp đọc sách của nhiều người ngoảnh lại chỉ có… Đô Rê Môn, Thám tử Cô Nan…

Có khi nào đất nước biến thành cây thông, cây sồi… khi chỉ gieo toàn cỏ dại và chặt đi bất cứ cái mầm nào lớn quá một gang tay?