– Phóng sự dài của Reuters, Cù Tuấn biên dịch.
Tóm tắt: Reuters đã theo dõi và phỏng vấn năm tù nhân Nga đã chiến đấu ở Ukraine để đổi lấy tự do. Họ đã cung cấp các thông tin nội bộ chi tiết nhất cho đến nay về đội quân gồm các cựu tù nhân của Wagner.
—–
Vào tháng 10 năm ngoái, một trang tin của Nga đã đăng một đoạn video ngắn quay cảnh Yevgeny Prigozhin, người sáng lập Tập đoàn Wagner, đội quân đánh thuê Nga, ngồi cùng 4 người đàn ông trên sân thượng ở thị trấn nghỉ dưỡng Gelendzhik, bên bờ Biển Đen của Nga. Hai người thiếu các bộ phận của một chân. Người thứ ba bị mất một cánh tay. Họ được xác định là những cựu tù nhân được ân xá, trở về từ mặt trận ở Ukraine sau khi gia nhập Wagner từ nhà tù.
“Bạn từng là một kẻ phạm tội, giờ bạn là một anh hùng chiến tranh,” Prigozhin nói với một người đàn ông trong clip. Đây là video đầu tiên mô tả sự trở lại của một số trong số hàng nghìn tù nhân đã gia nhập Wagner để đổi lấy lời hứa ân xá nếu họ sống sót sau sáu tháng chiến tranh.
Reuters đã sử dụng phần mềm nhận dạng khuôn mặt để kiểm tra video này và hơn chục video và ảnh khác về những chiến binh bị kết án hồi hương, được xuất bản từ tháng 10 năm 2022 đến tháng 2 năm 2023. Các phóng viên đã có thể xác định danh tính hơn 30 người đàn ông bằng cách kiểm tra chéo các hình ảnh với mạng xã hội, phương tiện truyền thông và các tài liệu của tòa án Nga.
Trong hàng ngũ của họ có những kẻ giết người, kẻ trộm và một “người theo chủ nghĩa Satan” tự xưng. Một số đang nằm trong bệnh viện để hồi phục vết thương do giao tranh. Reuters đã liên lạc được với 11 người trong số những người đàn ông này. Năm người đồng ý phỏng vấn qua điện thoại và ứng dụng nhắn tin. Phần tiếp theo là tường thuật nội bộ chi tiết nhất về đội quân bị kết án của Wagner: tuyển dụng và huấn luyện các chiến binh, cuộc chiến mà họ chứng kiến ở Ukraine, và tương lai không chắc chắn của họ ở một nước Nga bị đảo lộn do cuộc chiến với nước láng giềng.
Bốn trong số những người đàn ông nói rằng họ đã được đích thân Yevgeny Prigozhin tuyển mộ khi Prigozhin đi thăm hệ thống nhà tù của Nga để củng cố đội quân riêng của mình. Một số người đã được triển khai đến khu vực Bakhmut phía đông Ukraine, nơi diễn ra một số trận giao tranh ác liệt nhất trong cuộc xung đột kéo dài một năm, nơi một người đã mô tả chiến trường là “địa ngục hoàn toàn”. Hàng ngàn người đã bị giết ở cả hai bên. Trận chiến giành thành phố Bakhmut hiện đang ở thế cân bằng. Một cựu chỉ huy của Wagner, người đã trốn sang Na Uy vào tháng 1, cho biết anh đã chứng kiến các thành viên trong lực lượng an ninh nội bộ của Wagner đối xử tàn bạo với các tân binh, bao gồm cả các vụ hành quyết vì tội đào ngũ.
Theo những người này, các khóa huấn luyện chiến đấu, một số do các cựu chiến binh lực lượng đặc biệt của Nga trực tiếp đào tạo, diễn ra trong thời gian ngắn nhưng chuyên sâu. Các quan chức Ukraine và phương Tây cho rằng Wagner đang đưa các chiến binh được chuẩn bị kém đến cái chết được định trước ở miền đông Ukraine. Mike Kofman, một chuyên gia về quân đội Nga tại tổ chức tư vấn CNA ở Hạt Arlington, Virginia, nói với Reuters rằng khóa huấn luyện từ hai đến ba tuần mà các tân binh nhận được sẽ khó có thể giúp họ đủ sức chiến đấu, ngay cả khi một số đàn ông đã có kinh nghiệm quân sự trước đó.
Kofman nói với Reuters: “Cần có thời gian để học những điều cơ bản về chiến đấu, được huấn luyện cá nhân và bạn cũng cần một số khóa huấn luyện tập thể với tư cách là một đơn vị – một vài tuần thôi sẽ không giúp được gì nhiều cho bạn,” Kofman nói với Reuters. Một kế hoạch đào tạo nghiêm ngặt hơn sẽ kéo dài vài tháng.
Cả năm cựu tù nhân đều bày tỏ lòng trung thành cuồng nhiệt với Prigozhin vì ông đã cho họ cơ hội sống thứ hai. Mặc dù Reuters không thể xác nhận độc lập các câu chuyện về việc chiến đấu tại Ukraine của những người này, nhưng nhiều chi tiết phù hợp với nhau. Bộ Quốc phòng Nga và cơ quan hình sự Nga đã không trả lời các câu hỏi chi tiết cho bài viết này, Prigozhin và Wagner cũng vậy. Trong một tuyên bố gửi qua email ngắn gọn, Prigozhin bác bỏ những câu hỏi của Reuters, gọi chúng là “điên rồ”. Trước đây, ông đã mô tả Wagner là “có lẽ là đội quân giàu kinh nghiệm nhất tồn tại trên thế giới ngày nay” và cho biết tỷ lệ thương vong của Wagner tương đương với các đơn vị khác của Nga.
TỪ NHÀ TÙ ĐẾN MẶT TRẬN UKRAINA
Khi Prigozhin bắt đầu tham quan hệ thống nhà tù rộng lớn của Nga vào mùa hè năm 2022 để đề nghị ân xá cho những người đồng ý chiến đấu ở Ukraine, tin đồn nhanh chóng lan truyền trong giới tù nhân.
Rustam Borovkov, đến từ thị trấn nhỏ Porkhov, gần biên giới Nga với Estonia, là một trong 4 người đàn ông đã có mặt trong đoạn video trên sân thượng. Hồ sơ tòa án cho thấy người đàn ông 31 tuổi này đã bị kết án 6 năm tù 13 năm vì tội ngộ sát và trộm cắp vào cuối tháng 7 khi Prigozhin đến nhà tù của anh, Trại giam số 6 ở vùng Pskov phía tây nước Nga. Borovkov và hai người bạn đã đột nhập vào một ngôi nhà để lấy trộm rượu tự nấu, theo hồ sơ của tòa án. Một trong số hai người đã tấn công chủ nhà, khiến người này tử vong.
Borovkov đã nghe từ các tù nhân ở St Petersburg rằng Prigozhin đang đi từ nhà tù này sang nhà tù khác để tìm kiếm tân binh. “Tôi biết ngay rằng tôi sẽ đi,” anh nói với Reuters, “ngay cả trước khi ông ấy đến chỗ chúng tôi.”
Borovkov cho biết anh đã đứng cùng hàng trăm tù nhân khác để nghe Prigozhin nói. Họ có ba ngày để quyết định có tham gia cùng Wagner để đổi lấy tự do hay không. Khoảng 40 người đã đăng ký. Sau ba ngày và một cuộc kiểm tra nói dối, nhằm mục đích loại bỏ những người nghiện ma túy, họ đã lên đường tham chiến.
Ảnh: Yevgeny Prigozhin (hàng trên cùng, giữa, mặc áo khoác màu ô liu/xanh lá cây), người sáng lập đội quân đánh thuê Wagner của Nga, chụp ảnh cùng một nhóm tân binh tù nhân.
https://www.reuters.com/investigates/special-report/ukraine-crisis-russia-wagner/
