Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất – giáo hội không được chính quyền Việt Nam thừa nhận – vừa có một Hội đồng trưởng lão mới và Hoà thượng Thích Tuệ Sỹ được suy tôn làm Chánh Thư Ký Xử lý thường vụ Viện Tăng Thống, chức vụ cao nhất của Giáo hội vào lúc này.
Theo thông cáo của Hội Đồng Giáo Phẩm Trung Ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất công bố hôm 1/9, một buổi lễ phát nguyện và suy tôn Hội Đồng Giáo Phẩm Trung Ương và suy cử Chánh Thư ký Xử lý thường vụ Viện Tăng Thống vừa được cử hành tại Chùa Phật Ân, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai.
Sau khi lãnh đạo cao nhất của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất là Hoà thượng Thích Quảng Độ – đức Đệ ngũ Tăng Thống – qua đời vào ngày 22 tháng 2 năm 2020, Giáo hội vẫn chưa có đức Tăng Thống mới. Vì vậy, chức Chánh Thư Ký Xử lý thường vụ Viện Tăng Thống hiện là chức vụ cao nhất của Giáo hội.
Vào ngày 25/11/2018, đức Đệ ngũ Tăng Thống Thích Quảng Độ đã có quyết định giải tán Ban Chỉ đạo Viện Hoá Đạo và tạm ngưng các sinh hoạt của Viện Hoá Đạo trong khi chờ đợi Viện Tăng Thống triệu tập Đại hội Bất thường GHPGVNTN để khôi phục và công cử nhân sự mới cho Viện Hoá Đạo.
Thông cáo mới của Hội Đồng Giáo Phẩm Trung Ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam thừa nhận những khó khăn, “thông tin nhiễu loạn, sự phân hoá nội bộ càng lúc càng trầm trọng” đã dẫn đến quyết định này của Hoà thượng Thích Quảng Độ.
Theo Di chúc của Hoà thượng Thích Quảng Độ, việc điều hành Viện Tăng Thống đã được uỷ thác cho Hoà thượng Thích Tuệ Sỹ.
“Bất cứ lúc nào, khi hội đủ điều kiện thuận duyên HT. Thích Tuệ Sỹ thay mặt Viện Tăng Thống triệu tập đại hội bất thường để bầu cử nhân sự mới cho tất cả chức vụ trong Viện Hóa Đạo Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất.”
Thông cáo mới cho biết, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất mới đây đã thành lập “Ban Vận Động Hòa Hiệp Tăng Già, với nhiệm vụ tham vấn, thỉnh vấn, đề nghị thỉnh cử Chư Tôn Trưởng Lão, Hòa Thượng, đăng lâm pháp tịch Hội Đồng Giáo Phẩm Trung Ương, để hướng đến suy tôn Hội Đồng Giáo Phẩm Trung Ương Viện Tăng Thống, cơ quan lãnh đạo tối cao của Giáo Hội.”
Ngày 21/8/2022, buổi lễ phát nguyện và suy tôn Hội Đồng Giáo Phẩm Trung Ương và suy cử Chánh Thư Ký Xử lý thường vụ Viện Tăng Thống đã được cử hành.
Ngày 22/8/2022, buổi lễ chính thức trao truyền Di chức, ấn tín và khai ấn được cử hành tại Tổ đường Từ Hiếu, quận 8, TPHCM.
Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất không được chính quyền Việt Nam hiện tại thừa nhận. Lãnh đạo của giáo hội bị chính quyền đàn áp trong nhiều năm kể từ sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc vào tháng 4 năm 1975.
Hoà thượng Thích Tuệ Sỹ (sinh năm 1943) là người từng bị chính quyền Việt Nam bắt đi học tập cải tạo ba năm từ năm 1978. Vào tháng 9/1988, Hoà thượng Thích Tuệ Sỹ bị tuyên án tử hình với cáo buộc “Hoạt động lật đổ chính quyền nhân dân”. Tuy nhiên, do sự vận động của quốc tế, bản án tử hình của ông sau đó được giảm xuống còn chung thân. Đến ngày 1/9/1998, ông được trả tự do. Vào năm 2003, Hoà thượng Thích Tuệ Sỹ bị chính quyền áp lệnh quản chế hành chính hai năm.
Hoà thượng Thích Tuệ Sỹ là một học giả uyên bác về Phật Giáo Nguyên Thuỷ và Đại Thừa. Ông làm thơ và viết truyện ngắn.
Ông được tổ chức Human Rights Watch trao giải thưởng tranh đấu cho nhân quyền Hellman-Hammet Awards vào năm 1998.
