Elon Musk và bóng dáng Trung Quốc trong chính trường Hoa Kỳ

Khi doanh nhân trở thành con bài chính trị

Elon Musk không chỉ là người đứng đầu các tập đoàn công nghệ lớn như Tesla, SpaceX hay xAI. Trong những năm gần đây, ông đã trở thành một nhân vật chính trị không chính thức, ảnh hưởng đến các quyết sách quan trọng của chính phủ Hoa Kỳ – từ định hình không gian mạng, chính sách đầu tư, đến các hướng đi chiến lược về đối ngoại.

Tuy nhiên, điều đáng quan ngại là mối quan hệ giữa Musk và Trung Quốc – cả về tài chính, công nghệ lẫn chính trị – đang ngày càng rõ rệt. Trong bối cảnh Donald Trump trở lại chính trường và có khả năng tiếp tục trao quyền ảnh hưởng cho Musk, câu hỏi đặt ra là: liệu lợi ích quốc gia có đang bị đánh đổi cho tham vọng cá nhân?

Tesla, SpaceX và Trung Quốc: Quan hệ cộng sinh đầy rủi ro

Năm 2019, Tesla mở nhà máy sản xuất đầu tiên ngoài nước Mỹ tại Thượng Hải với hơn 500 triệu USD vay từ các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc. Đổi lại, Tesla trở thành hãng xe hơi đầu tiên được sở hữu hoàn toàn tại quốc gia này – điều mà các công ty phương Tây khác không có được.

Không dừng lại ở đó, các công ty Trung Quốc còn bí mật rót hàng chục triệu USD vào SpaceX, Neuralink và xAI – qua các cấu trúc tài chính mờ ám như special-purpose vehicles (SPV) nhằm giấu danh tính nhà đầu tư. Các khoản đầu tư từ các quỹ có liên hệ với nhà nước Trung Quốc khiến nhiều chuyên gia an ninh quốc gia Mỹ gióng lên hồi chuông báo động.

Thậm chí, Ngũ Giác Đài đã liệt kê CATL – nhà cung cấp pin chính cho Tesla – vào danh sách công ty quân sự Trung Quốc. Tập đoàn Tencent, từng nắm 5% cổ phần Tesla, cũng nằm trong danh sách đáng chú ý vì là công ty mẹ của WeChat – ứng dụng được Musk xem là hình mẫu cho việc xây dựng mạng xã hội X (Twitter cũ).

Bắc Kinh xem Musk là “tài sản chiến lược”

Từ cố Thủ tướng Lý Khắc Cường đến đương kim Thủ tướng Lý Cường, Elon Musk duy trì mối quan hệ thân thiết với giới lãnh đạo Trung Quốc. Không những thế, ông còn thường xuyên ca ngợi chính quyền Bắc Kinh và từ chối lên tiếng về các vấn đề nhân quyền – bao gồm việc mở showroom Tesla tại Tân Cương, nơi đang diễn ra đàn áp người Duy Ngô Nhĩ.

Bà Maye Musk – mẹ Elon – cũng là “người nổi tiếng” tại Trung Quốc, được các cơ quan truyền thông nhà nước hết lời ca ngợi, và công khai khuyến khích du lịch Mỹ–Trung, dù căng thẳng giữa hai chính phủ đang leo thang.

Các nhà phân tích như Dân Biểu Raja Krishnamoorthi và Chủ tịch Ủy ban Hạ viện về Trung Quốc John Moolenaar nhận định rằng Trung Quốc đang sử dụng Musk như “cầu nối” để bypass (vượt mặt) các cơ quan ngoại giao chính thống của Mỹ.

Chính sách “cắt giảm” của Trump và lợi ích ngầm cho Bắc Kinh

Kể từ khi trở lại Tòa Bạch Ốc, Donald Trump đã đưa Musk vào quỹ đạo quyền lực – cả trong các cuộc họp về cải cách chính phủ, lẫn các quyết sách về thương mại và truyền thông.

Trong khi Trump luôn đe dọa “đánh mạnh” Trung Quốc, thực tế cho thấy ông đã áp thuế thấp hơn so với Biden và trì hoãn các biện pháp siết đầu tư vào các tập đoàn Trung Quốc như Temu hay Shein. Song song đó, ông giải tán USAID, cắt viện trợ cho các tổ chức nhân quyền giám sát Trung Quốc, và đóng cửa các đài quốc tế như VOA, RFA – tất cả đều mang lại lợi ích rõ ràng cho Bắc Kinh.

Nhiều chính trị gia cảnh báo, những hành động trên khiến Mỹ tự làm suy yếu khả năng phản ứng trước các hoạt động tuyên truyền, gián điệp và kiểm soát dữ liệu của Trung Quốc – trong khi ông Musk hiện diện ở cả ba lĩnh vực này.

Đài Loan và không gian – mối nguy mới từ dữ liệu và vệ tinh

Một dấu hiệu đáng ngại khác là thái độ của Musk về Đài Loan – ông từng tuyên bố rằng Đài Loan nên trở thành “khu hành chính đặc biệt” của Trung Quốc, một lập trường gần như lặp lại ngôn ngữ của Bắc Kinh.

Trong năm 2024, chính phủ Đài Loan đã chủ động tìm kiếm giải pháp thay thế Starlink, vì lo ngại rằng Musk có thể cắt dịch vụ vệ tinh theo yêu cầu từ Bắc Kinh, như từng làm với Ukraine. Điều này đặc biệt nguy hiểm trong bối cảnh chiến tranh thông tin và xung đột địa chính trị ngày càng phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng số.

Lằn ranh mong manh giữa “thiên tài công nghệ” và “rủi ro quốc gia”

Không ai phủ nhận Elon Musk là một trong những người có ảnh hưởng nhất thế giới hiện nay. Nhưng chính vì thế, mức độ giám sát, minh bạch và giới hạn quyền lực cá nhân cần được đặt ra rõ ràng hơn bao giờ hết.

Khi một doanh nhân trở thành “tay trong” có thể tác động đến chính sách quốc gia, điều đó không còn là câu chuyện về kinh doanh – mà là bài toán về an ninh, chủ quyền và trách nhiệm chính trị.

Đây là lúc cả Quốc hội, báo chí, giới nghiên cứu và công chúng cần đặt ra câu hỏi nghiêm túc:

“Chúng ta đang bảo vệ lợi ích quốc gia – hay bảo vệ túi tiền và tầm ảnh hưởng của một cá nhân?”