Cuộc chiến ngôn từ và cái bẫy của từ “WOKE”: Khi phe tự do tự bắn vào chân mình

Trong chính trị Mỹ, ngôn ngữ không bao giờ chỉ là ngôn ngữ. Nó là chiến trường. Và từ “woke” – ban đầu mang ý nghĩa tích cực, nhắc nhở mọi người “thức tỉnh” trước bất công xã hội – đã trở thành ví dụ điển hình cho cách một khái niệm có thể bị bóp méo thành vũ khí, rồi quay lại tấn công chính những người khai sinh ra nó.

Tressie McMillan Cottom, cây bút của The New York Times, đã chỉ ra một điều quan trọng: mỗi khi các nhà tự do (liberal) buông theo xu hướng dùng từ “woke” với giọng mỉa mai, họ đã tiếp tay cho chiến lược truyền thông của cánh hữu. Điều tưởng chừng vô hại – một câu nói đùa, một bình luận tự phê phán – lại đang tạo ra hậu quả dài hạn: hợp thức hóa “anti-woke” như một chính nghĩa.

Từ cảnh báo thành trò cười

Trước đây, “woke” là lời kêu gọi ý thức xã hội: hãy tỉnh táo trước phân biệt chủng tộc, bất bình đẳng, bạo lực hệ thống. Nhưng kể từ năm 2016, chiến dịch truyền thông của phe cực hữu đã biến nó thành một nhãn dán mang nghĩa tiêu cực: cực đoan, đạo đức giả, kiểm duyệt văn hóa (“cancel culture”).

Cái bẫy nằm ở chỗ: khi một từ bị đối phương định nghĩa lại, nếu bạn lặp lại theo nghĩa đó, bạn đã thừa nhận trò chơi của họ.

Phe tự do tự bắn vào chân mình

Người ta thường nói cánh hữu thắng vì họ quyết liệt, nhưng một nguyên nhân khác là phe tự do thiếu cảnh giác về ngôn từ. Khi chính các chính trị gia và nhà bình luận liberal châm biếm “woke”, họ đã vô tình tiếp tay, giúp chiến dịch anti-woke lan tỏa mà không cần nỗ lực thêm từ đối thủ.

Sự nhượng bộ về mặt ngôn ngữ này khiến thông điệp gốc – công bằng chủng tộc, bình đẳng giới, bảo vệ quyền của các nhóm yếu thế – bị loãng và trở thành trò đùa trong mắt công chúng.

Trận chiến lớn hơn chính sách

Đây không chỉ là câu chuyện của một từ. Nó là một phần trong cuộc chiến giành quyền kiểm soát diễn ngôn công cộng. Khi cánh hữu Mỹ biến “woke” thành vũ khí, họ không chỉ tấn công những chính sách tiến bộ mà còn tấn công tính hợp pháp của một xã hội đa chủng tộc.

Một xã hội đa sắc tộc chỉ tồn tại được khi ngôn ngữ khẳng định các giá trị chung. Nếu khung ngôn từ bị thao túng, nền tảng niềm tin cũng lung lay.

Chiến lược kiểm soát ngôn ngữ: thành công của cánh hữu

Từ “fake news”, “deep state” cho đến “woke”, cánh hữu liên tục dựng lên khung ngôn ngữ để kéo dư luận ra khỏi nội dung thực chất. Thay vì bàn về chính sách nhập cư, họ nói về “biên giới mở”. Thay vì bàn về bình đẳng chủng tộc, họ nói về “độc tài woke”. Và khi chính những người tự do cũng dùng các cụm từ ấy, đối phương đã thắng nửa trận.

Thoát bẫy bằng cách nào?

Câu trả lời không nằm ở việc né tránh từ “woke”, mà nằm ở việc giành lại định nghĩa. Phe cấp tiến cần nhắc nhở công chúng rằng “woke” nghĩa là nhận thức và hành động vì công lý. Họ cũng cần tránh sự cám dỗ của những câu nói đùa rẻ tiền, vì mỗi câu lặp lại là một lần tiếp sức cho đối thủ.

Ngôn ngữ không chỉ là công cụ để miêu tả thế giới – nó định hình thế giới. Khi để đối phương kiểm soát từ vựng, bạn sẽ để họ kiểm soát cả suy nghĩ.

Và trong một nền chính trị mà niềm tin vào sự thật đang bị xói mòn từng ngày, bảo vệ từ ngữ cũng là bảo vệ dân chủ.

Here are 2‑3 standout examples from 2020–2025 showing how the term “woke” has been distorted and weaponized—beyond its origins—to amplify political narratives and inflame culture wars: