“CHÚNG TÔI SẼ TRỞ LẠI” – TIẾNG NÓI BỊ CẮT, KÝ ỨC KHÔNG TẮT

Ngày cuối cùng…
Tôi chạm nhẹ vào cuốn lịch treo nơi góc bàn, những đề tài còn dang dở và dự định sắp tới vẫn nằm nguyên đó như một thói quen chưa kịp chia tay. Tôi xếp nó vào thùng, cùng những kỷ niệm trong veo của một chặng đường — và khép lại một chương đời, không hẹn ngày mở lại.

Ở bàn bên, đồng nghiệp tôi vẫn đang gõ những dòng tin cuối. Tôi ôm thùng các-tông, bước qua hành lang quen thuộc. Vị sếp già đứng chờ nơi cửa, đôi tay ông đặt nhẹ lên vai tôi — như muốn giữ lại giọt nước mắt tôi cố giấu:

“Cảm ơn bạn vì những đóng góp tuyệt vời. Chúng ta sẽ trở lại, nhất định sẽ trở lại. Chúng tôi sẽ đấu tranh để đưa các bạn trở lại!”

21/3 – ngày cuối cùng tôi là nhân viên chính thức của Ban Việt ngữ, Đài Á Châu Tự Do.
Một ban nhỏ nhất trong số 9 thứ tiếng, nhưng cũng là một ban đầy tự hào vì sức mạnh mà nó mang trong từng câu chữ.

Sau sắc lệnh hành pháp đầy lạnh lùng cuối tuần trước, ngân sách của USAGM — công ty mẹ của RFA — bị đóng băng. Hàng trăm người bị cắt hợp đồng, rời khỏi nơi từng là mái nhà báo chí, không hẹn ngày trở lại.

Một số ít được giữ lại nhờ thị thực H1B, nhưng họ cũng đối mặt với nguy cơ trục xuất bất kỳ lúc nào.
Số phận của họ – có thể rồi cũng như Nguyễn Tường Thụy, Nguyễn Lân Thắng, Trương Duy Nhất, Nguyễn Vũ Bình – những cộng tác viên RFA từng bị bỏ tù chỉ vì nói sự thật.

Tôi nhớ mãi cuộc điện thoại đầu tiên với RFA.
Sau một cuộc biểu tình chống Trung Quốc, một giọng lạ gọi đến từ bên kia bán cầu:
– “Anh Gia Minh đây, anh muốn hỏi về cuộc biểu tình vừa rồi…”
Tôi hẹn anh 30 phút sau gọi lại. Đến giờ anh vẫn còn nợ tôi cuộc gọi đó. Có lẽ, anh cũng như tôi – giờ đây, không còn cách nào để hoàn thành những cuộc gọi dang dở.

RFA đã từng là nơi tôi hỏi: Tại sao họ – những người không quen, không ruột thịt – lại quan tâm đến chúng tôi đến vậy?
Và rồi tôi hiểu:

Đối với những người làm báo ở đây, RFA không chỉ là công việc – đó là sứ mệnh, là lý tưởng, là tiếng nói thay cho những người yếu thế bị bịt miệng.

Dù mang sứ mệnh ấy, chúng tôi vẫn kiên định tuân thủ nguyên tắc đạo đức báo chí, khách quan trong từng bản tin, chuẩn mực trong từng dòng chữ.

Có một chuyện khiến tôi lặng người…
Luật sư Lê Quốc Quân từng kể:

“Mẹ tôi đã ngồi trước hiên nhà, chờ tin con trai ra tù. Và khi bà nghe được bản tin đầu tiên phát đi từ RFA báo rằng tôi đã được trả tự do, bà đã khóc.”

Trong những ngày cuối cùng ở văn phòng, đồng nghiệp chia sẻ cho nhau địa chỉ email cá nhân, số điện thoại, ảnh chân dung để dùng xin việc, cách nộp đơn trợ cấp thất nghiệp…
Một đồng nghiệp lặng lẽ nói: “Ảnh đẹp giúp gây thiện cảm cho nhà tuyển dụng.”
Một người khác nói: “Họ vứt bỏ chúng ta như miếng giẻ rách” — đúng như cách Hoàn Cầu Thời Báo mỉa mai việc Hoa Kỳ cắt ngân sách RFA và VOA.

Chúng tôi có thể sẽ ổn — bằng cách này hay cách khác.
Nhưng hàng trăm triệu người dân sống trong các chế độ độc tài ở Châu Á — đặc biệt là ở Việt Nam — giờ đây sẽ thiếu đi một tiếng nói trung thực, không sợ hãi, không bị kiểm soát.

Khi kỷ niệm 50 năm ngày Sài Gòn sụp đổ đang đến gần, những chiếc loa tuyên truyền lại vang vọng khắp phố phường.
50 năm trước, người Việt rời bỏ quê hương để tìm tự do.
50 năm sau, tự do ấy – đang bị bóp nghẹt ngay tại nơi từng là biểu tượng của nó.

Trong thùng đồ rời văn phòng, tôi giữ lại cho mình một chiếc bút — món quà kỷ niệm 25 năm thành lập RFA.
Không phải vì giá trị vật chất.
Mà vì đó là biểu tượng cuối cùng của một sứ mệnh mà chúng tôi – những người đưa tin – chưa từng muốn từ bỏ.