Cù Tuấn
Ban quản lý nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ngày 6/8 cho biết một phần nhà máy chịu thiệt hại nghiêm trọng, một ngày sau loạt vụ nổ khiến một lò phản ứng dừng hoạt động khẩn cấp. Energoatom, tập đoàn điện hạt nhân Ukraine, cho hay thiệt hại tập trung ở một trạm chứa khí nitro và oxy cùng một tòa nhà điều hành. Một đường cáp tải điện cũng bị hỏng. Nhà máy đang đối diện nguy cơ rò rỉ khí hydro, phát tán chất phóng xạ và rủi ro cháy nổ cao.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chỉ trích Moskva đứng sau loạt cuộc tập kích ở nhà máy điện hạt nhân, vốn đã bị Nga kiểm soát từ tháng 3 nhưng vẫn giữ đội ngũ chuyên viên Ukraine ở lại vận hành cơ sở. Ông cáo buộc quân đội Nga “gây tội ác trắng trợn” và “hành động khủng bố”, đe dọa an toàn của mọi người dân châu Âu. Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Nga phủ nhận mọi cáo buộc. Họ khẳng định quân đội Ukraine tổ chức ba cuộc pháo kích vào nhà máy và khu vực lân cận. Cơ quan này cho biết một tổ máy đã giảm công suất và phải cắt một phần nguồn cung điện cho nhà máy này.
Liên minh châu Âu (EU) lên án hoạt động quân sự Nga gần nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia là “vi phạm nghiêm trọng những quy định về an toàn hạt nhân”. Đại diện EU chỉ trích Nga hành xử vô trách nhiệm trong vấn đề an toàn hạt nhân ở Ukraine và “không tôn trọng các quy tắc quốc tế”.
Tại Mykolaiv, một ngày sau khi chính phủ Ukraine phát lệnh giới nghiêm để truy quét đặc vụ Nga, Cơ quan An ninh Quốc gia (SBU) thông báo đã bắt hai người đàn ông với cáo buộc làm điệp viên cho Nga trong thành phố. Những người này hỗ trợ quân đội Nga xác định mục tiêu tên lửa, trong đó có vụ tập kích cơ sở đóng tàu thành phố cảng phía nam Ukraine. SBU cho biết hai nghi phạm đã thu thập và bí mật gửi cho quân đội Nga danh sách các cơ sở hạ tầng quan trọng, kho xăng dầu, vị trí đóng quân và lộ trình của quân đội Ukraine.
Kyiv Independent cho hay một đợt pháo kích của Nga ở Dnipropetrovsk khiến ít nhất ba người bị thương và phá hủy nhiều tòa nhà dân sự, trong đó có một trường mẫu giáo và một trung tâm mỹ thuật thiếu nhi.
Tại Lugansk, tỉnh trưởng Serhiy Gaidai cáo buộc các lực lượng thân Nga đang lợi dụng viện trợ nhân đạo để dụ dỗ cư dân một số thành phố cung cấp thông tin cá nhân. Ông cho rằng những thông tin này sẽ được phía Nga sử dụng cho cuộc trưng cầu dân ý về sáp nhập Lugansk vào lãnh thổ Nga.
Trong diễn biến liên quan chiến sự Ukraine, theo Hãng tin Tass, ngày 6-8, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Nga Igor Konashenkov cho biết lực lượng Nga đã phá hủy một kho nhiên liệu của quân đội Ukraine chứa hơn 50.000 tấn nhiên liệu diesel gần thành phố Zaporizhzhia. Ông cũng thông tin hơn 400 binh sĩ Ukraine thiệt mạng trong cuộc tấn công của quân Nga nhằm vào một căn cứ quân sự tạm thời của Ukraine ở khu vực Kherson. Trong một thông báo cập nhật tình hình tác chiến ngày 6/8, ông Konashenkov tuyên bố các lực lượng vũ trang nước này đã phá hủy một trung đội pháo phản lực phóng loạt được trang bị nhiều hệ thống Olkha và HIMARS của quân đội Ukraine. “Một trung đội pháo phản lực với các hệ thống Olkha và HIMARS do Mỹ sản xuất đã bị phá hủy tại khu định cư Pyatigorskoye ở vùng Kharkov”, ông Konashenkov nói.
Trung tướng Igor Konashenkov cũng khẳng định pháo binh Nga đã tổ chức nhiều đợt phản pháo với uy lực áp đảo nhằm vào các vị trí bắn của các trung đội pháo phản lực và lựu pháo của quân đội Ukraine tại vùng Donetsk và Nikolaev. Bên cạnh đó, nhiều lính đánh thuê nước ngoài tại Ukraine cũng đã bị loại khỏi vòng chiến đấu sau những vụ tập kích bằng tên lửa có độ chính xác cao của Nga. “Hơn 80 lính đánh thuê nước ngoài cùng 11 thiết bị quân sự đặc biệt đã bị tiêu diệt sau vụ tập kích đường không bằng vũ khí có độ chính xác cao của quân đội Nga vào một căn cứ của lực lượng này tại khu vực Dnepropetrovsk”, tướng Konashenkov nói thêm.
Bộ Quốc phòng Anh đánh giá chiến sự tại Ukraine sắp bước sang giai đoạn mới. Giao tranh sẽ chuyển dịch từ phía đông Ukraine sang giới tuyến dài khoảng 350 km từ Zaporizhzhia đến Kherson, chạy dọc theo dòng Dnieper. Tình báo Anh ghi nhận Nga đang khẩn trương chuyển quân từ Melitopol, Bardiansk, Mariupol và lãnh thổ Nga đến bán đảo Crimea, chuẩn bị tăng viện cho mặt trận Kherson một khi Ukraine mở đợt phản công quy mô lớn. “Xe quân sự, xe tăng, kéo theo pháo và chở vũ khí nối thành hàng dài rời khỏi vùng Donbass của Ukraine để tiến về phía tây nam”. Trong khi đó, quân đội Ukraine đang tập trung nhắm đến các kho vũ khí, cầu và tuyến đường sắt quan trọng ở phía nam, trong đó có tuyến đường sắt nối Kherson và bán đảo Crimea. Tình báo Anh đánh giá Ukraine đang phối hợp cùng lúc nhiều chiến thuật để làm rối loại năng lực tiếp tế hậu cần của quân đội Nga.
Mỹ dự kiến chi 1 tỉ USD hỗ trợ an ninh cho Ukraine. Hãng tin Reuters dẫn 3 nguồn tin cho biết gói hỗ trợ an ninh tiếp theo của chính quyền ông Biden dành cho Ukraine dự kiến trị giá 1 tỉ USD, bao gồm hệ thống tên lửa đất đối không NASAMS và 50 xe vận tải y tế bọc thép M113. Gói hỗ trợ này sẽ được công bố sớm nhất vào ngày 8-8 và bổ sung vào khoảng 8,8 tỉ USD viện trợ mà Mỹ đã dành cho Ukraine kể từ ngày chiến sự nổ ra 24-2. Các quan chức giấu tên nói rằng Tổng thống Mỹ Joe Biden vẫn chưa ký gói hỗ trợ này. Nhà Trắng từ chối bình luận về thông tin của Reuters.
Ngày 6-8, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết Ukraine đã tịch thu số tài sản của Nga trên lãnh thổ Ukraine trị giá khoảng 765 triệu USD, và tuyên bố Kiev sẽ tiếp tục tịch thu các tài sản khác liên quan Matxcơva. “Ukraine vừa tổ chức một cuộc họp hôm nay về chính sách trừng phạt và vấn đề tịch thu tài sản của Nga. Theo các quan chức chính phủ báo cáo, số tài sản trị giá 28 tỉ hryvnia (khoảng 765 triệu USD) của Nga đã bị cưỡng chế thu giữ” – Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết trên tài khoản Telegram của ông ngày 6-8. Nhà lãnh đạo Ukraine nói thêm: “Việc tịch thu vẫn tiếp tục. Hơn 900 cơ sở thuộc Nhà nước Nga bị đề nghị tịch thu. Và nếu chúng tôi tịch thu tài sản không chỉ của Nhà nước Nga mà còn của cư dân Nga, thì sẽ có tới 36.000 tài sản sẽ bị thu giữ”. Ông Zelensky tuyên bố số tài sản bị tịch thu sẽ được dùng để bồi thường thiệt hại do cuộc xung đột Nga – Ukraine gây ra cho đất nước Ukraine.
Mykhailo Podolyak, trợ lý Tổng thống Zelensky, cho biết Bắc Macedonia đã chấp nhận viện trợ xe tăng và máy bay cho Ukraine. Ông ca ngợi nước này “thể hiện sự dũng cảm hơn một nửa số thành viên nhóm G20”. Theo truyền thông địa phương, Bắc Macedonia được cho là dự kiến cung cấp cho Ukraine các máy bay chiến đấu Su-25 và xe tăng T-72. Hãng tin MKD nói rằng, Bắc Macedonia dự định cấp 4 máy bay Su-25 cho Kiev. Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng Bắc Macedonia từ chối phủ nhận hay xác nhận. Hiện chưa rõ số lượng máy bay chiến đấu và xe tăng mà Bắc Macedonia dự định cung cấp cho Ukraine, song quốc gia này sở hữu 31 xe tăng. Hồi cuối tháng 7, Bộ Quốc phòng Bắc Macedonia cho biết: “Sau khi cân nhắc tình hình hiện tại cũng như nhu cầu thực tế của quân đội Ukraine, chính phủ Bắc Macedonia quyết định sẽ chuyển giao một số xe tăng T-72 cho Ukraine”.
Chuyến ngũ cốc đầu tiên rời Ukraine bất ngờ không đến đích. Đại sứ quán Ukraine tại Beirut, thủ đô của Lebanon, cho biết chuyến hàng ngũ cốc đầu tiên của Kiev kể từ khi chiến sự nổ ra sẽ không đến thành phố cảng Tripoli như kế hoạch. “Việc tàu Razoni đến Tripoli sẽ bị hoãn lại”, Đại sứ quán Ukraine nói với Hãng tin AFP nhưng không rõ lý do. Đại sứ quán nói sẽ thông báo ngày tàu đến ngay khi họ có thông tin. Một quan chức theo dõi chuyến hàng cho biết con tàu thậm chí có thể không cập cảng Lebanon nếu chủ hàng bán nó ở nơi khác. Tàu Razoni mang cờ Sierra Leone khởi hành từ cảng Odessa của Ukraine vào ngày 1-8, mang theo 26.000 tấn bắp và dừng lại ở Thổ Nhĩ Kỳ một ngày sau đó. Theo kế hoạch, con tàu sẽ tới cảng Tripoli của Lebanon vào trưa ngày 7-8 (giờ địa phương).
Theo Đài Russia Today, Đại sứ quán Latvia tại Matxcơva đã thông báo ngừng nhận đơn xin cấp thị thực của công dân Nga “vô thời hạn”. Chỉ một số trường hợp được ngoại lệ như xin thị thực để dự đám tang của người thân. Hãng tin RIA Novosti của Nga ngày 5-8 cũng dẫn lời người phát ngôn của cơ quan này xác nhận việc đã ngừng cấp thị thực cho công dân Nga trước đó 1 ngày. Chính quyền Latvia không nêu lý do, nhưng động thái này tiếp nối các biện pháp khác được áp dụng đối với công dân Nga kể từ sau khi Nga tấn công Ukraine. Latvia cũng thông báo sẽ ngừng xử lý tất cả các thị thực du lịch, tuy nhiên vẫn cho phép công dân Nga xin thị thực lao động và làm phóng viên thường trú, cũng như yêu cầu nhập cảnh vì lý do nhân đạo. Truyền thông nước này đưa tin chính phủ cũng dự định bổ sung kiểm tra an ninh đối với những người xin thị thực từ Nga và Belarus. Một số quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) khác như Lithuania (Litva), Estonia, Ba Lan và Cộng hòa Czech cũng có các biện pháp hạn chế tương tự.
Mới đây, Ngoại trưởng Phần Lan Pekka Haavisto nói chính phủ nước này đã thông qua kế hoạch hạn chế cấp thị thực cho du khách Nga. Trong bối cảnh các chuyến bay từ Nga sang EU đã bị ngừng, Phần Lan đang là quốc gia trung chuyển cho nhiều công dân Nga muốn du lịch sâu vào châu Âu.
Ngày 30-7, Ngoại trưởng Edgars Rinkevics của Latvia cũng kêu gọi cấm cấp thị thực du lịch cho công dân Nga trên khắp EU, trong khi Ngoại trưởng Urmas Reinsalu của Estonia muốn cấm hoàn toàn thị thực cho người Nga. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Đức cho biết chỉ có thể ngừng cấp thị thực Schengen khi có sự đồng thuận của tất cả các thành viên.
Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (OHCHR) ghi nhận hơn 5.300 dân thường thiệt mạng và hơn 7.300 người bị thương kể từ khi xung đột nổ ra ở Ukraine. Con số thực tế có thể cao hơn do tình hình chiến sự gây cản trở quá trình xác minh và thống kê. Cao ủy Liên Hợp Quốc về Người tị nạn (UNHCR) báo cáo hơn 10,3 triệu lượt người rời Ukraine và hơn 4,2 triệu lượt người từ nước ngoài vào Ukraine trong hơn 5 tháng xung đột. Cơ quan này ghi nhận hơn 6,3 triệu người tị nạn Ukraine trên khắp châu Âu.
Ảnh 1: Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ngày 27/4, thời điểm sau khi quân đội Nga đã kiểm soát khu vực. Ảnh: AFP.
Ảnh 2: Nhân viên chính quyền kiểm tra thi thể một nạn nhân thiệt mạng do pháo kích tại Mykolaiv, Ukraine, ngày 29/7. Ảnh: Reuters.
