BÀN VỀ VIỆC THAY TƯỚNG TRONG CHIẾN TRANH Ở UKRAINA HIỆN NAY:

Kim Van Chinh

1.Tướng lĩnh trong quân đội rất quan trọng, nhiều khi có vai trò quyết định.

Tướng quân là người đứng mũi, chịu sào, có uy tín, niềm tin của cấp dưới, người có tu duy hành động và tầm nhìn chiến lược để ra các quyết định trọng trách.

Tướng chịu trách nhiệm về quân đội mình phụ trách: chịu tội khi thua trận và có quyền được vinh danh khi thắng trận.

Uy tín và năng lực của tướng đo trực tiếp bằng các chiến thắng, các kết quả hoạt động của quân đội.

Nhiều tướng lĩnh thời hồng hoang cầm quân khởi nghĩa rồi thành vua (hoàng đế) sáng lập cả một triều đại của lịch sử.

Trong điều kiện bình thường, tướng cầm quân luôn dưới trướng người chỉ huy chính trị  – là cấp trên của tướng quân…

Trong mô hình quân sự cổ Á Đông và cả mô hình quân sự soviet (rộng ra là các nước XHCN): tướng chỉ huy được coi là nhân vật mang tính chính trị nhiều hơn quân sự, ít khi thay đổi… Tuy nhiên các nước điển hình theo mô hình này là Liên Xô (Nga) và Trung Quốc cũng đều thay rất nhiều tướng, nhất là trong thời bình. Mô hình soviet rất giống mô hình Á Đông cổ: rất kị “thay ngựa giữa dòng”.

Mô hình soviet có các dạng phái sinh thường phát triển ở các nước lạc hậu với khẩu hiệu “súng đẻ ra chính quyền”, quân đội hay làm quyền làm đảo chính…

Trong mô hình hiện đại Nato (Anh, Mỹ và các nước khác): Tướng quân được thiết lập theo kiểu huấn luyện viên đội bóng, quyền tự chủ rất cao nhưng luôn tuân thủ cam kết về mục tiêu trước cấp trên là Chủ tịch hay ông chủ đội bóng. Tướng và quân đội nói chung phải trung lập về chính trị, nghĩa là không có hoạt động chính trị chạy theo các phe phái, không cạnh tranh với các chức vụ chính trị, trung lập về chính trị, chịu sự chỉ đạo của nhân vật chính trị đang đại diện quốc gia hợp pháp. Trong mô hình này, chuyện thay tướng lĩnh cao cấp là bình thường, nhất là khi thay đổi chiến lược quốc phòng hoặc sau các biến cố lớn như thua trận…

Mỹ từng rất nhiều lần thay tướng chỉ huy gây tranh cãi, Nhưng đó là mô hình Mỹ – đồng thời là mô hình nato chuẩn.

Hồi Việt Nam ông Duẩn thay tướng Giáp cũng rất ngoạn mục mà nhiều tình tiết đến nay nhiều người còn chưa biết (uy tín cụ Giáp quá lớn) 

2. Ukraina hiện nay là 1 nước đang chuyển mình từ mô hình soviet sang mô hình Phương Tây ở cả cấp độ công dân lẫn cấp độ hệ thống chính trị – kiến trúc thượng tầng.

Trong 1 tháng năm 2023, tôi lặn lội đi khắp đất nước này (trừ vùng chiến sự nguy hiểm không được vào) và đã thấy được sự chuyển vận này.

Ngành Công an – An ninh và cảnh sát là ngành chuyển đổi triệt để và khá thành công. Ngành này họ “thay máu” đến vài lần rồi – thay máu nghĩa là vừa thay cả con người lẫn thể chế – luật.

Quân đội đang chuyển đổi mạnh thì xảy ra chiến tranh nên còn rất nhiều trắc trở… Mô hình Nato được thực hiện song hành với sự tồn tại của mô hình soviet. Tướng lĩnh cấp cao thì bên cạnh những tướng quân thế hệ mới theo mô hình nato (điển hình là Buganov) thì vẫn còn các tướng quân như Syrsky và cả Zaluzhny thực ra là mẫu tướng theo mô hình soviet.

Sự thay đổi tất yếu phải xảy ra ( như đã từng thay đổi ở cấp Bộ Quốc phòng và các ban tuyển quân hậu phương). Tại sao vậy:

-Sau 2 năm chiến tranh lớn, Ukraina cần định hình lại chiến lược quân sự: như bà Bezuhla viết: “một đội quân hậu Xô Viết nhỏ hơn sẽ không thể đánh bại một đội quân hậu Xô Viết lớn hơn. Không có cơ hội. Vì vậy, cần một mô hình quân đội “bất đối xứng” kiểu mới”.  Và “tôi coi là chấp nhận được ngay cả khi phải thay đổi, bổ nhiệm cả các chỉ huy cấp chiến thuật lẫn tướng quân. Ddieuf này tạo cơ hội cho chúng ta phá vỡ khuôn khổ của chế độ đẳng cấp tồn tại từ mô hình quân đội soviet”.

-Sau sự “thất bại” của Tổng phản công, rõ ràng phải có người hoặc cả ekip chỉ huy cấp cao chịu trách nhiệm.

-Zaluzhny do được đào tạo trong mô hình soviet cũ dẫu sao vẫn có nhiều hạn chế, ông đã không hiểu cấu trúc hệ thống chính trị mới của Ukraina, nhiều lần vi phạm “luật” phải trung lập về chính trị và không tham gia vào chính trị…

3.KẾT GÌ?

Tôi tin Ukraina, dưới sự lãnh đạo đương thời của TT Zelensky, sẽ vẫn vững bước trong các quyết định khó khăn này…