Trong nhiều năm qua, luật sư Đặng Đình Bách là một trong những tiếng nói dũng cảm nhất ở Việt Nam trong cuộc chiến bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đòi hỏi minh bạch trong ngành năng lượng.
Anh là Giám đốc Trung tâm LPSD, đào tạo kiến thức pháp luật cho người dân, hỗ trợ cộng đồng bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm, và tham gia nhóm tư vấn của Liên minh châu Âu trong EVFTA.
Anh không phải “nhà hoạt động chống đối”, mà là chuyên gia được quốc tế ghi nhận, người đại diện cho xã hội dân sự trong các chương trình chuyển đổi năng lượng sạch.
Nhưng chỉ vì công việc đó, anh đã bị bỏ tù.
Tại sao LS Đặng Đình Bách bị bắt?
Bách bị bắt ngày 24/6/2021 và bị tuyên án 5 năm tù với cáo buộc “trốn thuế” – một cáo buộc mà các tổ chức quốc tế khẳng định là ngụy tạo.
Thực tế:
-
Sau khi các tổ chức môi trường phản đối việc mở rộng nhiệt điện than ở Việt Nam, nhiều nhóm lợi ích trong ngành điện lực – nơi nhập về hàng loạt nhà máy than cũ kỹ, lạc hậu từ Trung Quốc và Hàn Quốc – đã coi LS Bách là “kẻ cản trở nguồn lợi”.
-
Bộ Công an sau đó khởi tố anh bằng một tội danh mơ hồ, giống hệt mô thức đã được áp dụng với nhiều nhà hoạt động môi trường khác như Mai Khôi, Nguyễn Thị Khanh, Mai Phan Lợi, Đinh Vũ Hoàng Nguyên…
Liên Hợp Quốc nói gì?
Tháng 3/2023, Nhóm Công tác về Bắt giữ Tùy tiện của LHQ kết luận việc giam giữ LS Bách là trái luật quốc tế, mang tính trả thù, và yêu cầu Việt Nam phải trả tự do ngay lập tức.
Nhưng đến nay, anh vẫn bị giam cầm.
2. Vì sao các nhóm lợi ích muốn bịt miệng LS Bách?
Vì anh chạm tới điểm nhức nhối nhất: NHIỆT ĐIỆN THAN.
-
Nhiều nhà máy nhiệt điện chạy bằng công nghệ cũ – thực chất là rác công nghiệp mà Trung Quốc và Hàn Quốc thải bỏ – đã được nhập về Việt Nam.
-
Ô nhiễm từ những nhà máy này gây ra bụi than, nước thải độc hại, xung đột với dân địa phương (như vụ Vĩnh Tân 2 – Bình Thuận, nơi từng nổ ra biểu tình lớn).
-
Người dân phản đối thì bị bắt; nhà báo đưa tin thì bị bịt miệng.
LS Đặng Đình Bách là người thu thập dữ liệu ô nhiễm, hỗ trợ pháp lý cho cộng đồng, và góp ý về chính sách trong EVFTA và các dự án chuyển đổi năng lượng của G7 (JETP 15,5 tỷ USD).
Anh bảo vệ lợi ích lâu dài của đất nước, nhưng lại đụng chạm trực tiếp đến quyền lợi của các nhóm tham nhũng.
3. Việc bỏ tù LS Bách gây tổn hại cho cả Việt Nam
Tổn hại cho môi trường – vì tiếng nói cảnh báo bị dập tắt.
Tổn hại cho người dân – vì họ mất đi một luật sư dám đứng về phía cộng đồng.
Tổn hại uy tín quốc tế – khi Việt Nam nhận tiền hỗ trợ chuyển đổi năng lượng sạch nhưng lại bắt những người bảo vệ môi trường.
Tổn hại nền pháp trị – khi tội “thuế” trở thành công cụ trấn áp.
4. Người Việt hải ngoại có thể làm gì?
-
Chia sẻ câu chuyện của LS Đặng Đình Bách để dư luận quốc tế biết sự thật.
-
Gửi thư đến dân biểu, nghị sĩ quốc hội Hoa Kỳ, Canada, Đức, EU yêu cầu họ nêu vụ việc trong các cuộc họp song phương.
-
Kêu gọi các tổ chức môi trường quốc tế gây áp lực lên chính phủ Việt Nam trong các chương trình JETP và EVFTA.
-
Bảo vệ những người trong nước đang tiếp tục làm công việc mà LS Bách đã dấn thân.
5. Thông điệp cho cộng đồng quốc tế
Không thể có chuyển đổi năng lượng công bằng nếu những người bảo vệ môi trường bị bỏ tù.
Không thể có EVFTA hay JETP hiệu quả nếu xã hội dân sự bị bịt miệng.
Và không thể gọi là “phát triển bền vững” khi ai lên tiếng vì sức khỏe cộng đồng đều bị trấn áp.
Kết luận: Đặng Đình Bách không chỉ là một tù nhân lương tâm – anh là biểu tượng của quyền được sống trong môi trường trong sạch.
Sự tự do của anh chính là thử thách đối với lương tri của chúng ta và là thước đo cho cam kết nhân quyền của Việt Nam trước thế giới.
