Bài phân tích chuyên sâu VietnamWeek
Trong bài viết mới trên Forbes, chuyên gia Benjamin Laker mô tả một hiện tượng đã len lỏi vào mọi tổ chức hiện đại: “availability culture” — văn hóa luôn sẵn sàng. Nó bắt đầu từ thời đại dịch, khi Zoom, Slack, Teams hay WhatsApp khiến khoảng cách giữa nhà và công sở sụp đổ. Điều từng là kết nối đã biến thành ám ảnh: lúc nào cũng phải trực tuyến, lúc nào cũng phải trả lời ngay.
Nhiều lãnh đạo ngày nay nhầm lẫn một điều chết người:
luôn ở trạng thái “reachable” (liên lạc được) không đồng nghĩa với “effective” (hiệu quả).
Khi thời gian tĩnh lặng biến mất, tư duy cũng biến mất
Lãnh đạo giỏi không đo bằng tốc độ phản ứng, mà bằng chất lượng của những quyết định quan trọng. Nhưng availability culture lại triệt tiêu chính nền tảng tạo ra chất lượng đó: khả năng tư duy sâu, có thời gian suy ngẫm, có không gian im lặng để cân nhắc.
Khi phải kiểm tra tin nhắn mỗi 5 phút, email mỗi 10 phút:
-
não không bước vào trạng thái tập trung sâu,
-
bộ nhớ ngắn hạn bị bão hòa,
-
quyết định thiên về phản ứng hơn là phân tích.
Một nghiên cứu của Harvard Business School cho thấy:
quyết định quan trọng được đưa ra khi não không bị “reactive mode” chiếm đóng thường chính xác hơn 40–60%.
Nhưng trong văn hóa “luôn bật”, lãnh đạo không còn thời gian để vào chế độ đó.
Nhầm lẫn “nhanh – nhiều” với “đúng – chất lượng”
Trong môi trường áp lực cao, tốc độ trở thành thước đo dễ đo nhất.
Nhưng sự dễ đo lường lại là cái bẫy.
Lãnh đạo trả lời tin nhắn trong 2 phút → trông có vẻ nhiệt tình.
Nhưng lãnh đạo trả lời trong 4 giờ, sau khi suy nghĩ kỹ, cân nhắc chiến lược → mới thật sự hiệu quả.
Chúng ta đang chứng kiến sự đảo lộn nguy hiểm:
tổ chức khen thưởng người phản ứng nhanh, thay vì người ra quyết định sáng suốt.
Tốc độ không phải khả năng lãnh đạo — nó chỉ là kỹ năng quản lý tín hiệu.
Tổ chức kiệt sức vì “bắt chước lãnh đạo”
Khi lãnh đạo luôn trực tuyến, cấp dưới buộc phải bắt chước để “không thất thế”.
Đó là cách:
-
burnout lan nhanh,
-
văn hóa làm việc 24/7 hình thành,
-
sự sáng tạo suy giảm,
-
nhân viên tài năng rời bỏ tổ chức.
Nhiều khảo sát lớn (McKinsey, Deloitte) đều cho thấy:
70–80% nhân viên cảm thấy áp lực “luôn phải có mặt” không phải vì bản chất công việc, mà vì kỳ vọng từ lãnh đạo.
Văn hóa “luôn sẵn sàng” phá hoại tư duy chiến lược
Không ai có thể làm chiến lược khi luôn phải… trả lời tin nhắn.
Những quyết định quan trọng — như tái cấu trúc, chọn thị trường, thiết kế mô hình kinh doanh, phát triển nhân sự — cần:
-
dữ liệu,
-
phân tích,
-
tham khảo nhiều nguồn,
-
và đặc biệt: thời gian suy tư.
Availability culture bóp nghẹt mọi khoảng thở này, tạo ra thế hệ lãnh đạo quá bận bịu để suy nghĩ, chỉ vận hành bằng phản xạ.
Điều nguy hiểm nhất: cảm giác “hữu ích giả”
Lúc nào cũng trả lời nhanh khiến lãnh đạo tưởng rằng mình đang “giải quyết vấn đề”.
Thực tế họ chỉ:
-
can thiệp vào những việc đáng lẽ ủy quyền,
-
trả lời những câu hỏi có thể tự xử lý,
-
dập lửa thay vì phòng cháy,
-
tạo ra vòng lặp lệ thuộc vào bản thân.
Đó là bẫy của hiệu suất ảo.
Cảm giác bận rộn không phải bằng chứng của hiệu quả — đôi khi nó chỉ cho thấy hệ thống đang vận hành sai.
Làm sao thoát khỏi cái bẫy “luôn sẵn sàng”?
✔️ 1. Đặt “giờ im lặng” cho cả tổ chức (quiet hours)
Không email sau 7h tối.
Không tin nhắn công việc cuối tuần.
Không lịch họp giờ trưa.
✔️ 2. Quy định “deadline tư duy”
Một số quyết định cần 24–48 giờ để nghiên cứu, thay vì trả lời trong 10 phút.
✔️ 3. Định nghĩa lại vai trò lãnh đạo
Lãnh đạo không phải “điều phối tin nhắn”.
Lãnh đạo là người tạo ra quyết định đúng đắn nhất.
✔️ 4. Khen thưởng chất lượng, không phải tốc độ
Chuyển KPIs từ “response time” → “decision quality”.
✔️ 5. Chủ động tạo không gian suy nghĩ
Một giờ không thiết bị mỗi ngày cho lãnh đạo cấp cao là một khoản đầu tư, không phải xa xỉ.
Kết luận
Availability culture là sản phẩm của thời đại kỹ thuật số, nhưng nếu không kiểm soát, nó dễ phá hủy khả năng lãnh đạo hơn là tăng cường.
Thế kỷ 21 không cần lãnh đạo trực tuyến 24/7.
Thế kỷ 21 cần lãnh đạo:
-
biết suy tư,
-
biết ưu tiên,
-
biết bảo vệ thời gian,
-
và biết phân biệt điều gì cần phản ứng ngay — và điều gì cần sự sâu sắc.
Lãnh đạo tốt không được đo bằng tốc độ trả lời.
Lãnh đạo tốt được đo bằng tác động lâu dài của những quyết định đúng.
