Những nhà độc tài già nua sánh bước bên nhau, dẫn đầu đoàn lãnh đạo nước ngoài tới xem cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh.
Sau đó, trong một khoảnh khắc bất ngờ, một chiếc micro đã ghi lại cảnh Tổng thống Vladimir Putin và người đồng cấp Trung Quốc Tập Cận Bình đang thảo luận về các phương pháp kéo dài tuổi thọ con người.
“Nội tạng người có thể được cấy ghép liên tục”, người phiên dịch của Putin được nghe nói. “Bạn càng sống lâu, bạn càng trẻ ra, và [bạn] thậm chí có thể đạt được sự bất tử.”
Đối với tổng thống Nga, chủ đề về tỷ lệ tử vong có lẽ chạm đến điểm yếu lớn nhất của chế độ độc tài mà ông đã xây dựng: Khi ông không còn nắm quyền , liệu mọi thứ có sụp đổ không?
Trong 25 năm kể từ khi lần đầu tiên được bầu làm tổng thống, Putin đã xây dựng lại hệ thống chính trị Nga theo hình ảnh của mình.
Đảng cầm quyền thân Kremlin, Nước Nga Thống nhất, chiếm 315 trong số 450 ghế tại Duma và nắm giữ phần lớn các vị trí được bổ nhiệm tại các khu vực. Theo các nhà quan sát nhân quyền, các cuộc bầu cử không hề tự do và công bằng, và những thay đổi hiến pháp mà ông giám sát vào năm 2020 cho phép Putin tiếp tục làm tổng thống cho đến năm 2036, khi ông 83 tuổi.
Những sự thật này khiến nhiều nhà phân tích tin rằng Putin sẽ không tự nguyện rời nhiệm sở. Thay vào đó, nếu tổng thống Nga qua đời hoặc mất năng lực hành vi, một loạt hiệu ứng domino chính trị sẽ bắt đầu vượt khỏi tầm kiểm soát của ông.
Đầu tiên, thủ tướng Nga sẽ đảm nhiệm chức vụ tổng thống. Điều đó sẽ đưa Mikhail Mishustin, cựu quan chức thuế 59 tuổi, người đã đảm nhiệm vai trò này từ năm 2020, trở thành nhà lãnh đạo đất nước – nhưng chỉ là tạm thời.
Theo Hiến pháp, Hội đồng Liên bang phải triệu tập cuộc bầu cử để bầu ra tổng thống mới trong vòng 14 ngày.
Đây chính là lúc quá trình này trở nên rối rắm. Theo những gì các nhà phân tích biết, Putin vẫn chưa đích thân chọn người kế nhiệm.
Julian Waller, giáo sư tại Đại học George Washington và là nhà nghiên cứu về Nga tại tổ chức tư vấn CNA, cho biết: “Nếu Vladimir Putin đột ngột qua đời hoặc qua đời trước một hoặc hai tuần vì lý do ốm đau, sẽ có rất nhiều áp lực để không làm hỏng mọi việc nhằm tránh Thời kỳ rắc rối “.
“Bạn không muốn thập niên 90 quay trở lại. Bạn không muốn Nội chiến Nga xảy ra,” ông nói.
Tình hình như vậy có thể chứng kiến sự xuất hiện của nhiều ứng cử viên tranh giành quyền lãnh đạo chính phủ. Các chuyên gia cho rằng việc bổ nhiệm Mishustin làm tổng thống không đảm bảo khả năng đắc cử của ông, và quy trình bầu cử có thể giúp hợp thức hóa một người kế nhiệm được lựa chọn kỹ lưỡng.
Nhưng có một nghịch lý cơ bản trong nhóm thân cận của Putin: nhiều người có khả năng thay thế ông cũng đã già.
Những nhân vật như Bộ trưởng Quốc phòng Andrei Belousov, cựu Thư ký Hội đồng An ninh Nikolai Patrushev và Thị trưởng Moscow Sergei Sobyanin đều đã từng được các nhà phân tích nêu tên là những người kế nhiệm tiềm năng. Người trẻ nhất trong số họ đã 66 tuổi.
“Lẽ ra cây gậy chỉ huy đã phải được trao lại từ lâu rồi,” Waller nói. “Họ đã không làm vậy, và giờ đây, trong vài năm trở lại đây — thực ra là kể từ sau chiến tranh — đã có một làn sóng vội vã cố gắng làm mới dòng máu của giới tinh hoa Nga.”
Thay vì đến từ vòng tròn thân cận của Putin, Waller cho biết người kế nhiệm có thể xuất hiện từ nhóm quan chức trẻ hơn được bổ nhiệm trong cuộc chiến ở Ukraine.
Những người như Alexei Dyumin, thư ký Hội đồng Nhà nước 53 tuổi và là cựu vệ sĩ của Putin, hoặc Dmitry Patrushev, phó thủ tướng phụ trách nông nghiệp 47 tuổi và là con trai của cựu thư ký Hội đồng An ninh, có thể sẽ ủng hộ hệ thống mà Putin đã tạo ra nhưng không bị gánh nặng bởi tuổi tác của họ.
Các quan chức cũng có thể cố gắng đưa một người nào đó không gây tranh cãi và dễ chiều theo mong muốn của giới tinh hoa chính trị vào vị trí này.
Waller nói thêm: “Có thể người kế nhiệm Vladimir Putin không phải là người có quyền lực nhất trong trật tự chính trị, ít nhất là trong giai đoạn hiện tại”.
Có rất ít tiền lệ ở nước Nga hiện đại về loại hỗn loạn mà sự thay đổi quyền lực có thể gây ra.
Cuộc khủng hoảng lớn gần đây nhất mà chế độ Nga phải đối mặt xảy ra vào năm 2023, khi thủ lĩnh lính đánh thuê Wagner Yevgeny Prigozhin phát động một cuộc nổi dậy quân sự nhằm đưa các chiến binh của ông ta từ Rostov-on-Don đến ngưỡng cửa Moscow.
Chính quyền Nga đã bị bất ngờ. Thông điệp công khai trong suốt cuộc nổi loạn rất khan hiếm, và giới lãnh đạo Nga dường như không biết phải phản ứng thế nào.
Margarita Zavadskaya, một chuyên gia về chính trị Nga tại Viện Quan hệ Quốc tế Phần Lan, cho biết cái chết của Putin có thể gây ra phản ứng tương tự từ chính quyền và công chúng .
Bà cho biết : “Sự vắng mặt đột ngột của ông ấy sẽ gây sốc, nhưng nhiều khả năng mọi người sẽ giữ thái độ chờ đợi và quan sát thay vì huy động lực lượng chống lại hoặc ủng hộ [ban lãnh đạo mới], hoặc tưởng nhớ [Putin]” .
Theo Zavadskaya, theo truyền thống của các nhà lãnh đạo Liên Xô trước đây, cái chết của Putin thậm chí có thể không được công bố ngay lập tức để có thời gian chuẩn bị phản ứng.
Bà tiếp tục, các phe phái bên ngoài Điện Kremlin và tầng lớp tinh hoa cấp cao khó có thể đóng vai trò gì, và quân đội vốn đã chia rẽ lâu đời sẽ cần một động lực mạnh mẽ để ủng hộ một đối thủ.
Trong khi các nhóm đối lập dân chủ có thể sẽ gây ồn ào để huy động những người Nga chống Putin, thì phần lớn họ đã bị lưu đày và bị đẩy vào tình trạng không còn liên quan đến chính trị do Điện Kremlin hạn chế nghiêm trọng các quyền tự do dân sự.
Trong mọi trường hợp, Zavadskaya cho biết điều chắc chắn duy nhất về nước Nga hậu Putin là nước này “khó có thể trở thành một chế độ dân chủ”.
Về phần mình, Putin dường như hài lòng rằng di sản mà ông tạo ra thông qua cuộc chiến với Ukraine và sự bế tắc với phương Tây sẽ mang lại sự bất tử.
Trong cuộc họp báo với ông Tập vào tháng này, Putin đã nhắc đến “chiến công anh hùng” chung của Nga và Trung Quốc trong việc giành chiến thắng trong Thế chiến thứ II, và ca ngợi một trật tự thế giới mới nổi, trong đó, giống như trong quá khứ, các quốc gia của họ không còn phụ thuộc vào phương Tây.
Putin lưu ý rằng mối quan hệ giữa hai nước “đã đạt đến mức cao nhất trong lịch sử”, “tự cung tự cấp và độc lập với các yếu tố chính trị nội bộ hoặc chương trình nghị sự toàn cầu nhất thời”.
