Truyện dài Tham nhũng của Cộng sản Việt Nam mở sang trang mới: Phiên tòa xử Trương Mỹ Lan bắt đầu ngày 6 tháng Ba, 2024. Hồ sơ tòa án nghe nói nặng đến 6 tấn, theo VnExpress. Mỗi tấn là 1000 ký, chắc 6 tấn hồ sơ này toàn là giấy, trừ khi trong đó “đính kèm” cả vàng khối. Bởi vì số tiền người ta nghi bà đã kiếm được lên tới $12.5 tỷ mỹ kim, có thể mua được 184 ngàn ký vàng với giá $68,000 đô la một ký trên thị trường thế giới hôm nay.
Nếu quý vị độc giả đã quên thì xin nhắc lại: Bà Trương Mỹ Lan, 66 tuổi, bị bắt vào tháng 10 năm 2022, cùng với 85 đồng phạm, trong đó có một quan chức Ngân hàng Nhà nước, người đã được bà biếu $5.2 triệu đô la. Bà Lan đã sử dụng hai cơ sở kinh doanh của mình để thâu thập số tiền trên, là Công ty Vạn Thịnh Phát và Ngân hàng Thương Mại Cổ Phần Sài Gòn (SCB). Vạn Thịnh Phát đẻ ra khoảng 50 “công ty ma,” chỉ làm một công việc là lập hồ sơ vay tiền của SCB rồi chuyển vô túi bà Lan. Thời Việt Nam Cộng Hòa, tỷ phú Nguyễn Tấn Đời bị Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu bắt vô Chí Hòa cũng nêu các lý do tương tự.
Ông Nguyễn Tấn Đời nhờ giỏi kinh doanh vốn đã giàu lớn từ lâu, mỗi ngày phải thuê người đếm tiền chở trong nhiều bao bố – hồi đó chưa có những thùng fôm (foam). Ông lập Tín Nghĩa Ngân Hàng, trả lãi suất cao cho trương chủ, quảng cáo rầm rộ, bao nhiêu người đem tiền đến ký thác. Ông bị truy tố là đã lập hồ sơ ma, cho từ anh tài xế đến chị giúp việc trong nhà vay tiền, để bỏ túi mình. Ông Nguyễn Tấn Đời tố ngược lại rằng vì làm ông chính trị đối lập nên bị ông Thiệu đàn áp. Khi Việt Cộng chiếm Sài Gòn, ông Đời thoát nạn, vượt biển, bao nhiêu tiền bạc cũng trôi theo; nhưng chưa tòa án nào xử cho nên không thể nói rằng ông đã phạm tội.
Bà Trương Mỹ Lan thì sắp bị xử với nhiều bằng cớ và nhân chứng. Theo báo Tuổi Trẻ thuật lại lời công an điều tra, bà Lan đã phù phép ra 304 thân chủ “ma” làm 3,680 hồ sơ vay tiền rồi ra lệnh Ngân hàng SCB chấp thuận. Nhưng báo South China Morning Post ở Hồng Kông đã ước tính chính bà Lan đẻ ra hơn 1,000 công ty ma chỉ lo việc đứng ra vay tiền SCB. Từ năm 2012 đến 2022, đã có 2,527 vụ “vay khống” như thế, tổng cộng hơn “một triệu tỷ đồng” tiền Việt Nam. Trong 10 năm đó bà Lan đã bỏ túi khoảng $44 tỷ đô la. Sau khi chia chác cho đồng đảng và trừ các “chi phí bôi trơn,” số tiền còn lại, $12.5 tỷ mỹ kim, cũng lớn bằng 3% Tổng Sản Lượng Nội Địa – là tổng số tài sản do 100 triệu người Việt Nam tạo ra trong năm 2022.
Hãng thông tấn AP phỏng vấn Nguyễn Linh, một chuyên gia phân tích trong hãng tư vấn Control Risks. Bà Linh nói: “Hơn 3 phần trăm GDP thật lớn quá!” Ai cũng đồng ý. Và ai cũng thắc mắc như bà Linh: Chắc các công ty và các ngân hàng khác cũng từng hoạt động theo lối Vạn Thịnh Phát và SCB. Ai cũng phải hối lộ, phải biển thủ, với những số tiền lớn hay nhỏ hơn $12.5 tỷ. Tổng cộng tất cả sẽ lên tới bao nhiêu tỷ đô la? Và bao nhiêu phần trăm Tổng Sản Lượng nước Việt Nam – 30% hay 50%? Cả nước 100 triệu người lao động vinh quang để cho 100,000 người, 10,000 hay 1000 người hưởng?
Thử nêu một thí dụ, bà Đỗ Thị Nhàn, người chỉ đứng đầu ban Thanh Tra khu II của Ngân hàng Nhà nước, cơ quan nắm đầu các ngân hàng, như Quỹ Dự Trữ Liên bang (Fed) ở Mỹ. Theo cuộc điều tra, một ông tài xế đã khai được bà Trương Mỹ Lan sai lái xe chở ba cái “thùng fôm” (foam) đựng $5 triệu mỹ kim tiền mặt, đến giao tận nhà bà Nhàn. Bà Trương Mỹ Lan không phải là người “phát minh” ra phương pháp cất tiền trong những “thùng fôm” Trước đây, có nhà kinh doanh đã gửi tặng một phó giám đốc của bộ Công An ba cái thùng fôm, bên trong là $4 triệu đô la tiền mặt. Chức Thanh Tra khu II còn thấp hơn địa vị hàng trăm quan chức khác trong Ngân hàng Nhà nước. Vậy mà đã tốn $5 triệu để bôi trơn! Quý vị quan chức khác được cúng bao nhiêu?
Chắc chỉ có nước Việt Nam, với hai ngàn cây số bờ biển mới đẻ ra sáng kiến chở tiền bằng những “thùng fôm,” thường dùng để chứa hải sản. Nguyên Phó Thủ Tướng Vũ Đức Đam từng hãnh diên nói: “Cuộc sống, sinh hoạt bình thường của người Việt Nam hiện nay là mơ ước của nhiều nước trên thế giới.” Quả thật, chưa nước nào dân nhiều tiền đến mức khi chuyên chở chỉ cần bỏ trong thùng fôm! Ông Võ Văn Thưởng, nguyên Trưởng Ban Tuyên Giáo Trung Ương nói mạnh hơn: “Tôi sang châu Phi và ở một số nước, người ta đánh giá Việt Nam là một mô hình để học tập.”
Riêng Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng thì đang học tập mô hình Tập Cận Bình. Bên Trung Quốc họ “đả hổ – diệt ruồi” thì bên nước mình cũng phải “đốt lò” đánh tham nhũng. Tập Cận Bình mở đầu chiến dịch bắt ngay những con hổ lớn như Bạc Hy Lai, Bí thư thành ủy Trùng Khánh, Chu Vĩnh Khang, Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị và Bộ trưởng Công an. Nguyễn Phú Trọng đợi tới năm 2023 mới tống khứ được Nguyễn Xuân Phúc, từng làm thủ tướng từ năm 2016 đến 2021 trước khi lên chức chủ tịch nước. Ông mang biệt hiệu Phúc “Ma Dze,” vì đọc chữ Made (in Vietnam) thành Ma Dze in Việt Nam. Trong vụ đó, Phạm Bình Minh, Vũ Đức Đam cũng dính.
Nhưng một hệ quả của chiến dịch này là cả guồng máy nhà nước dậm chân tại chỗ! Các cán bộ, công chức không dám quyết định, không dám khởi công các dự án, vì muốn an toàn, tránh lo bị điều tra tham nhũng. Vẫn theo AP, tới tháng 10 năm ngoái, chỉ có 55% ngân sách được sử dụng; 35 ngày còn lại trong tài khóa phải dùng hết hơn $10 tỷ mỹ kim đã chuẩn chi từ năm trước. Những dự án xây dựng cầu, đường, xa lộ, cho tới phi trường không được thực hiện đúng thời hạn. Trước chiến dịch “đốt lò” của ông Nguyễn Phú Trọng, cách chống đỡ tốt nhất của giới cán bộ lãnh đạo là cho cả guồng máy nằm ì ra, càng ít cựa quậy càng tốt! Theo bà Nguyễn Linh, các quan chức cho đến giới đầu tư trong những ngành ngân hàng, địa ốc và tài chánh đều dè dặt, ngó ngang ngó dọc coi tình hình, trước khi động tay! Tâm trạng này thể hiện trong nền kinh tế.
Năm 2020, kinh tế Việt Nam ngưng trệ vì bệnh Covid, chỉ tăng 3.7%, từ $334.37 lên $346.62 tỷ đô la. Năm 2022, tăng thêm 8.02%, tỷ lệ cao nhất trong 25 năm, nhờ các công ty Trung Quốc mang công việc lắp ráp qua làm để được gắn nhãn “Made in Vietnam” trên các thứ hàng bị Mỹ cấm vận. Qua năm 2023, những cơ hội may mắn đó vẫn còn nhưng tỷ lệ tăng trưởng lại đi xuống; GDP lên $426 tỷ, chỉ tăng được 5,05%. Tình trạng này cho thấy cả guồng máy tự nó bước chậm lại so với năm trước. Báo chí trong nước nhận xét nhiều cửa hàng ở trung tâm thành phố Sài Gòn vẫn bỏ trống dù giá thuê giảm bớt một phần ba.
Bà Trương Mỹ Lan sẽ được tòa xét xử; chưa thấy nói bao giờ ông Ma dze Nguyễn Xuân Phúc mới bị lôi ra tòa. Bà Lan dính $12 tỷ rưỡi, ông Phúc bao nhiêu? Nhưng liệu ông Nguyễn Phú Trọng có dám mạnh tay với một cựu thủ tướng, cựu chủ tịch nước hay không? Tháng 11 năm ngoái, Nguyễn Phú Trọng tuyên bố việc bắt tham nhũng sẽ còn kéo dài rất lâu, theo tin AP. Ông sẽ đối đầu với tình trạng guồng máy kinh tế tự dậm chân tại chỗ ra sao?
