Vụ án Hồ Duy Hải – Kỳ 1: Phiên Giám Đốc Thẩm sẽ có công lý?

SAIGONNHO

VŨ ĐÌNH TRỌNG

Vụ án Hồ Duy Hải là một vụ án hình sự nổi tiếng ở Việt Nam xảy ra vào tối ngày 13 tháng 1 năm 2008 tại bưu điện Cầu Voi, ấp 5, xã Nhị Thành, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An. Trong đó, hai nữ nhân viên bưu điện tên Nguyễn Thị Ánh Hồng (sinh năm 1985) và Nguyễn Thị Thu Vân (sinh năm 1987) bị giết bằng cách cắt cổ. Nghi phạm Hồ Duy Hải sinh năm 1985 bị bắt. Qua hai lần xử sơ thẩm (năm 2008 tại TAND tỉnh Long An) và phúc thẩm (năm 2009 tại Tòa Phúc thẩm TAND tối cao tại TP.HCM), Hồ Duy Hải bị kết án tử hình. Tuy nhiên, gia đình Hồ Duy Hải liên tục kêu oan.

Phiên tòa tổ chức như thế nào?

Năm 2011, Viện Trưởng VKSNDTC Nguyễn Hòa Bình quyết định không kháng nghị vụ án.

Năm 2012, Chủ tịch nước Việt Nam Trương Tấn Sang bác đơn xin ân xá của Hồ Duy Hải. Sau đó trước sự phản đối mạnh mẽ của dư luận trong nước và quốc tế cũng như Quốc hội Việt Nam, năm 2014, ông Sang buộc ra lệnh tạm dừng thi hành án tử hình đối với Hồ Duy Hải. Việc này chưa từng có tiền lệ trong lịch sử Tòa án nhân dân tối cao.

5 năm sau, ngày 22 tháng 11 năm 2019, Viện trưởng VKSNDTC Lê Minh Trí kháng nghị giám đốc thẩm vụ án, sau khi nhận được đề nghị từ Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng vào tháng 7.

Dự kiến, sáng 6 Tháng 5, phiên tòa Giám Đốc Thẩm vụ án Hồ Duy Hải sẽ được diễn ra tại tụ sở TAND Tối Cao (Hà Nội). Chủ tọa phiên tòa Giám Đốc Thẩm là Chánh Án TAND Tối Cao Nguyễn Hòa Bình, người đã từng ra quyết định không kháng nghị vụ án này năm 2011.

Văn phòng TAND Tối cao cho biết, phiên Giám Đốc Thẩm vụ án Hồ Duy Hải là phiên tòa đặc biệt nên bị cáo này không được triệu tập như phiên sơ thẩm và phúc thẩm:

“Phiên tòa này Hội thẩm phán chủ yếu xử trên hồ sơ, không có bị cáo, không nhân thân đương sự, không có bị hại. Theo đó, Hội đồng thẩm phán chỉ triệu tập những người đã thực hiện các tố tụng ở các cấp đã xét xử như điều tra viên, kiểm sát viên, giám định viên, luật sư theo đúng quy định của luật mới.”

Văn phòng TAND Tối cao cho biết thêm, phiên xét xử chỉ có một số ít phóng viên báo chí tham dự “do phòng xét xử nhỏ và thực hiện quy định về phòng chống dịch COVID-19”. Luật sư Trần Hồng Phong (Đoàn Luật sư TP.HCM) cũng có mặt với tư cách đại diện cho quyền lợi bị cáo Hồ Duy Hải tại phiên tòa đặc biệt này.

Phiên tòa dự kiến sẽ kéo dài trong ba ngày (từ 6-8/5).

Tại sao Hồ Duy Hải không được tham dự phiên Giám Đốc Thẩm của mình?

Câu trả lời ngắn gọn là do luật của nước CHXHCN Việt Nam như thế.

Giám Đốc Thẩm là thủ tục tố tụng đặc biệt, nhằm xem xét lại bản án, quyết định của tòa án đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị vì phát hiện có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án. Như vậy, phiên toà giám đốc thẩm được tiến hành với hình thức như một cuộc họp. Hầu hết các phiên tòa Giám Đốc Thẩm không có mặt những người tham gia tố tụng như: nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, người bào chữa, người làm chứng. (1)

Theo nhiều luật sư, việc nguyên đơn, bị đơn dân sự không có mặt tại phiên toà giám đốc thẩm cũng có thể là một hạn chế của pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam. Hội Đồng Giám Đốc Thẩm chỉ dựa vào hồ sơ vụ án để phán quyết thì vẫn có thể bị mắc sai lầm. Thật không hợp lý nếu đương sự không được tham gia vào quá trình Toà án xem xét lại bản án đối với vụ việc của chính mình – nghĩa là phiên toà Giám Đốc Thẩm diễn ra không công khai đối với ngay cả đương sự – chứ chưa nói gì đến người dân nói chung.

Bốn vấn đề cần làm rõ trong phiên Giám Đốc Thẩm vụ án Hồ Duy Hải

Dựa vào kháng nghị của Viện KSND Tối cao và hàng loạt chứng cứ mà luật sư của Hải cùng gia đình chỉ ra để kêu oan suốt 12 năm qua, có thể thấy vụ án này còn nhiều điểm cần được xem xét thận trọng tại phiên giám đốc thẩm.

Dấu vân tay tại hiện trường của ai? Cơ quan điều tra đã thu được “dấu vết đường vân ở trên tay nắm mở vòi nước” của lavabo rửa mặt tại hiện trường vụ án. Tuy nhiên, theo bản kết luận giám định thì dấu vân tay này lại không trùng khớp với 10 dấu vân tay của Hải.

Mặc dầu vậy, kết quả giám định này đã bị rút ra khỏi hồ sơ vụ án. Tòa sơ thẩm cho rằng “vết máu thu giữ tại hiện trường khi giám định không phải là của bị cáo, song các thiếu sót trên không lớn. Đặc biệt là vết máu thu không đủ lượng, thời gian để kéo dài nên không xác định được vết vân tay.”

Nhân chứng có nhìn thấy Hồ Duy Hải? Cáo trạng vụ án ghi: “Nhân chứng Đinh Vũ Thường phát hiện thấy Hồ Duy Hải ngồi trong bưu điện” lúc gây án.

Tuy nhiên, khi xét xử sơ thẩm và phúc thẩm, tòa án đã không triệu tập nhân chứng này.

Luật sư Lê Hồng Phong (người bào chữa cho Hồ Duy Hải) đã trực tiếp đi tìm và gặp Đinh Vũ Thường. Anh Thường đồng ý viết một giấy xác nhận, có nội dung: “Tôi xác định, chiếc xe tôi nhìn thấy tại Bưu điện Cầu Voi tối ngày 13/1/2008 là loại xe Dream cao. Tòa án không mời tôi tham dự phiên tòa. Tôi không khẳng định nhận dạng được người thanh niên mà thôi thấy tối hôm 13/1/2008 tại Bưu điện Cầu Voi”.

Vật chứng vụ án được mua ở chợ? Theo cáo buộc, khoảng sau 20h30 ngày 13/1/2008, Hải dùng thớt đánh vào mặt; dùng dao giết nạn nhân Nguyễn Thị Ánh Hồng; dùng ghế xếp bằng inox, dao giết nạn nhân Nguyễn Thị Thu Vân.

Những vật chứng này không được thu giữ, và sau đó cơ quan điều tra cho người mua mới những vật chứng này để bổ sung, đưa vào hồ sơ vụ án.

Ông Nguyễn Văn Thu, một trong những người dọn dẹp hiện trường, khai với cơ quan điều tra là đã ra chợ mua một con dao khác để thay vào hồ sơ vụ án theo yêu cầu của công an.

Tương tự, công an cũng yêu cầu cô Lê Thị Thu Hiếu (bạn của hai nạn nhân) đi mua một tấm thớt gỗ khác về nộp cho cơ quan điều tra để làm vật mô phỏng.

Bên cạnh đó, chiếc ghế xếp bằng inox Hải khai đã dùng để đập vào đầu nạn nhân N.T.T.V., cũng không được thu giữ, Hơn hai tháng sau, công an đưa vào một chiếc ghế inox khác kiểu dáng làm vật chứng. (3)

Tính mạng con người luôn mong manh dưới “đế giày” công an

Như trình bày ở trên, trong phiên Giám Đốc Thẩm vụ án Hồ Duy Hải ngày 6 Tháng 5, sẽ không có mặt bị cáo và thân nhân. Sự có mặt của luật sư biện hộ đã là một điều đáng mừng. Như thế thì vai trò xem xét của Hội Đồng Thẩm Phán và nhất là Chánh Án TANDTC rất quan trọng. Phán quyết của Chánh Án sẽ trở thành kết quả không thể đảo ngược.

Gia đình tử tù Hồ Duy Hải và nhiều người dân theo dõi vụ án từ đầu rất hy vọng Công Lý sẽ được thực thi tại phiên tòa này sau 12 năm bà mẹ của người tử tù này miệt mài tìm kiếm. Thế nhưng, khi nhìn vào người lãnh đạo cao nhất của TANDTC thời gian trước và bây giờ, nhiều người lại lo nhiều hơn vui, vì có liên quan đến hai ông tướng công an.

Đó là Trung Tướng Trương Hòa Bình, và Thiếu Tướng Nguyễn Hòa Bình.

Theo nhận định, mặc dù hai ông này đều làm đại biểu Quốc hội (tức là đại biểu của nhân dân), đã chuyển sang ngạch dân sự nhưng bản chất còn rất công an.“Chỉ cần có nghi vấn, thì cho là tội phạm phải bị trừng phạt đích đáng, xem tính mạng dân thấp như cỏ rác.” (4)

Ông Trương Hòa Bình được bầu giữ chức Chánh án TANDTC Việt Nam hai nhiệm kỳ 2007-2016. Năm 2011, ông ký quyết định không kháng nghị và có Tờ trình đề nghị Chủ Tịch Nước bác đơn xin ân giảm hình phạt tử hình của Hồ Duy Hải.

Bốn năm sau, tại phiên họp của Ủy ban thường vụ Quốc hội khóa 13, khi bị ông Đỗ Văn Đương (đại biểu Quốc hội TP.HCM) chất vấn về vụ án Hồ Duy Hải, ông Trương Hòa Bình đã cho rằng không có căn cứ kháng nghị vụ án Hồ Duy Hải. Theo ông Bình, “quá trình điều tra tuy có sai sót nhưng không làm thay đổi vụ án vì vậy tòa vẫn giữ nguyên bản án tử hình”. Ông còn cho biết Hồ Duy Hải từng có đơn xin được thi hành án tử hình sớm. (!)

Còn ông tướng công an Nguyễn Hòa Bình, lúc trước là Bí Thư Quảng Ngãi, năm 2011 được bầu làm Viện Trưởng VKSNDTC, và như một điều đương nhiên, ông Hòa Bình này cũng có ý kiến “giống y” ông Hòa Bình kia, quyết định không kháng nghị vụ án Hồ Duy Hải.

Về nhận định vai trò của những ông tướng công an này trong bộ máy tư pháp và lập pháp, nhà báo Đỗ Thành Nhân cho rằng “khi tướng công an nắm thêm quyền tư pháp, lập pháp: Tính mạng con người quá mong manh…” (4)

Ở Hà Nội, có câu “Công Lý là tên một anh hề” xem ra không phải nói về một con người mà nói về ngành tư pháp!

Chúng ta hãy chờ xem.

(Còn tiếp)

Nguồn:

(1) https://luatminhkhue.vn/tinh-cong-khai-cua-phien-toa-giam-doc-tham-dan-su.aspx

(2) https://www.luatkhoa.org/2017/12/9-dieu-can-biet-ve-tu-tu-ho-duy-hai/

(3) https://m.tintuc.vn/4-van-de-can-lam-ro-trong-phien-giam-doc-tham-vu-an-ho-duy-hai-post1665431?fbclid=IwAR0ikjZVkLbi8js4GtOobR0btO1rFSk8mTIO-_AE0iIAqZukD4MYNFRaVEA

(4) https://baotiengdan.com/2020/05/04/ho-duy-hai-va-hai-ong-tuong-cong-an/?fbclid=IwAR3Ua0LHUmM3KfaubzNh5KqwftpVpNEfin_e9jjxWYron7p3xERgsNDIOa4