Ukraine chính là tương lai của Việt Nam và các nước nhỏ khác

Trần Hữu Huỳnh

23-2-2025

LGT: Tác giả bài viết, LS Trần Hữu Huỳnh từng là Trưởng ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và là cựu Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC)… Ông tốt nghiệp khoa Luật tại Trường Đại học Tổng hợp Kiev, Liên Xô. 

Lời bình của nhà báo Vũ Kim Hạnh: Vì có mấy người thích nói rằng, chuyện nội bộ nước mình sao không dám nói gì, mà nói chuyện thiên hạ xa xôi, nên sẵn dịp đọc bài này mình trả lời thắc mắc trên: Chuyện nước khác không xa xôi đâu ạ, khi mà nước giàu hơn, lớn hơn, mạnh hơn, bất chấp đạo trời, pháp luật quốc tế, đòi chiếm nước này, sáp nhập nước kia, tống tiền nước nọ mà thành công thì… đến phiên nước mình sẽ tính sao? Cứ làm ngơ, né tránh “chuyện khó nói” đó được không?

***

Sau đây là bài viết của LS Trần Hữu Huỳnh. Tựa bài do Tiếng Dân đặt:

Sáng nay, thấy tin dân Mỹ biểu tình ủng hộ Ukraine, yêu cầu “trả lại vũ khí hạt nhân lại cho Ukraine” (ảnh 1).

Vì có một số bà con chê Ukraine ngu, dại, phản trắc, gây cảnh “huynh đệ tương tàn, nồi da nấu thịt” tôi xin gửi bà con thông tin có liên quan về Ukraine sau khi Ukraine tách khỏi Liên Xô, đã có ít nhất là có 2 hiệp định lớn nhằm giải quyết vấn đề Ukraine hậu xô viết:

1. Hiệp định 1994 về kho vũ khí hạt nhân trên đất Ukraine (Bản ghi nhớ Budapest)

Thời gian ký kết: Ngày 5 tháng 12 năm 1994 tại Budapest, Hungary.

Các bên tham gia: Ukraine, Nga, Mỹ và Anh.

Nội dung chính: Ukraine đồng ý từ bỏ kho vũ khí hạt nhân lớn thứ ba thế giới (thừa kế từ Liên Xô) và gia nhập Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) với tư cách quốc gia phi hạt nhân.

Đổi lại, Nga, Mỹ và Anh cam kết tôn trọng độc lập, chủ quyền và biên giới hiện tại của Ukraine, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa Ukraine, đồng thời hỗ trợ nếu Ukraine bị tấn công (đặc biệt liên quan đến vũ khí hạt nhân).

Kết quả: Đến tháng 6 năm 1996, Ukraine hoàn tất việc chuyển giao toàn bộ vũ khí hạt nhân cho Nga và tháo dỡ các cơ sở liên quan với sự hỗ trợ của Mỹ.

Ý nghĩa và tranh cãi: Hiệp định được xem là bước đi quan trọng trong kiểm soát vũ khí toàn cầu thời hậu Chiến tranh Lạnh, nhưng sau này, nhiều người Ukraine cho rằng việc từ bỏ vũ khí hạt nhân là sai lầm khi Nga vi phạm cam kết (như vụ sáp nhập Crimea năm 2014).

2. Hiệp định Minsk

Thời gian ký kết: Minsk I (tháng 9 năm 2014) và Minsk II (tháng 2 năm 2015) tại Minsk, Belarus.

Các bên tham gia: Ukraine, Nga, phe ly khai thân Nga ở Donetsk và Luhansk, với sự trung gian của Pháp, Đức (định dạng Normandy) và giám sát của OSCE.

Nội dung chính:

Minsk I: Nhằm chấm dứt giao tranh ở miền Đông Ukraine, kêu gọi ngừng bắn, rút vũ khí hạng nặng, trao đổi tù nhân và giám sát bởi OSCE, nhưng không được thực thi hiệu quả.

Minsk II: Củng cố Minsk I, yêu cầu ngừng bắn từ ngày 15/2/2015, rút vũ khí hạng nặng tạo vùng đệm, rút lực lượng nước ngoài khỏi Ukraine, tổ chức bầu cử địa phương ở Donetsk và Luhansk theo luật Ukraine, cải cách hiến pháp để trao quyền tự trị cho miền Đông, và khôi phục kiểm soát biên giới cho Ukraine.

Kết quả: Dù giảm cường độ xung đột, các bên không tuân thủ đầy đủ (Nga phủ nhận hiện diện quân sự, Ukraine phản đối bầu cử dưới sự kiểm soát của phe ly khai), khiến thỏa thuận không đạt được hòa bình bền vững.

Ý nghĩa: Là nỗ lực ngoại giao chính để giải quyết xung đột Nga-Ukraine ở Donbas, nhưng bị coi là thất bại do thiếu sự thực thi và bất đồng sâu sắc giữa các bên.

Cả hai hiệp định đều phản ánh những thời điểm quan trọng trong lịch sử Ukraine, liên quan đến an ninh quốc gia và quan hệ với Nga, nhưng đều để lại nhiều vấn đề chưa giải quyết.

Lời bàn của tui (Có tham khảo AI):

1 Quốc gia có quyền tự quyết không?

Câu trả lời là “Có”, Hiến chương LHQ đã quy định: “Tất cả các dân tộc đều có quyền tự quyết; dựa trên quyền đó, các dân tộc tự do quyết định chế độ chính trị của mình và tự do mưu cầu phát triển kinh tế, xã hội và văn hóa”.

2. Nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ có phải là nguyên tắc của LHQ không?

Câu trả lời là “có”! Nguyên tắc này cũng đã được Việt Nam nhiều lần sử dụng để đấu tranh với các thế lực nước ngoài.

3. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp quốc tế bằng hoà bình, thương lượng, không được dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực, có phải đã được ghi trong Hiến chương LHQ không?

Câu trả lời là “Có”. Việt Nam ta luôn lên án mọi hành vi dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực trong việc giải quyết các tranh chấp quốc tế.

4. Dựa trên các nguyên tắc đó, tui lên án bất kỳ mọi hành động quân sự, dưới bất kỳ danh nghĩa nào, viện bất cứ một lý do nào như để dạy cho ai “một bài học” hôm qua, hay “mở chiến dịch quân sự đặc biệt” hôm nay để chống lại một quốc gia có chủ quyền khác khi họ quyết định lựa chọn tương lai cho chính mình.

Biện minh cho xâm lược hôm nay có nghĩa là mình tự trói quyền tự bảo vệ trong tương lai. Có bạn chê tui ngây thơ, lý thuyết, rằng thế giới xưa nay “luật trong tay kẻ mạnh”, mình “yếu không nên ra gió”, nhưng:

i) Nước nhỏ không dựa vào chính nghĩa và luật pháp quốc tế thì biết dựa vào cái gì và:

ii) Nhiều khi “cây muốn lặng gió chẳng đừng”, bão hung tàn nó nổi lên thì ngả nghiêng tre pheo, liệu có chịu nổi?

(Biển Đông theo Luật biển của LHQ và theo cái gọi là “thực tế lịch sử” là tiếp cận theo hai cách khác nhau và kết quả có thể khác nhau đó nha).

Những lúc này tôi lại hay nhớ đến lời vua Lê Thánh Tông “Một thước núi, một tấc sông của ta, lẽ nào lại tự tiện vứt bỏ?… Nếu người nào dám đem một tấc đất của vua Thái Tổ để lại làm mồi cho giặc, thì tội phải tru di”. (Đại Việt sử ký toàn thư).