Ngày 27/7/2025, số liệu thương mại Mỹ cho thấy 64% lượng urê nhập khẩu của Mỹ trong 5 tháng đầu năm 2025 đến từ Nga. Đây là kết quả trực tiếp của chính sách không áp thuế nhập khẩu với Nga nhưng lại đánh thuế cao lên nguồn cung từ Qatar và Algeria, hai nhà xuất khẩu urê lớn khác. Quyết định này gây chấn động các nhà phân tích quốc tế, vì nó phản ánh một sự “ưu ái” khó giải thích dành cho Moscow trong một lĩnh vực chiến lược: phân bón.
1. Vì sao phân bón urê quan trọng?
Urê không chỉ là mặt hàng nông nghiệp; nó là xương sống của an ninh lương thực. Nước nào kiểm soát chuỗi cung ứng phân bón sẽ gián tiếp ảnh hưởng đến giá lương thực toàn cầu. Việc phụ thuộc 2/3 nguồn urê từ một quốc gia duy nhất đồng nghĩa với việc trao quyền mặc cả về an ninh lương thực vào tay Nga.
2. Trump “đánh” Qatar và Algeria, bỏ qua Nga
Các chuyên gia kinh tế lưu ý rằng:
-
Thuế nhập khẩu áp dụng với Qatar và Algeria (hai nguồn cung chính ngoài Nga) đã khiến chi phí nhập khẩu từ hai nước này tăng vọt, giảm sức cạnh tranh.
-
Trong khi đó, Nga được miễn trừ thuế, giành lợi thế vượt trội. Kết quả: thị phần Nga tăng từ dưới 30% (2023) lên 64% (tháng 5/2025).
Điều này đi ngược lại các nỗ lực trước đây của Mỹ nhằm giảm phụ thuộc chiến lược vào các nguồn cung có yếu tố rủi ro địa chính trị.
3. Hệ lụy địa chính trị
(a) Trao lợi thế kinh tế và chính trị cho Moscow
Nga, vốn bị trừng phạt do chiến tranh Ukraine, nay tìm thấy một nguồn thu ngoại tệ lớn từ Mỹ. Điều này giúp Kremlin tài trợ chiến tranh, bù đắp ngân sách trong khi Washington và châu Âu vẫn đang cố gắng gây sức ép tài chính lên Nga.
(b) Suy yếu sức mạnh răn đe của phương Tây
Khi nền kinh tế Mỹ lệ thuộc vào nguồn cung phân bón của Nga, khả năng áp đặt trừng phạt cứng rắn trở nên kém hiệu quả: bất kỳ biện pháp nào nhắm vào ngành phân bón Nga sẽ phản đòn sang nông dân Mỹ.
(c) Gây bất đồng trong nội bộ liên minh phương Tây
Các đồng minh NATO, đặc biệt là EU, nhìn động thái này như một sự “thỏa hiệp ngầm” với Moscow. Điều này làm suy yếu uy tín của Mỹ khi kêu gọi các nước khác hy sinh kinh tế để cứng rắn với Nga.
4. Vì sao chính sách này bị coi là “ưu ái”?
-
Không có cơ sở chiến lược rõ ràng. Nga không phải là nhà cung cấp duy nhất, trong khi Qatar và Algeria là đồng minh chiến lược với Mỹ.
-
Lợi ích kinh tế ngắn hạn (giá rẻ hơn) đã đánh đổi an ninh lâu dài, mở đường cho nghi ngờ rằng các nhóm lợi ích hoặc vận động hành lang có thể đứng sau.
Các nhà phân tích tại Brookings và CSIS gọi đây là “bước thụt lùi chính sách đối ngoại”, khi chính quyền Trump đặt lợi ích tức thời và quan hệ chính trị lên trên cấu trúc an ninh dài hạn.
5. Hệ quả trong nước
-
Nông dân Mỹ: Tạm thời được hưởng lợi nhờ giá phân bón rẻ, nhưng phải đối diện rủi ro giá tăng vọt nếu Nga sử dụng “vũ khí phân bón”.
-
Thị trường nội địa: Phụ thuộc nguồn cung duy nhất dẫn đến rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng nếu khủng hoảng chính trị bùng phát.
Kết luận
Chính sách thuế phân bón này có thể mang lại lợi ích ngắn hạn về giá cả, nhưng đặt Mỹ vào thế phụ thuộc chiến lược vào Nga trong lĩnh vực an ninh lương thực. Đây là một ví dụ điển hình cho thấy cách tiếp cận ngắn hạn và cá nhân hóa chính sách của Trump có thể dẫn tới những lỗ hổng địa chính trị nghiêm trọng.
Nếu xu hướng này kéo dài, Mỹ không chỉ mất lợi thế trong việc kiềm chế Nga mà còn bị chính Moscow dùng phân bón làm “đòn bẩy chính trị” ngay tại sân nhà.
