Cù Tuấn
– Cù Tuấn dịch bài trên New York Times.
Tóm tắt: Một số người làm nông nghiệp ở Ukraine đã mất ba mùa trồng trọt vì chiến tranh. Với mìn và bom bi nằm rải rác khắp nơi, các vụ thu hoạch bình thường dường như còn ở rất xa.
BERYSLAV, Ukraine – Oleksandr Hordienko rón rén bước vào một cánh đồng lúa mì gần đây từng là chỗ tập kết của xe tăng Nga, theo sát phía sau một trợ lý với máy dò kim loại. Ông dừng lại khi đến một hàng đĩa kim loại lấp lánh dưới ánh mặt trời cuối đông.
Chúng là những quả mìn chống xe tăng, hàng trăm quả liền, được bố trí theo hình bàn cờ trên khắp cánh đồng của Hordienko và trở thành một câu hỏi hóc búa chết chóc trước mùa trồng trọt vụ xuân.
Những người nông dân lựa chọn trèo lên máy kéo và quay trở lại làm nông trên đất đai của họ có nguy cơ tử vong hoặc bị thương nặng do mìn, đạn pháo và các vật liệu nổ khác được cài rải rác trên các cánh đồng. Những người không muốn mạo hiểm thì phải chịu khủng hoảng kinh tế: Cuộc chiến đã khiến khu vực phía nam Kherson mất ba vụ thu hoạch và không có dấu hiệu nào cho thấy nông nghiệp sẽ sớm tiếp tục vai trò là động lực của nền kinh tế Ukraine.
Chuyên canh trồng dưa hấu, lúa mạch, dầu hướng dương và ngô, những vùng đất màu mỡ của Ukraine đã nuôi sống nhiều thế hệ, cung cấp lượng lương thực khổng lồ cho thế giới và giờ đây có thể cung cấp một huyết mạch kinh tế rất cần thiết cho đất nước này. Nhưng mặc dù quân lính Nga, những người từng chiếm đóng nhiều cánh đồng ở miền nam Ukraine, đã rút chạy từ lâu, nhưng họ đã để lại một lượng lớn chất nổ tại đây, một số bị bỏ lại và một số khác được gài thành bẫy mìn.
Ông Hordienko, người trồng lúa mì và hạt cải dầu trên diện tích 600 ha ở Kherson cho biết: “Họ đã gài mìn khắp nơi, tôi không biết họ đã gài trên bao nhiêu kilomet nữa. Làm thế nào chúng tôi sẽ loại bỏ tất cả đống mìn này, thì vẫn chưa ai biết.”
Quân Ukraine đã đẩy lùi quân Nga khỏi một phần lớn khu vực Kherson vào mùa thu năm ngoái, nhưng quá trình phục hồi sau 8 tháng chiếm đóng diễn ra chậm chạp.
Quân Nga vẫn kiểm soát lãnh thổ ở khu vực phía đông sông Dnipro, nghĩa là một phần lớn vùng đất mới được giải phóng vẫn nằm trong tầm bắn của pháo binh Nga. Ở những khu vực ở khoảng cách an toàn hơn, như vùng đất nông nghiệp của ông Hordienko, những người rà phá bom mìn Ukraine vẫn phải khảo sát và loại bỏ hàng nghìn quả mìn và vật liệu chưa nổ trước khi mọi người có thể tiếp tục cuộc sống bình thường.
HALO Trust, một tổ chức rà phá bom mìn toàn cầu, ước tính rằng mìn và chất nổ có thể đã được cài trên một vùng lãnh thổ Ukraine có diện tích bằng nước Anh.
Không có khu vực nào có vấn đề nghiêm trọng hơn khu vực Kherson, nơi quân Nga đã để lại chất nổ gần như ở khắp mọi nơi sau khi quân Ukraine đẩy họ lùi lại.
Oleksandr Dvoretskyi, người đứng đầu bộ phận rà phá bom mìn trong khu vực của dịch vụ khẩn cấp nhà nước Ukraine, cho biết: “Người Nga đã gài mìn vào mọi thứ, từ thị trấn và đường dây điện, cho đến đồ chơi trẻ em, chuồng chó và tổ ong. “Mục đích là để ngăn cản chúng tôi mang lại cuộc sống ổn định cho người dân.”
Ông Dvoretskyi cho biết kể từ tháng 10, các công binh của ông đã phá hủy hơn 16.000 quả mìn và vật liệu nổ, bao gồm cả bom chùm. Ông nói, đây chỉ là một phần rất nhỏ trong tổng số bom mìn.
Việc dọn sạch những cánh đồng nông trại rộng lớn, trải dài của khu vực đặt ra một thách thức đặc biệt. Ông Dvoretskyi ước tính rằng khoảng 300.000 ha sẽ phải được rà phá bom mìn, trước khi chúng có thể được làm nông nghiệp trở lại. (Một ha là 10.000 mét vuông.)
Đối với nông dân Ukraine, điều này thật tàn khốc và cuộc khủng hoảng lương thực tại đây đang gây ảnh hưởng lớn trên toàn cầu.
Khu vực này là một trong những vựa lúa mì nông nghiệp của Ukraine, nổi tiếng trước chiến tranh với dưa hấu và cà chua, đồng thời là vùng sản xuất ngũ cốc và dầu hướng dương lớn. Theo thống kê của chính phủ, trước khi Nga xâm lược, Kherson đã sản xuất nhiều rau hơn bất kỳ khu vực nào khác của Ukraine.
Một hành lang trên biển, được Liên Hợp Quốc đàm phán vào năm ngoái để cho phép ngũ cốc Ukraine đã thu hoạch vượt qua sự phong tỏa của Nga và vận chuyển ra nước ngoài, đã phần nào giảm bớt cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu do cuộc chiến gây ra. Thỏa thuận này sẽ hết hạn vào ngày 18 tháng 3, nhưng ngay cả khi nó được gia hạn, nông dân Ukraine vẫn cần phải có thể gieo trồng và thu hoạch ngũ cốc trở lại để tiếp tục có hàng vận chuyển đi.
Các chuyên gia cho biết còn quá sớm để đưa ra ước tính về khoảng thời gian cần thiết để dọn sạch tất cả các bom mìn khỏi khu vực Kherson. Phần lớn vùng lãnh thổ được giải phóng này vẫn nằm trong tầm bắn của pháo Nga và bị bắn phá hàng ngày, bao gồm cả đạn chùm, mà có thể rải những quả bom nhỏ chưa nổ trên một khu vực rộng lớn. Ông Dvoretskyi cho biết một cuộc tấn công bằng bom chùm có thể ảnh hưởng đến diện tích 20 ha.
“Tôi không thể đảm bảo rằng nếu hôm nay tôi rà phá bom mìn trên một cánh đồng, thì ngày mai lũ orc sẽ không ném bom chùm vào đó,” ông nói, dùng từ xúc phạm quân Nga.
Trong khi chờ đợi, những người nông dân như ông Hordienko đã bắt đầu rà soát rất cẩn thận các vùng đất của chính họ. Sử dụng máy dò kim loại cầm tay cũng như một thiết bị lớn hơn gắn vào máy kéo, cho đến nay, ông đã tìm thấy 1.500 quả mìn, mặc dù ông cho rằng có thể còn có hàng trăm quả mìn nữa.
Chiến tranh dường như không còn ở đâu xa trong một chuyến tham quan cánh đồng gần đây của ông, bên ngoài Beryslav, cách thành phố Kherson dọc theo sông Dnipro khoảng 40 dặm về phía thượng nguồn. Dù mờ nhạt, tiếng nổ của đạn pháo vẫn có thể nghe thấy từ xa, và đuôi của tên lửa nhô ra đây đó trên các cánh đồng. Một chiếc xe tăng Nga, bị cháy thành màu cam rỉ sét, nằm trong bụi cây thấp, thân xe có một lỗ nhỏ do một viên đạn xuyên giáp đã găm vào.
Ông Hordienko, thành viên của hội đồng khu vực và là chủ tịch Hiệp hội Nông dân của vùng Kherson, cho biết ông đã đốt khoảng 200 ha cây trồng của mình khi quân Nga đến để giữ chúng khỏi rơi vào tay quân Nga. Ông nói rằng ông không mong đợi có thể bắt đầu trồng trọt cho đến mùa thu, và thậm chí ông sẽ chỉ canh tác được trên phần đất mà ông xác định là không có chất nổ.
Ông Hordienko đã trở thành một chuyên gia về các loại mìn khác nhau. Những quả mìn thùng lớn bằng kim loại, cỡ bằng chiếc bánh pizza cá nhân, rất dễ bị phát hiện. Ông nói, có những loại mìn khác làm bằng nhựa mà máy dò kim loại của ông hầu như không ghi nhận được. Sau đó, có những quả mìn chống bộ binh nhỏ, giống như đồ chơi gần như không thể nhìn thấy trước khi quá muộn.
Bom mìn đã gây ra một số tổn thất về người. Kể từ khi bắt đầu chiến tranh, gần 200 thường dân đã thiệt mạng trong các vụ tai nạn liên quan đến mìn, theo dữ liệu nguồn mở do HALO thu thập, mặc dù con số thực tế có thể nhiều hơn đáng kể. Hàng trăm người đã bị thương.
Ở bên đường, ông Hordienko chỉ vào những mảnh kim loại xoắn vào nhau mà từng là một chiếc ô tô. Vào khoảng Tết Dương lịch, một vợ chồng và hai đứa con đã thiệt mạng khi đi chệch đường và trúng mìn xe tăng.
“Không còn lại gì cả,” ông nói. “Chỉ còn một đống tay và chân.”
Nhiều nông dân Ukraine tin rằng quân Nga đã gài mìn vào các cánh đồng và thiết bị của họ để khiến người dân Ukraine chết đói và hủy hoại một trong những động lực kinh tế quan trọng nhất của đất nước này.
Tại một kho lưu trữ ngũ cốc ở vùng Kherson thuộc sở hữu của Nibulon, một trong những nhà xuất khẩu nông sản lớn nhất của đất nước, không một tòa nhà nào không bị hư hại sau khi quân Nga di chuyển qua khu vực này. Vào một ngày gần đây, những đống lúa mì bốc mùi thối rữa trong những nhà kho đã bị phá hủy một nửa và những quả đạn pháo chưa nổ được chôn sâu dưới lớp nhựa đường. Ngay cả tháp nước bằng kim loại cũng bị nổ tung.
Bohdan Muzyka, phó giám đốc Nibulon cho biết: “Bất cứ nơi nào họ nhìn thấy một nhà kho, họ đều nổ súng, và không quan trọng là có dân thường hay quân đội ở đó. Có cảm giác rằng quân Nga chỉ đơn giản là muốn phá hủy mọi thứ.”
Một phát ngôn viên của công ty cho biết trong năm kể từ khi Nga xâm lược, Nibulon đã mất gần nửa tỷ đô la Mỹ gồm thiết bị và cây trồng.
Giống như ông Hordienko, Nibulon đã trở nên mất kiên nhẫn với tốc độ của các nỗ lực rà phá bom mìn. Andryi Volik, phó giám đốc giám sát an ninh của công ty này cho biết, công ty đã bắt đầu tiến hành khảo sát riêng về bom mìn và vật liệu chưa nổ nằm rải rác trên các cánh đồng của mình, và ban lãnh đạo đang xem xét đào tạo công nhân của mình để thực hiện các hoạt động rà phá bom mìn.
Ông Volik chỉ tay vào một người nông dân trên chiếc máy kéo màu xanh lam đang từ từ cày xới lớp đất đen trên mảnh đất của mình gần những cánh đồng rộng lớn của Nibulon.
Ông Volik nói: “Những người nông dân nhỏ đang đánh bạc, xem họ sẽ nổ tung hay là không. Chúng tôi đã cấm người của chúng tôi làm việc. Khi các cánh đồng được rà phá hết bom mìn, thì chúng tôi mới bắt đầu làm.”
Ông dự đoán rằng việc này có thể mất nhiều năm.
—–
