Cuộc trả lời phỏng vấn với RFA (ngày 4-7-2019) gần như đã không thể có vì ông Nguyễn Từ Huấn, người Mỹ gốc Việt đầu tiên được đề bạt chức Phó Đề đốc Hải quân Hoa Kỳ, không bao giờ muốn trở thành tâm điểm truyền thông; và khi cuộc phỏng vấn được thực hiện, nó cũng suýt không hoàn thành vì ông không nén được cảm xúc khi nhắc lại sự kiện kinh khủng trong đó bố mẹ và năm anh em mình bị thảm sát năm 1968. Ông có thể vượt qua tất cả thử thách để trở thành một người như hôm nay nhưng ký ức kinh hoàng của cái ngày mà ông chứng kiến tất cả khi mới 10 tuổi thì thật không dễ đối mặt. Trong mọi nỗ lực lớn nhất trong cuộc đời, cuộc đối diện trước ống kính truyền thông lần đầu tiên để nhắc lại sự kiện có lẽ là cố gắng kinh khủng nhất của ông.
Có một sự tương phản dữ dội đến mức kỳ lạ và khác thường là ông Huấn đã không hề bày tỏ hận thù trong khi yếu tố hung ác của bản thân sự kiện là đủ kinh khủng để có thể khiến gần như bất kỳ ai khác phải nhắc đến với một thái độ khác. Ông nói đến sự kiện như một câu chuyện mà bản thân nó đã thành một phần của bi kịch cuộc chiến, không chút hằn học, gay gắt hay oán giận. Con người ông, gặp bên ngoài, cũng rất nhẹ nhàng và lịch sự, đến độ có thể khiến người ta nghĩ rằng môi trường làm việc của ông phải là giảng đường đại học chứ không phải “quân trường” nơi ông là một vị tướng chỉ huy. Điều gì đã giúp ông Huấn trở thành con người tài năng và khiêm nhượng như vậy? Chắc chắn là sự giáo dục. Ông đã được gia đình người chú ruột cưu mang, dạy dỗ và thương yêu như con ruột. Ông được nuôi dưỡng trong một môi trường mà tình thương không chỉ là bàn tay thương yêu mà còn với ánh mắt nghiêm khắc.
Có lẽ cũng từ sự giáo dục tuyệt vời (trong một gia đình gốc Bắc di cư 1954) mà ông Huấn không bao giờ quên mình là người Việt. Trò chuyện với ông, ông luôn nhắc về quê hương. Khi được hỏi tại sao trưởng thành và sống trong môi trường văn hóa Mỹ nhưng ông vẫn nói và viết tiếng Việt như chưa từng rời khỏi Việt Nam, ông nói rằng Việt Nam mãi mãi là cội nguồn của ông. Ông đến giờ vẫn luôn xúc động đến mức có thể khóc khi nghe một ca khúc quê hương của Phạm Duy. Ông đến giờ vẫn đọc sách tiếng Việt và vẫn nhắc con cái mình không được phép quên hai chữ Việt Nam. Cách đây vài tháng, ông đã đưa cô con gái 24 tuổi của mình về Việt Nam, “để nó học tiếng Việt”. Như cha mình, người có ba bằng thạc sĩ và có thể kiếm được hàng trăm ngàn đôla mỗi năm nhưng từ bỏ tất cả để chọn binh nghiệp, cô con gái sinh trưởng ở Mỹ của ông cũng từ bỏ tất cả công việc với lương bổng hậu hĩ chỉ để về Việt Nam và chỉ để học tiếng Việt!
Trong một tin nhắn trước khi gặp, ông viết cho tôi: “Có đến được hôm nay là cũng nhờ được sự hỗ trợ của tất cả mọi người. Từ cấp lãnh đạo, các đồng đội cấp trên cũng như cấp dưới, các bạn bè, gia đình gần xa và nhất là có được ơn trên phù hộ. Tôi chỉ là người may mắn được chọn lựa để làm đại diện cho tất cả mọi người – có vậy thôi. Vì vậy tôi luôn luôn tự nhủ là sẽ không bao giờ quên nguồn gốc xuất xứ của mình, cũng không bao giờ quên lòng tin của tất cả những người đã cho mình có cơ hội để được vào địa vị này”.
Ông Huấn đã cho tôi “cơ hội” và “niềm tin” để tin rằng ông không chỉ là một vị tướng Mỹ nói tiếng Việt. Ông là một người Việt Nam với tất cả phẩm giá đẹp nhất của hai chữ Việt Nam. Ông là một phần của quê hương Việt Nam.
