Khi Tổng thống bỏ qua quy tắc: Trump – Không thoái vốn, Không “Blind Trust”

Hoàng Việt

Thông thường, khi lên nhậm chức, một tổng thống Mỹ sẽ thoái vốn hoặc đưa tài sản vào một blind trust — một hình thức tín thác do bên thứ ba quản lý mà bản thân hoặc gia đình không biết rõ nội dung, nhằm tránh xung đột lợi ích. Từ Eisenhower đến Obama, đây được xem là “tiền lệ không nói thành lời” của Tổng thống Mỹ.

Trump từ chối truyền thống — và từ chối minh bạch

Là một triệu phú với mạng lưới kinh doanh rộng khắp, Donald Trump từng đình công rằng ông sẽ không thoái vốn hoàn toàn, mà chuyển giao quyền điều hành cho hai con, đồng thời giữ tài sản dưới một revocable trust — một dạng quản lý tạm thời, nơi ông vẫn có thể rút tiền và can thiệp nếu muốn.
Hình thức này khác xa blind trust. Các chuyên gia đạo đức chính trị đều đồng ý rằng Trump đã không tuân thủ chuẩn mực đạo đức mà các tổng thống trước đây đều theo. Dù vậy, Trump vẫn khẳng định: “Không có xung đột lợi ích”.

Lợi ích cá nhân — từ công khai đến hiện thực

Khi còn là tổng thống, Trump sở hữu tài sản lớn ở các tập đoàn Big Tech như Apple, Nvidia, Microsoft. Trong khi đó, chính ông đã đưa ra các quyết định có lợi rõ rệt cho những công ty này: như hạ thuế bán dẫn với Apple và cho phép Nvidia tiếp tục xuất khẩu chip AI sang Trung Quốc đổi lấy phần trăm doanh thu cho Mỹ.
Việc này làm dấy lên mối lo ngại về xung đột lợi ích — cả có thể và chỉ cần nghi ngờ là đủ làm mất niềm tin.

Hệ lụy đối với thể chế và niềm tin công

Khi tổng thống không tuân thủ chuẩn mực thoái vốn hoặc sử dụng cơ cấu đại lý thực sự độc lập, rủi ro đe dọa thể chế tăng lên:
– Người dân mất niềm tin vào chủ thể điều hành vì nghi vấn chính sách có thể phục vụ lợi ích cá nhân.
– Các hành vi có thể gây ra lợi ích riêng bởi người quyền lực đặt thể chế công cộng vào tình huống dễ bị lợi dụng.
– Sự minh bạch trở nên yếu ớt, đặc biệt khi không có hệ thống pháp lý buộc Tổng thống phải trình bày hoạt động tài chính chi tiết.

Kết luận

Trong một nền dân chủ đứng trên nền tảng công lý và sự minh bạch, việc tổng thống giữ quyền kiểm soát tài sản riêng — đặc biệt khi đó có thể hưởng lợi chính sách — là trái với nguyên tắc. Việc ông Trump không thoái vốn và không tham gia vào blind trust là sự xa rời khỏi truyền thống mà các đời tổng thống trước từng kỳ vọng ít nhất nên tuân theo.

Đó không chỉ là vấn đề cá nhân, mà là vấn đề công lý và lòng dân. Khi quyền lực có thể trở thành tài sản cá nhân, nền dân chủ mất đi sự chống đỡ quan trọng. Đây là lúc Quốc hội và công chúng nên yêu cầu minh bạch thực chất — không chỉ để an toàn thể chế, mà để bảo vệ công bằng cho tất cả.