Khán phòng tĩnh mịch. Ánh sáng duy nhất của đèn follow làm nổi bật con thiên nga đang vật vã giành lấy hơi thở cuối cùng giữa mặt hồ. Lộng lẫy, tuyệt vọng và cao quý. Đôi cánh run rẩy, chới với. Bước chân liêu xiêu, loạng choạng. Thân mình dập dềnh, buông rơi dần trong nền nhạc day dứt, ám ảnh. Những vũ điệu tuyệt đẹp cuối cùng nó để lại cho đời.
Khi tấm màn sân khấu khép lại, nghĩ về cái chết kiêu hãnh của con thiên nga, đâu đó, như cái chết của một thời đại truyền thông tự do rực rỡ, đã chạm đến đỉnh cao rồi lặng lẽ rời đi, chấp nhận một kết thúc bi tráng.
Cú ngã đô-mi-nô
Paramount, tập đoàn mẹ của CBS News, sau khi chấp thuận vuốt mặt trả $16 triệu để dàn xếp vụ kiện với tổng thống Donald Trump, tiếp tục đưa ra một quyết định khác, đó là chấm dứt chương trình nhiều người xem nhất – The Late Show của Stephen Colbert.
Stephen Colbert đã chế giễu quyết định trả tiền dàn xếp của CBS là “một vụ hối lộ khổng lồ.” Kết quả là ba ngày sau, trong chương trình của mình, Stephen Colbert thông báo tháng 5/2026 là dấu chấm hết của The Late Show, một chương trình truyền hình thực tế của CBS đã tồn tại từ năm 1993.
Colbert nói với khán giả của ông: Tôi vừa mới biết tin tối qua. Tôi chia sẻ cảm xúc này với các bạn.” Ông nói tiếp giữa những tiếng “boo…boo” dội lại trong phòng thu: “Đây không chỉ là sự kết thúc của chương trình của chúng tôi, mà còn là sự kết thúc của The Late Show trên CBS. Không ai thay thế tôi. Không còn chương trình này nữa.”
Điều mà Stephen Colbert đã không nói hôm đó và cả những chương trình sau, đó là lý do vì sao CBS khai tử The Late Show. Colbert không nói, nhưng sự thật tự nó đã lên tiếng.
Donald Trump đã đệ đơn kiện cuộc phỏng vấn của CBS News với Phó Tổng thống Kamala Harris trong chương trình “60 Minutes,” cáo buộc buổi phát hình bị chỉnh sửa có chủ đích làm suy yếu chiến dịch tranh cử 2024 của Trump. Nhưng không có tòa án nào ra phán quyết chống lại CBS. Cũng chưa có kết luận nào tuyên bố CBS đã sai. Tất cả là sự lựa chọn của tập đoàn Paramount.
CBS tuyên bố hủy bỏ The Late Show với Stephen Colbert “hoàn toàn là một quyết định tài chính” – những khó khăn kinh tế của chương trình. Mặc dù chương trình này dẫn đầu về lượng người xem, CBS vẫn nói họ lỗ khoảng $40 triệu đô la mỗi năm do chi phí sản xuất. Thêm vào đó là doanh thu quảng cáo sụt giảm kể từ năm 2018.
Tuy nhiên, những người chỉ trích CBS, bao gồm những thượng nghị sĩ Dân chủ và Hiệp hội Biên tập Hoa Kỳ, đã đặt câu hỏi về thời điểm xảy ra, đặc biệt là sau khi Stephen Colbert công khai chỉ trích thỏa thuận dàn xếp vụ kiện giữa Trump và CBS, mở đường cho thương vụ sáp nhập trị giá $8 tỷ đô la với hãng phim Skydance Media của Hollywood.
Trong việc này, tổng thống Trump là nhịp cầu gián tiếp khai tử The Late Show. Đao phủ trong bóng tối là Larry Ellison, tỷ phú với khối tài sản $180 tỷ đô la, một người ủng hộ Donald Trump. Năm ngoái, Ellison đã đầu tư $6 tỷ đô la để giúp công ty Skydance Media của con trai ông, David Ellison, mua lại Paramount trong một thỏa thuận trị giá $8 tỷ đô la. Nói cách khác, Larry Ellison mua lại CBS.
Một khi thương vụ chuyển nhượng kết thúc, không những gia đình Ellison có tiếng nói quyết định vào hướng đi của CBS, như Jeff Bezos đối với The WaPo, mà còn vấn đề nội dung của các chương trình. David Ellison đã gặp Bari Weiss, người sáng lập tờ The Free Press năm 2021 sau khi rời khỏi The New York Times. Weiss là người mà New York Magazine mô tả là “chỉ trích chủ nghĩa tự do nhưng không hoàn toàn ngã về MAGA.” Nhà Ellison biết rõ The Free Press là tờ báo chống lại “woke” – một tư duy mà chính quyền Trump chưa bao giờ từ bỏ.
Nhiều nguồn tin trong thế giới truyền thông biết về các cuộc đàm phán giữa Ellison và Weiss đã diễn ra tại Sun Valley. Theo một bài viết trên tờ Hollywood Reporter, nhiều khả năng là Weiss sẽ giữ vị trí “định hướng đường lối biên tập của CBS News” mà không chính thức gia nhập đội ngũ quản lý. Đây là khởi nguồn của làn sóng từ chức của những người tôn trọng sự độc lập trong truyền thông ở CBS News. Bill Owens, người dẫn chương trình 60 Minutes, từ chức vào đầu năm nay, vì “tôi không còn khả năng đưa ra quyết định độc lập dựa trên những gì phù hợp với 60 Minutes, phù hợp với khán giả.” Chủ tịch CBS News Wendy McMahon cũng ra đi sau đó với lý do tương tự.
Và bây giờ đến The Late Show của Stephen Colbert. Khai tử The Late Show chỉ là một bước ngã trong bàn cờ Đô-mi-nô mang tên truyền thông dưới chính quyền Donald Trump. Và chắc chắn, nó không phải là quân cờ cuối cùng.
‘Cái Chết Của Con Thiên Nga’
Kỷ nguyên báo chí truyền thống đang dần phải giao lại võ đài cho các nền tảng mạng xã hội mới, nơi không cần những người dẫn chương trình bảnh bao, chải chuốt, với ánh sáng đúng tiêu chuẩn truyển hình, với lượng máy móc nặng nề, phức tạp. Nhưng điều đó không có nghĩa rằng khán giả, độc giả từ bỏ giá trị của sự thật. Nơi nào có sự thật, nơi đó thu phục được niềm tin.
Do đó, quyết định khai tử một trong những chương trình khán giả mến mộ nhất trong thập kỷ qua, CBS hẳn phải đổi lại được một quyền lợi khác. Công ty mẹ đã chọn một lựa chọn nặng cân hơn. Lựa chọn đó, không phải là khán giả, không phải là sự thật, không phải là công chính, không phải là Stephen Colbert.
Sự thật là The Late Show không bị bức tử vì lượng khán giả thấp, như CBS đã loan báo. Nó bị giết chết vì Stephen Colbert đã dành cả thập kỷ qua để trở thành một trong những người chỉ trích tổng thống thẳng thắn nhất, mạnh mẽ nhất trên truyền hình.
Giữa lúc các cơ quan báo chí, các tập đoàn truyền thông lớn khác chọn “sự trung lập” và cố gắng “nương tay” với các chính trị gia và chính quyền, thì Stephen Colbert chọn sự trung thực, kiên định, xem tuyên ngôn “trung lập” theo lý thuyết báo chí là vở kịch hài không hợp thời cuộc. Ông châm biếm, chỉ trích không thương tiếc những quyết định vi hiến, những phát ngôn dối trá của chủ nhân Tòa Bạch Ốc. Khi gọi vụ kiện CBS của Trump là “vụ hối lộ béo bở” thì Stephen Colbert đã không nhìn Trump là một tổng thống bình thường của nước Mỹ, mà là một hiểm họa khôn lường của nền Dân chủ toàn cầu, là nòng súng đang bắn vào những giá trị định hình lâu năm của quốc gia.
Cứ như thế, đêm này sang đêm khác, từ nhiều năm nay, trước hàng triệu khán giả, Stephen Colbert trong The Late Show là một trong số ít ỏi tiếng nói đưa ra những bình luận sắc bén, không sợ hãi, về các chính sách và cách lãnh đạo của chính quyền Trump.
Tiếp theo Stepphen Colbert và Terry Moran, sẽ là Jimmy Kemmel của ABC? Hay sẽ là Seth Meyers của chương trình “Closer Look”? Hay sẽ là tất cả tiếng nói nào đối nghịch với tổng thống?
Donald Trump đã lên tiếng cảnh báo sau quyết định quỳ gối của CBS: “Tôi thích thú vô cùng khi Colbert bị sa thải. Tài của anh ta thấp hơn cả lượng người xem. Nghe nói Jimmy Kimmel sẽ là người tiếp theo. Tài năng của anh ta còn kém hơn cả Colbert!”
Những người “bất tài” trong ngôn ngữ của Donald Trump là những người chọn sự thật chứ không chọn quyền lực, không khuất phục trước chế độ tài phiệt, từ chối xem “trung lập” là bình thường trong một thể chế chuyên quyền, độc tài. Họ không chấp nhận khuất phục theo cách định hình truyền thông của chế độ đầu sỏ.
“Trung lập ư? Thật ra không có. Những gì mình viết vốn dĩ chính là từ hiểu biết và tâm hồn của mình. Mình viết sự thật, không phục vụ cho quyền lực, kẻ mạnh. Đó là báo chí.” Từ một nơi bình yên bên ngoài nước Mỹ, nhìn về hiện trạng của nền báo chí tự do, sức mạnh quyền lực mềm, nhà thơ, nhà báo Trần Dạ Từ đã nói như thế.
Cái chết của The Late Show cho thấy các tỷ phú và một tổng thống đang định hình lại sứ mệnh truyền thông Mỹ, nơi mà nền báo chí tự do, độc lập sẽ không còn những tiếng nói dám dõng dạc nói lên “hoàng đế cởi truồng.” Và khi đó, khi sự thật và đạo đức bị bức tử, nền dân chủ chấm dứt.
Nhưng cũng có một sự thật mà không đế chế quyền lực nào có thể xóa bỏ, đó là họ bức tử một chương trình thành công nhất để xoa dịu một tổng thống không chấp nhận ý kiến đối lập. Sự thật độc tài đã mua một tổ chức truyền thông để bịt miệng tiếng nói đối kháng. Sự thật là The Late Show bị bức tử không phải vì không có khán giả, mà vì một tập đoàn phải quỳ gối để làm hài lòng một tổng thống đầy thù hận, đòi hỏi sự tuân phục. Stephen Colbert còn khoảng 10 tháng nữa để tiếp tục nói lên những gì người Mỹ có quyền được biết đúng, trước khi thể chế đầu sỏ lấy đi microphone của ông.
Ánh sáng của ngọn đèn follow vụt tắt. Stephen Colbert, Jimmy Kimmel, Terry Moran… và nhiều người khác trong tương lai không xa, là những con thiên nga chết – cái chết bi tráng tượng trưng cho sự kết thúc của một điệu luân vũ một thời đẹp đẽ.
Cái Chết Của Con Thiên Nga, hay hồi kết của một kỷ nguyên báo chí trung thực, tự do, độc lập và toàn vẹn đạo đức nghề nghiệp? Cũng như nhau thôi.
