Chau Doan
“Vụ việc của tôi rõ ràng cho thấy không hề có tự do báo chí ở Việt Nam,” nhà báo bị đàn áp nói
Phóng viên Không Biên giới (RSF) lên án việc chính phủ Việt Nam tiếp tục đàn áp báo chí độc lập, như được thấy qua trường hợp của Đoàn Bảo Châu, một nhà báo nổi bật bị buộc phải lẩn trốn do sự truy bức không ngừng của nhà nước. Trong một cuộc phỏng vấn độc quyền với RSF, ông mô tả cách mình đã sống hơn một năm trong nỗi sợ hãi và trốn tránh bị bắt giữ.
Cục Điều tra Công an Hà Nội ngày 14 tháng 8 thông báo đã ban hành lệnh truy nã đặc biệt đối với Đoàn Bảo Châu, người đã lẩn trốn hơn một năm, và kêu gọi công chúng hỗ trợ bắt giữ ông. Cách đây vài tuần, khoảng 20 nhân viên từ công an và viện kiểm sát đã đột kích vào nhà vợ ông, thông báo rằng ông đã bị chính thức cáo buộc tội “phát tán tài liệu chống nhà nước” — một tội danh có thể bị phạt tới 12 năm tù.
Từng là một nhiếp ảnh gia báo chí, Đoàn là một nhân vật nổi bật trong cảnh quan truyền thông độc lập của Việt Nam. Ông đã hợp tác với các hãng thông tấn quốc tế như AP, Reuters, AFP, cũng như tờ New York Times và tạp chí Forbes, và thường đăng bài về các vấn đề thời sự Việt Nam trên trang Facebook cá nhân với hơn 215.000 người theo dõi. Trong cuộc phỏng vấn độc quyền với RSF, Đoàn chia sẻ câu chuyện đáng sợ của mình và chi tiết về cuộc đàn áp báo chí của chính phủ.
Đoàn nói rằng vụ án chống lại ông hoàn toàn là bịa đặt. Ông cho biết công an địa phương nói với vợ ông rằng ông là lãnh đạo của một cái gọi là “Nhà nước Vĩnh Long”. “Đây là một lời dối trá trắng trợn,” ông nói. “Tôi chưa bao giờ tham gia vào bất kỳ đảng phái chính trị nào.” Các tài liệu được viện dẫn làm bằng chứng chống lại ông cho thấy động cơ thực sự là hoạt động báo chí của ông. Trong đó có một video đăng trên YouTube, nơi ông thảo luận về trường hợp của Phạm Đoan Trang — một nhà báo nổi bật và người nhận Giải Tự do Báo chí RSF năm 2019, hiện đang chịu án tù 9 năm chỉ vì làm công việc của mình.
Cáo buộc bịa đặt để trả đũa hoạt động báo chí
“Vụ việc của tôi rõ ràng cho thấy không hề có tự do báo chí ở Việt Nam,” Đoàn nói với RSF. “Tôi chỉ đơn giản làm đúng vai trò của một nhà báo. Tôi quan tâm đến nỗi khổ của đồng bào mình. Tôi phỏng vấn họ, tạo cơ hội để họ chia sẻ câu chuyện của mình, và hy vọng rằng áp lực từ công chúng có thể thúc đẩy chính phủ thay đổi hướng đi — dù là về việc cưỡng chế đất đai, bạo lực công an, hay đối xử vô nhân đạo với tù nhân.” Đoàn nghĩ rằng một trong những video khiến chính quyền đặc biệt tức giận là cuộc phỏng vấn ông thực hiện vào năm 2021 với các luật sư về tranh chấp đất đai ở Đồng Tâm — một vụ việc mà chính phủ đã điều 3.000 quân tấn công một ngôi làng gần Hà Nội, thủ đô Việt Nam, vào ban đêm.
Chính quyền đã quấy nhiễu Đoàn từ tháng 6 năm 2024, khi ông bị công an triệu tập, thông báo rằng đã mở thủ tục tố tụng hình sự chống lại ông và bị cấm xuất cảnh. Lo sợ bị bắt giữ ngay lập tức, Đoàn không còn lựa chọn nào khác ngoài việc lẩn trốn. “Tôi biết mình sẽ bị bắt,” ông nói. Kể từ đó, công an liên tục đột kích nhà ông và nhà của người thân. “Họ không ngừng đe dọa vợ và con tôi,” ông nói. “Họ cảnh báo rằng nếu tôi bị truy tố hoặc bị tuyên bố truy nã, tương lai của họ sẽ bị hủy hoại. Họ có thể mất việc và bị mọi người xa lánh.”
Quyết tâm đối mặt với cuộc đàn áp báo chí liên tục
“Tôi đã thấy điều gì xảy ra với những người lên tiếng, giống như tôi,” Đoàn nói. Nhưng bất chấp rủi ro, ông vẫn quyết tâm tiếp tục công việc. “Tôi coi chính phủ Việt Nam là dối trá,” ông nói. “Họ tuyên bố trên trường quốc tế rằng nhân quyền đang được cải thiện, trong khi thực tế, nông dân vẫn bị tước đoạt đất đai, và tù nhân bị tra tấn và đối xử tệ bạc. Tôi sẽ tiếp tục làm mọi thứ có thể để nâng cao nhận thức — bởi vì dù gián tiếp, điều đó cũng có thể giúp Việt Nam trở thành một nơi tốt đẹp hơn.”
“Bằng cách nhắm vào một nhà báo kì cựu như vậy, chính phủ Việt Nam một lần nữa thể hiện sự coi thường hoàn toàn đối với tự do báo chí và quyết tâm bịt miệng mọi tiếng nói độc lập. Chúng tôi kêu gọi chính quyền Việt Nam lập tức hủy bỏ mọi cáo buộc đối với Đoàn Bảo Châu và đảm bảo rằng ông có thể trở về với gia đình mà không sợ bị bắt giữ.”
Cédric Alviani
Giám đốc Văn phòng Châu Á – Thái Bình Dương RSF
Trong những năm gần đây, chính phủ Việt Nam đã phát động một cuộc chiến toàn diện chống lại báo chí độc lập, với hơn 70 nhà báo bị bắt kể từ năm 2016. Kể từ khi đảm nhận vai trò Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam vào tháng 8 năm 2024, Tô Lâm đã tiếp tục đàn áp tự do báo chí. Vào tháng 2 năm 2025, Trương Huy San, một nhà báo tự do nổi tiếng khác, còn được biết đến với bút danh Huy Đức, bị kết án 30 tháng tù vì đưa tin về tham nhũng cấp cao và lạm quyền.
Với ít nhất 27 nhà báo hiện đang bị giam giữ trong điều kiện thường đe dọa đến tính mạng của họ, Việt Nam nằm trong số những quốc gia giam giữ nhà báo lớn nhất thế giới và được xếp hạng 173 trên 180 quốc gia và vùng lãnh thổ trong Chỉ số Tự do Báo chí Thế giới RSF năm 2025.
