Op-Ed: Thuế Quan, Sức Mua, và Ảo Tưởng “Tính Cua Trong Lỗ”

Hoàng Việt

Trong bối cảnh chính quyền Trump liên tục khoe khoang rằng các biện pháp áp thuế nhập khẩu có thể “giảm thâm hụt ngân sách tới 4 nghìn tỷ USD trong 10 năm” (ước tính từ CBO), thực tế nền kinh tế Mỹ đang chứng kiến một kịch bản trái ngược: sức mua của người dân bị bào mòn, bán lẻ sụt giảm, và doanh nghiệp giảm nhập hàng, kéo theo chính nguồn thu từ thuế nhập khẩu mà Trump đang dựa vào.

1. Sức mua của người Mỹ đang suy yếu rõ rệt

Từ góc nhìn thực tế của một shipper, có thể thấy hành vi tiêu dùng đã thay đổi:

• Người mua thường bỏ bớt hàng ra ngay tại quầy tính tiền.

• Các chuỗi bán lẻ lớn như Walmart, Target, Home Depot báo cáo lượng khách hàng giảm và chi tiêu bình quân trên mỗi hóa đơn thấp hơn.

Số liệu củng cố điều này:

• Nợ thẻ tín dụng Mỹ đã vượt 1,3 nghìn tỷ USD (Fed, Q2/2025) – mức cao kỷ lục.

• Brookings chỉ ra rằng 72% hộ gia đình thu nhập thấp và trung bình hiện nay phải “cân nhắc kỹ” khi mua sắm hàng ngày, thay vì mua theo nhu cầu như trước.

• Peterson Institute nhấn mạnh: lạm phát do thuế quan góp phần làm giá hàng tiêu dùng tăng thêm 2–3 điểm phần trăm trong 2024–2025, đặc biệt với thực phẩm, hàng gia dụng và vật liệu xây dựng.

2. Khi bán lẻ sụt giảm, doanh nghiệp nhập khẩu ít hơn

Một vòng luẩn quẩn đang hình thành:

• Thuế cao → giá bán tăng → sức mua giảm → doanh nghiệp nhập ít hàng → nguồn thu thuế quan giảm.

Ví dụ:

• Walmart vừa báo cáo doanh số quý II/2025 giảm 3%, cổ phiếu giảm mạnh, phản ánh xu thế “thắt lưng buộc bụng” của người tiêu dùng.

• Home Depot cho biết chi phí xây dựng tăng khiến các dự án nhà ở mới chậm lại, kéo theo nhu cầu nhập khẩu vật liệu giảm.

• ICE tăng cường truy quét lao động nhập cư lại càng làm thiếu hụt nhân lực trong ngành vận tải và xây dựng, khiến chuỗi cung ứng thêm tắc nghẽn.

Điều này đặt ra một câu hỏi thực tế: Nếu người Mỹ mua ít hơn và doanh nghiệp nhập khẩu ít hơn, lấy gì để duy trì nguồn thu thuế quan khổng lồ mà Trump đang “tính cua trong lỗ”?

3. So sánh quốc tế: Bài học từ EU và Trung Quốc

Trong khi Mỹ chọn cách dựng “tường thuế”, các đối tác thương mại toàn cầu lại đang gia tăng tự do hóa:

• EU – Việt Nam: kim ngạch hai chiều đạt gần 300 tỷ USD chỉ sau 5 năm EVFTA, chứng minh tác động tích cực của thương mại tự do.

• Trung Quốc – ASEAN: vượt 900 tỷ USD năm 2024, nhờ giảm thuế và mở rộng chuỗi cung ứng khu vực.

• Ấn Độ – EU: đang tiến gần hoàn tất FTA, với kỳ vọng tăng trưởng thương mại 50% trong vòng 5 năm.

So sánh này cho thấy: Mỹ đang tự cô lập, trong khi phần còn lại của thế giới đang đẩy mạnh kết nối để hưởng lợi từ dòng chảy thương mại.

4. Giải pháp chính sách: Thay vì thuế quan, cần chiến lược bền vững

1. Định hướng lại chính sách thuế quan: chỉ áp dụng có chọn lọc với những ngành chiến lược (như vi mạch, AI, năng lượng sạch) thay vì dàn trải lên hàng nghìn mặt hàng tiêu dùng.

2. Tập trung vào giảm chi phí sản xuất trong nước: đầu tư hạ tầng, năng lượng rẻ, đào tạo lao động kỹ năng cao.

3. Tái đàm phán các FTA với đồng minh để tránh mất thị trường và xây dựng chuỗi cung ứng an toàn ngoài Trung Quốc.

4. Hỗ trợ trực tiếp cho người lao động: giảm thuế thu nhập cho tầng lớp trung lưu – lao động, thay vì ưu đãi giới siêu giàu như hiện tại.

Kết luận

Thuế quan có thể mang lại nguồn thu tạm thời, nhưng không thể thay thế một chiến lược kinh tế dài hạn. Khi sức mua sụt giảm, bán lẻ lao dốc, và doanh nghiệp hạn chế nhập khẩu, thì “hàng nghìn tỷ từ thuế quan” mà Trump hứa hẹn chỉ là ảo tưởng kế toán.

Người dân Mỹ đang trả giá thực sự cho chính sách “bảo hộ tràn lan” này bằng giỏ hàng rỗng hơn, nợ thẻ tín dụng cao hơn, và niềm tin lung lay hơn. Trong một thế giới mà các nền kinh tế khác đang mở cửa hợp tác, việc Mỹ tự dựng tường thuế chẳng khác nào bóp nghẹt sức sống nội địa của chính mình.