Hơn tháng nữa trước khi tuyên thệ nhậm chức lần thứ hai, Trump đã lên mạng xã hội đe dọa ba đối tác thương mại hàng đầu của Hoa Kỳ (Mexico, Canada, Trung Quốc). Ông tuyên bố sẽ áp thuế 25% đối với tất cả các sản phẩm đến từ những nước láng giềng và đồng minh G7 (Canada), rồi đánh thêm 10% thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ đối thủ chủ yếu của Mỹ.
Mục tiêu đã nêu của ông: Ép buộc Canada và Mexico phải hành động nhiều hơn để ngăn chặn tình trạng nhập cư bất hợp pháp vào Hoa Kỳ và hạn chế dòng fentanyl vào Hoa Kỳ. Loại thuốc phiện tổng hợp gây chết người này thường được sản xuất tại Mexico, bởi các băng đảng ma túy, sử dụng các hóa chất được vận chuyển từ Trung Quốc.
Các nhà kinh tế đồng ý rộng rãi rằng người tiêu dùng phải gánh chịu gánh nặng tài chính liên quan đến thuế quan. Thuế không phải do quốc gia bị nhắm đến trả mà do nhà nhập khẩu, thường xuyên chuyển những chi phí đó.
Hãy xem, Mexico cung cấp một lượng lớn hàng nhập khẩu rau quả của Hoa Kỳ (63% tính đến năm 2023, theo Bộ Nông nghiệp ) và nhập khẩu trái cây và hạt (47%, theo USDA). Nước này cũng cung cấp ô tô (lên đến 79% xe sản xuất tại Mexico , do các công ty lớn của Mỹ như Ford sản xuất), phụ tùng ô tô, đồ gia dụng, dầu, v.v. Vì vậy, giá tại trung tâm mua sắm hoặc trung tâm thương mại hoặc đại lý ô tô trung bình của Mỹ có thể sẽ tăng đối với nhiều loại hàng tiêu dùng.
Trong khi đó, mức thuế 25% đối với hơn 4 triệu thùng dầu Canada chảy vào các nhà máy lọc dầu của Hoa Kỳ mỗi ngày sẽ làm tăng giá xăng khá mạnh ở vùng Trung Tây và các khu vực khác . (Phần lớn lượng dầu đó là dầu thô chua nặng và các nhà máy lọc dầu được xây dựng để biến một số loại dầu cụ thể thành xăng. Vì vậy, sẽ rất khó để thay thế hàng xuất khẩu của Canada bằng hàng xuất khẩu của một quốc gia khác.)
Một cú sốc có thể xảy ra: Hoa Kỳ nhập khẩu số lượng lớn gỗ xẻ từ Canada, thường được sử dụng trong xây dựng nhà ở. Thuế quan (giả định) của Trump có thể khiến giá nhà tăng cao.
Những đợt tăng giá này chưa tính đến hành động trả đũa, điều gần như chắc chắn sẽ xảy ra.
Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum đã phản ứng mạnh mẽ sau lời đe dọa áp thuế của Trump, ám chỉ mạnh mẽ rằng đất nước của bà sẽ đáp trả các sản phẩm từ Hoa Kỳ và cảnh báo về thiệt hại kinh tế đáng kể ở cả hai bên biên giới.
“Ví dụ, trong số các nhà xuất khẩu chính của Mexico sang Hoa Kỳ có General Motors, Stellantis và Ford Motor Company,” bà nói. “Tại sao lại áp thuế khiến họ gặp rủi ro? Điều đó là không thể chấp nhận được và sẽ gây ra lạm phát và mất việc làm ở Hoa Kỳ và Mexico.”
Sheinbaum, người đã đọc bức thư bà gửi cho Trump, đã đưa ra một số nhận xét sâu sắc khác:
Các chính sách nhập cư hiện tại của Hoa Kỳ và Mexico có nghĩa là các đoàn di cư không còn đến biên giới nữa. Và từ tháng 12 năm 2023 đến tháng 11 năm 2024, “các cuộc chạm trán” của người di cư tại biên giới đã giảm 75%, bà cho biết. (Điều này đặt ra câu hỏi liệu Trump có cố gắng nhận công lao sau khi nhậm chức cho các xu hướng bắt đầu dưới thời Tổng thống Joe Biden hay không.)
Bà nhấn mạnh những nỗ lực của Mexico nhằm ngăn chặn fentanyl – loại thuốc mà bà mô tả là “vấn đề về tiêu dùng và sức khỏe cộng đồng” tại Hoa Kỳ.
Thủ tướng Justin Trudeau cho biết ông đã nói chuyện với Trump qua điện thoại và tuyên bố sẵn sàng hợp tác với Hoa Kỳ. Đây là phản ứng khá thận trọng.
Nhưng Phó Thủ tướng Chrystia Freeland tuyên bố “những thứ chúng tôi bán cho Hoa Kỳ là những thứ họ thực sự cần”. “Chúng tôi bán cho họ dầu, bán cho họ điện, bán cho họ các khoáng sản và kim loại quan trọng”, bà nói.
Freeland cho rằng Canada có thể áp dụng biện pháp trả đũa thuế quan, mà bà cho biết là một phản ứng “thành công” trong quá khứ.
Và Trudeau đã chịu áp lực trực tiếp từ Jagmeet Singh, lãnh đạo Đảng Dân chủ Mới, người đã hỏi thủ tướng, “ Phòng chiến tranh ở đâu? ”
“Điều duy nhất mà kẻ bắt nạt phản ứng là sức mạnh. Vậy kế hoạch chống trả của chúng ta là gì?” Singh nói.
Trump có thực sự làm điều đó không?
Đây là câu hỏi mà mọi câu trả lời đều xuất phát từ đó. Liệu tổng thống mới có bắt đầu nhiệm kỳ của mình bằng cách có khả năng gây ra một cuộc chiến thương mại lạm phát không? Ông ấy có miễn trừ một số công ty, ngành hoặc sản phẩm nhất định không?
Theo một số cách, đây là một thử thách lớn đối với uy tín của ông: Sau khi đã công khai hứa sẽ làm điều này, liệu ông có làm phần nào đó của đề xuất không? Hay sẽ rút lui hoàn toàn?
Trump chưa bao giờ tỏ ra đặc biệt quan tâm đến những lần xuất hiện như vậy. Nhiệm kỳ trước ông thường hứa rằng “tuần lễ cơ sở hạ tầng” sắp diễn ra. Nhưng ông chưa bao giờ thực hiện một cách thực chất . Vào đầu nhiệm kỳ đầu tiên, ông đã hứa rằng các dự án lớn sẽ diễn ra trong “hai tuần”. Nhiều dự án trong số đó đã không bao giờ diễn ra.
Vậy là chúng ta lại một lần nữa không chắc chắn về ý định thực sự của ông ta khi nói đánh thuế mạnh với ba đối tác hàng đầu của Mỹ, đặc biệt trong đó có hai nước là đồng minh và láng giềng của Mỹ.
Đối xử khác biệt với Trung Quốc: Việc áp thuế thêm thấp hơn (10%) đối với Trung Quốc – một đối thủ chiến lược – trái ngược hoàn toàn với mức thuế cao dành cho hai đối tác thương mại gần gũi nhất. Điều này đặt ra các câu hỏi:
Tại sao Trump dường như “nhẹ tay” với Trung Quốc, trong khi ông luôn dùng những ngôn từ cứng rắn để chỉ trích nước này?
Việc áp thuế cao với Canada và Mexico có thể làm suy yếu mối quan hệ đồng minh khu vực, trong khi không đủ sức ép đối với Trung Quốc – quốc gia có ảnh hưởng lớn hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu và là đối thủ chính của Mỹ trên thế giới.
Trump từng hứa hẹn sẽ “mạnh tay” với Trung Quốc nhưng lại áp dụng chính sách nhẹ nhàng hơn, làm giảm uy tín của ông đối với những cử tri mong đợi hành động cứng rắn.
Chúng ta nhớ lại năm 2018, ông Trump khởi động một làn sóng thuế quan 250 tỷ USD áp lên hàng Trung Quốc. Bắc Kinh đáp trả bằng việc mạnh tay đánh thuế đối với hàng hoá Mỹ, dẫn tới một cuộc chiến “ăn miếng trả miếng” kéo dài nhiều năm và gây đảo lộn các động lực thương mại toàn cầu.
Theo ước tính của tổ chức American Action Forum, cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đã khiến người Mỹ thiệt hại 195 tỷ USD từ năm 2018 đến nay. Còn theo một báo cáo của Hội đồng Kinh doanh Mỹ-Trung, cuộc chiến này còn dẫn tới thiệt hại 245.000 công việc ở Mỹ. Một ước tính của ngân hàng Deutsche Bank hồi năm 2018 cho rằng cuộc chiến đã khiến thị trường chứng khoán tổn thất hàng nghìn tỷ USD vốn hoá.
Ba nước (Mỹ, Canada, Mexico) vừa là láng giềng, có hai nước trong G7 đang đoàn kết để giúp Ukraine chống lại Nga xâm lược Ukraine thế mà Trump lại gây mâu thuẫn đầu tiên, đây là điều chẳng có gì tốt đẹp. Trong khi đó nhiều người vẫn tin là ông mạnh mẽ với “phe trục ác” thế mà chưa một lần phản hồi rõ ràng quan điểm của mình với Putin và Tập Cận Bình? thậm chí cả Triều Tiên đưa quân sang giúp Nga xâm lược Ukraine cũng không biết quan điểm của ông thế nào.
Tuy đánh thuế Trung Quốc mạnh nhưng ông Trump vẫn bày tỏ sự thân thiện với cá nhân nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình. “Tôi rất thích ông Tập. Ông ấy đã thực sự là một người bạn tốt của tôi thời tôi cầm quyền”, ông Trump phát biểu trong cuộc trả lời phỏng vấn Fox.
