Chiều ngày 09/06/2020 tôi nhận được cuộc gọi từ một số máy lạ tự xưng là Đỗ Viết Hải tại Lâm Đồng có con là Đỗ Viết Đồng hiện đã bị tử vong tại trại giam Đại Bình thuộc địa phận huyện Bảo Lâm. Ông Hải kể rằng sáng hôm đó khoảng hơn 8h vợ ông nhận được cuộc điện thoại bên trại giam báo tin là con ông bà đã tử vong do trèo cây té ngã, hiện đang để xác tại nhà xác bệnh Viện TP. Bảo Lộc, Lâm Đồng nhưng gia đình ông không tin là bị té ngã. Sau khi kể sự việc, giọng ông nghẹn lại và ông thiết tha nhờ tôi giúp đỡ để nhằm góp phần làm rõ sự thật kẻo con ông bị chết oan. Nghe vậy, tôi cũng có nghi ngờ về cái chết và hướng dẫn ông tạm thời chưa đồng ý tổ chức khám nghiệm tử thi để chờ tôi lên. Tôi cũng nói rõ với ông, luật sư chúng tôi chỉ có thể góp phần làm rõ vụ việc, còn kết quả như thế nào không ai có quyền hứa và còn tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố nên phía gia đình cần giữ vững lập trường và quyết định về việc nhờ luật sư. Vài tiếng sau ông gọi lại và quyết định nhờ tôi tham gia bảo vệ cho gia đình ông. Buổi tối, sau khi ăn vội chén cơm, tôi xếp đồ đạc và chạy xe lên Bảo Lộc. Đến nơi là 12h đêm, tôi vào một nhà nghỉ để ngủ qua đêm và liên lạc thường xuyên với gia đình để nắm bắt tình hình, nếu có chuyện gì xẩy ra tôi sẽ kịp thời có mặt.
Sáng dậy, chúng tôi gặp nhau tại quán uống cá phê, ăn sáng và tìm hiểu thêm về vụ việc. 7h sáng, tôi cùng ông Hải và người thân đi đến bệnh viện nơi đang lưu giữ xác con ông. Đến nơi, tôi gặp mấy người công an, tôi giới thiệu về mình và trình nộp thụ tục bảo vệ quyền lợi. Thấy vậy, một cán bộ công an có vẻ bất ngờ và cho rằng luật sư phải nộp thủ tục tại cơ quan điều tra sau đó mới được tham gia. Nghe vậy, tôi trả lời: theo luật là vậy, nhưng trường hợp này vì gấp gáp và muốn được chứng kiến ngay từ đầu nên tôi đề nghị các anh gọi điện về báo lãnh đạo để tôi được tham gia việc tìm hiểu hiện trường và chứng kiến khám nghiêm tử thi; tôi tham gia ngay thì phía cơ quan tiến hành tố tụng cũng thuận lợi trong việc khám nghiệm và thể hiện được tính công khai, minh bạch để người dân an tâm, còn không có tôi thì họ sẽ chưa đồng ý việc khám nghiệm. Nghe vậy, vị công an bảo tôi chờ và đi ra ngoài gọi điện cho ai đó. Một lúc sau, vị này quay lại bảo thế thì bây giờ luật sư cùng cha của người bị nạn cùng chúng tôi vào trại giam để xem hiện trường.
Tiếp đó, tôi cùng ông Hải và một số người thân cùng các Điều tra viên, Kiểm sát viên đi vào trại giam. Khi vào trại chúng tôi bị bảo vệ ngăn lại và lấy lý do theo quy định người ngoài không được vào. Nghe vậy, tôi nói rằng chúng tôi được cơ quan điều tra mời vào tìm hiểu hiện trường, đề nghị các anh báo lãnh đạo vì đây là một hành vi, thủ tục bình thường, cần thiết và pháp luật không cấm. Nghe vậy, viên cán bộ mời chúng tôi vào phòng chờ để vị ấy hỏi ý kiến ban giám thị. Sau khi chờ khoảng 30p, vị cán bộ kia đi ra trả lời là luật sư chưa được công nhận tư cách bảo vệ nên không thể vào trại. Nghe vậy, tôi đề nghị được gặp lãnh đạo trại để trình bày thêm. Tiếp đó, tôi đi vào phòng trong gặp vị phó trại cùng điều tra viên, kiểm sát viên đang ngồi ở bàn. Sau một hồi trình bày lý do, tranh luận qua lại, vị kiểm sát viên đồng ý tôi vào xem hiện trường với tư cách người nhà của bị nạn; tôi vui vẻ đồng ý vì không ảnh hưởng gì đến công việc của mình.
Vào trại, chúng tôi được phía trại giam chỉ nơi cháu Đồng bị nạn là một lối đi song hành có cây xoài nằm giữa (phần trồng cỏ). Theo trại giam cho biết, sáng hôm đó khoảng hơn 8h thì một can phạm tên là Đ đang ngồi tại ghế đá bên kia hàng rào cách khoảng 100m nhìn thấy cháu Đồng trèo lên cây xoài và sau đó té ngã xuống phần lối đi phụ sát hàng rào. Tôi hỏi vị trí ngã thì họ cho biết cháu Đồng ngã tại phần giữa lối đi phụ, nằm nghiêng theo dạng co, song song với mặt đường, phần đầu hướng về phía gốc cây (chếch khoảng 30 độ), chân hướng về cổng phía trong của trại. Quan sát tại vị trí này thấy mặt đường bê tông khá phẳng và đã cũ, không còn thấy vết máu. Khi tôi hỏi thì phía trại giam cho bết sau khi khám nghiệm hiện trường thì trời mưa nên đã trôi hết. Tiếp đó, tôi gặp can phạm Đ thì ông này cũng cho biết như trên. Sau khi quan sát phía dưới, tôi trèo lên cây xoài để tìm hiểu thêm. Khi trèo lên tôi thấy phần thân cây có một mảng vỏ cây bị bung. Tiếp đó, khi trèo lên cành cây ở độ cao khoảng hơn 4m – nơi được cho là cháu Đồng té xuống, tôi không phát hiện cành nhỏ nào bị gãy và dấu vết gì khác. Từ độ cao này tôi ước lượng nếu té xuống sẽ nằm ở vị trí bãi cỏ tiếp giáp lối đi phụ – cách gốc cây khoảng 1m; nếu một người cố ý nhảy xa cũng chỉ nhảy xa được khoảng 3m vì nhảy trên cây khác nhảy dưới đất; nếu một người lao đầu xuống tự tử thì khi chạm đất phần mặt sẽ tiếp xúc trước và khoảng cách từ gốc cây đến nơi nạn nhân ngã xuống cũng chỉ khoảng 03m trở lại; nếu lao đầu tự tử, đầu sẽ hướng về lối đi và chân sẽ hướng về gốc cây. Trong lúc đó, xác của cháu Đồng theo phía trại giam chỉ cách gốc cây khoảng 4,5m, nằm cùng hướng lối đi phụ – song song gốc cây, chân hướng về phía cổng phía trong của trại; vì vậy, tôi nhận thấy hiện có nhiều điểm nghi vấn.
Sau khi tìm hiểu chớp nhoáng, chúng tôi theo các cán bộ về chờ ở sân trại và tiện thể ăn trưa luôn ở trại. 1h chiều chúng tôi cùng các cán bộ quay lại bệnh viện để tiếp tục thực hiện thủ tục khám nghiệm tử thi. Tới nơi, tôi vào lại chỗ nạn nhân nằm, đỡ tấm vải lên quan sát xung quang thi thể nhìn thấy: nhiều vết xước trên tay, chân, hông, đầu gối và vùng thái dương đỉnh phải, mang tai bên phải. Đặc biệt, tại vùng hốc mắt phải bị bầm tím, vùng cuối mi mắt phải tiếp giám phần mang tai có vết rách gần 3cm và sâu tới xương trán (nơi ó khả năng chảy máu nhiều nhất); phần đầu gối phải bị xước theo dạng chà xát với nền cứng, phần đầu gối phải lại có dạng là một mảng chấm đen tựa da bị cháy.
Khi mổ tử thi và bóc lớp da đầu, tôi và mọi người nhìn thấy phần đỉnh đầu và phía sau đầu có dấu hiệu bầm tụ máu từng mảng lớn, một mảng sọ vùng trán bên phải bị sụp xuống có kích thước 5*6cm. Tiếp theo vùng sụp này là một đường nứt cong kéo dài qua mang tai ra phía sau có chiều dài 15cm. Sau khi móc phần não ra ngoài, tôi nhìn thấy phần nền sọ có 3 đường nứt chính và nhiều vùng bị bể, lún. Khi đó tôi nhận thấy từ trước tới nay chưa chứng kiến một trường hợp nào có dạng hộp so bị nứt, vỡ nhiều đến vậy. Khi mổ vùng bụng nhận thấy một lá phổi bị xung huyết và một xương sườn bị gãy. Khi tôi sờ vào vết thương ở vùng mông, nhận thấy phần da này khô cứng và rất dày có dấu hiệu không giống bị xây xát, tôi nhờ giám định viên cắt vào phần da này thì thấy độ dày khoảng 2mm và có màu đen. Sau khi kết thúc việc mổ tử thi, các bên ra tại phòng làm việc kế bên để hoàn tất biên bản khám nghiệm. Lúc này đã khoảng gần 7h tối, một cán bộ đọc biên bản cho các bên nghe và tôi cũng như người nhà nạn nhân nhận thấy việc lập biên bản còn tóm tắt, sơ sài, đặc biệt là các đường nứt, bể tại hộp sọ chưa được ghi nhận đầu đủ, vì vậy, tôi đã đề nghị mở lại hợp sọ để kiểm tra, ghi nhận. Sau một lúc tranh luận, việc mở lại hộp sọ để kiểm tra, ghi nhận được tiến hành và việc khám nghiệm tử thi kết thúc vào lúc hơn 20h tối. Có điều, sau đó phía công an không ghi tên tôi vào biên bản với lý do tôi chưa được cấp thông báo bảo vệ quyền lợi. Chính vì điều này, tôi phải giải thích, tranh luận qua lại và người nhà nạn nhân do bức xúc nên đã to tiếng với các điều tra viên. Cuối cùng, các bên chọn giải pháp đưa tôi vào biên bản với thành phần người chứng kiến.
Điều lưu lại ở ngày làm việc cật lực là việc áp dụng pháp luật của các điều tra viên còn máy móc, rập khuôn; còn đối với tôi tham gia với tư cách gì cũng được, miễn là được tham gia và sử dụng được quyền của mình, kịp thời tận mắt nhìn thấy hiện trường và những vết thương.
Kết thúc việc khám nghiệm, ông Hải đưa tôi một tờ “Đơn xin nhận tử thi” có xác nhận của UBND xã. Tôi đọc mấy câu đầu thấy nội dung “do con tôi trèo lên cây bị té dẫn tới tử vong …”. Tôi lập tức quay sang tư vấn cho ông Hải: ông không phải xin và không phải nêu như vậy vì ông có chứng kiến việc con trèo cây bị té hay không mà nêu; nếu ông nhận xác con chỉ cần ký vào biên bản giao nhận xác, còn nếu họ không giao thì để họ quản lý. Sau đó, phía trại giam không đồng ý và hai bên tiếp tục giằng co, còn tôi ra về trước. Về được một đoạn thì ông Hải gửi tôi 02 biên bản qua điện thoại: một “biên bản bàn giao thi thể nạn nhân” và một “biên bản về việc nạn nhân chết”. Sau khi xem, tôi hướng dẫn ông chỉ ký mỗi biên bản nhận thi thể, còn biên bản kia không ký vì ông không biết gì.
Tiếp đó, dù chưa kịp ăn tối nhưng tôi phải tiếp tục lái xe xuống đèo Bảo Lộc và sau đó đi về hướng Cát Tiên băng qua Bình phước để sáng 11 kịp tham gia phiên toà phúc thẩm xử một vụ tranh chấp đất do trước đó TAND huyện thành xử sai. Xuống hết đèo Bảo Lộc đã 10h đêm, tôi nghĩ cũng ớn khi phải đi thêm 150km đường rừng, đèo dốc nhưng nếu không đi tiếp thì mai không kịp, thế là đi tiếp. Khi lên tới đỉnh đèo thuộc địa phận giáp ranh tỉnh Bình Phước thì trời mưa to và tiếp đó là sương mù dày đặc, ngồi trong xe trên đèo vắng ngắt không một bóng người, xe cộ thấy cũng ớn lạnh! Về tới Tp. Đồng Xoài, Bình Phước là hơn 12h đêm mới thấy nhẹ người. Tới nơi, tấp xe vào một quán phở ven đường ăn tối và sau đó về nhà nghỉ bình dân tắm rửa xong đã gần 2h sáng mới đi ngủ.
Sáng dậy ăn sáng, càfê xong cùng thân chủ, chúng tôi đến toà tỉnh Bình Phước để tham gia một vụ xử tranh chấp đất. Đây là một vụ tranh chấp quyền sử dụng đất khá nhỏ, nguồn gốc đất thể hiện rõ do “bị đơn” khai hoang, sử dụng suốt cả mấy chục năm nhưng UBND xã Minh Thắng, huyện Chơn Thành lại xác nhận quá trình khai phá, sử dụng cho phía nguyên đơn và sau đó toà án huyện Chơn Thành viện đủ lý do để công nhận QSDĐ cho phía nguyên đơn kèm theo nó là một loạt các vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng. Chờ đến hơn 8h mới khai mạc phiên toà. Sau phần thủ tục, đến phần hỏi, tôi đề nghị HĐXX dành cho tôi thời gian để tôi hỏi tất cả những tình tiết liên quan tới vụ án vì đây là một vụ án có dấu oan sai và liên quan tới rất nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân chưa được làm rõ tại cấp toà sơ thẩm. Chính vì vậy, khi đến phần HĐXX hỏi, một vị thẩm phán thành viên đã nhận xét rằng vị luật sư đã hỏi hết và quá rõ nên không cần hỏi nhiều. Buổi chiều tiếp tục là phần tranh luận. Sau phần phản biện ý kiến cuối cùng, tôi đã đề nghị sau vụ việc này phía TAND tỉnh Bình Phước phải tổ chức chấn chỉnh lại hệ thống thẩm phán cấp dưới, xử lý những thẩm phán có dấu hiệu cố ý xử sai, kiến nghị các cơ quan liên quan chấn chỉnh, xử lý những cán bộ thiếu trách nhiệm, thiếu khách quan nhằm hận chế oan sai, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như đã từng xẩy ra. Kết thúc buổi chiều, vị chủ toạ tuyên bố tuần sau tuyên án cũng là lúc tôi mệt rã người và đi không còn vững.
Một điều đáng buồn là khi ra khỏi tòa, mở điện thoại thấy tin nhắn của Quỳnh Khánh Nguyễn báo rằng Tòa Bình Dương đã “xử lén” vụ của em khi vắng mặt luật sư (dù đã có đơn xin hoãn kèm lí do chính đáng).
Tối hôm đó, tôi định về nhà nhưng vì còn vụ án của anh Lương Hữu Phước nên phải ở lại để tìm hiểu. Buổi tối, tôi cùng 02 luật sư đồng nghiệp làm vài ly và trao đổi công việc cho ngày mai.
Sáng ngày 12 tôi cùng đồng nghiệp ra hiện trường vụ tai nạn xẩy ra năm 2017. Ngày đầu tiên đến nhìn ngắm hiện trường vụ Luong Huu Phuoc cũng là ngày TAND Cấp Cao xử Giám đốc Thẩm vụ của ông. Sau khi nhìn tứ phương, tám hướng thấy trời đất cũng đẹp, tôi cũng đã gặp một số hộ dân xung quanh, cả vợ nạn nhân và nắm được phần nào suy nghĩ, tâm tư của họ. Tôi chỉ mong mình góp phần nhỏ để CM sự thật khách quan của vụ án. Quan điểm của tôi khi nghiên cứu án giao thông trước hết phải ra nơi xẩy ra tai nạn, còn chỉ xem trên giấy thì tôi không làm. Tôi cũng luôn có quan điểm ai sai phải chịu trách nhiệm, sai tới đâu chịu tới đó. Hiện tại, mặt đường giờ đã được mở rộng. Có một điều là vị luật sư đồng nghiệp không dám đứng lâu và chạy xe về trước. Tôi thì nghĩ rằng việc ra xem xét hiện trường, tìm hiểu thông tin xung quanh chẳng có gì phải ngại vì đó là công việc của một luật sư.
11h sáng kết thúc việc tìm hiểu, thắp hương cho người chết, tôi lái xe về tại Sài Gòn để kịp hẹn với một khách hàng, kết thúc một chuyến hành trình nhỏ kiệt sức và đầy sóng gió !
Hình ảnh do người nhà cung cấp trước khi khám nghiệm:
