THẢO DÂN
(Aleksandr I. Solzhenitsyn)
Hải Triều dịch
Aleksandr I. Solzhenitsyn được thi sĩ Yevgeny Yevtushenko, một nhà thơ trẻ tuổi được ái mộ nhất của văn nghệ Nga Xô gọi là “Nhà văn cổ điển duy nhất của chúng ta…” Ở Nga Xô không có nhà văn nào xứng đáng với danh hiệu trên hơn là tác giả Tầng đầu địa ngục.
Solzhenitsyn ra đời năm 1918. Sau mười một năm sống trong những trại tập trung tù chính trị của chế độ Xô Viết, nơi ông thu thập, ghi nhận những tài liệu sống để viết thành hai tác phẩm Một ngày trong đời của Ivan Denisovich và Tầng đầu địa ngục, ông sống như một bệnh nhân trong một bệnh viện điều trị bệnh ung thư cho tới năm 1950. Năm 1967, ông công khai lên tiếng chống lại chính sách đàn áp tư tưởng con người của chế độ Xô Viết. Ông từng viết: “Không còn có thể chịu đựng được lâu hơn nữa sự đàn áp tinh thần ấy, nền văn nghệ của chúng ta đã quằn quại dưới sự đàn áp ấy trong nhiều thế hệ. Không ai có thể chặn đường sự thật. Để chiến đấu cho sự thật, tôi đã chuẩn bị sẵn sàng và chấp nhận cả cái chết”.
Harrison E. Salisbury, một chuyên gia Hoa Kỳ về các vấn đề Nga Xô Xiết, đã ví Aleksandr I. Solzhenitsyn như một Dostoevsky của thời đại mới. Harrison E. Salisbury đã viết về Aleksandr I. Solzhenitsyn và tác phẩm Tầng đầu địa ngục như sau trên tờ New York Times Book Review:
“Tầng đầu địa ngục là một tác phẩm mới nối tiếp tập Hồi ký của Dostoevsky. Trong thời gian chế độ Xô Viết ngự trị trên đất Nga chúng ta có một chuỗi dài vô tận những tiết lộ bi thảm về những trại giam tù chính trị ở đó. Giờ đây, vóc dáng to lớn vượt bực của Solzhenitsyn xuất hiện. Cũng giống như Dostoevsky, Solzhenitsyn là một kẻ sống sót, một người trở về từ địa ngục lao tù. Ông từng sống nhiều năm trong tù ngục và lưu vong. Những người đàn ông, đàn bà trong tác phẩm của ông đều là những nhân vật bằng xương, bằng thịt, họ yêu, họ ghét, họ thù, họ thương, họ cười, họ khóc, họ trò chuyện, họ ước mơ. Và bỗng dưng, ta hiểu rằng lao tù, khủng bố, sa đọa và tàn ác chỉ làm trong sạch thêm tinh thần con người. Cuối cùng, không phải tù nhân là những kẻ bị tiêu diệt dù rằng họ có thể bị mất đời sống. Kẻ bị tiêu diệt dù rằng họ có thể bị mất đời sống. Kẻ bị tiêu diệt chính là những tên cai ngục. Bọn đàn áp chính là bọn thất bại. Những nhà độc tài kể tiếp nhau đã cố gắng ngăn chặn ý tưởng tiến đến những lý tưởng nhân bản của các nhà văn Nga trong quá nhiều năm đến nổi giờ đây, ta khó có thể biết chắc sự cố gắng ngăn chặn ấy bắt đầu có từ bao giờ. Nhưng ta biết chắc rằng họ đã thất bại thê thảm. Solzhenitsyn là bằng chứng của sự thất bại ấy.”
Aleksandr I. Solzhenitsyn được giải văn chương Nobel năm 1970. Chính quyền cộng sản Nga ngăn cản không cho ông đi sang Thụy Điển để lãnh giải này. Tầng đầu địa ngục là tác phẩm dài nhất của ông. Tác phẩm này không được xuất bản ở trong nước Nga, tác giả của nó đã phải gửi bản thảo ra ngoại quốc để in. Tầng đầu địa ngụcđược dịch và ấn hành ở Hoa Kỳ dưới nhan đề The First Circle trong năm 1968. Trong khoảng thời gian năm năm trời nay, The First Circle là quyển tiểu thuyết được nhiều người đọc nhất thế giới.
Hiện nay, Aleksandr I. Solzhenitsyn sống ở ngoại ô Mạc Tư Khoa cùng với gia đình ông gồm một người vợ trẻ và hai đứa con nhỏ. Cộng Đảng Nga mở chiến dịch bôi lọ ông, vu cáo ông và cô lập ông, họ không cho vợ chồng ông làm việc ở bất cứ đâu và gạt ông ra ngoài mọi hoạt động văn nghệ. Nhưng uy tín và giá trị cá nhân của ông đã quá lớn, cho tới nay những người lãnh đạo chế độ Xô Viết ở Nga chỉ cố tình quên ông nhưng chưa dám thẳng tay hãm hại ông.
* Thảo Dân chú thích thêm: Trên đây là lời tựa của cuốn sách, không ghi rõ ai viết, khi TẦNG ĐẦU ĐỊA NGỤC (tác phẩm đoạt giải Nobel văn chương năm 1970) được NXB Đất Mới xuất bản năm 1973 tại Saigon.
Trong truyện, tác giả tái hiện câu chuyện có thật, nhà tù Mavrino là một tòa nhà lớn ở vùng ngoại ô thành phố cho dễ đi lại, được chính quyền Xô viết biến thành nhà tù. Trong nhà tù này chứa những tù nhân là kỹ sư, chuyên viên, những nhân tài có tư tưởng tiến bộ của Liên xô bị quy kết là kẻ có tội trong hàng chục năm đằng đẵng. Họ bắt buộc phải làm việc theo khả năng chuyên môn. Đời sống vật chất của họ khổ hơn ở nhà tù chính. Aleksandr I. Solzhenitsyn đã lấy ý từ kiệt tác Thần Khúc, chương Địa Ngục của Đại thi hào Dante làm chủ đề cho tác phẩm. Trong tác phẩm của Dante, theo Giáo lý Gia Tô giáo, bọn vô đạo phải tống xuống Địa Ngục, những nhà thông thái cũng vô đạo, nhưng lương tâm Dante không nỡ để những thiên tài đó phải ở chung với bọn tội phạm hạ đẳng, những con người khi chết đi vẫn được ông ca ngợi “Những linh hồn nào mà sự hiểu biết soi sáng bước đi cả ở Địa Ngục kia” nên ông đã nghĩ ra một nơi dành riêng để nhốt những nhà thông thái, dù cũng ở dưới địa ngục nhưng được ở một tầng riêng. Nhan đề của tác phẩm Tầng đầu địa ngục mang hàm nghĩa những nhà khoa học tài năng, tiến bộ, cái gai trong mắt của độc tài Stalin bị tù đày trong Địa Ngục Cộng sản Xô viết.
Chỉ cần đọc Tầng đầu địa ngục, cũng đủ để trả lời những câu hỏi CNCS là gì? Bản chất CNCS ra sao? Tôi tin rằng, phần nhiều những người cuồng cộng sản chưa từng đọc cuốn sách này. Bạn nào muốn đọc, trên mạng có bản online.
Cảm ơn anh đã chu đáo mang từ xa về tặng em cuốn sách quý, khó kiếm, lại còn tới tận trường đưa cho em. (À ổng chỉ cho đọc chứ không nói tặng hay không nhưng sách đã vào tay mình thì đừng nghĩ chuyện đòi lại, nên cũng kể như được tặng)
