– Cù Tuấn biên dịch phân tích chính trị của Wall Street Journal.
Tóm tắt: Một lệnh ngừng bắn sẽ không kéo dài nếu không có sự đảm bảo an ninh cho Ukraine.
Tổng thống Trump và Tổng thống Putin dự kiến sẽ gặp nhau tại Alaska vào thứ Sáu, và sự lo ngại đang dâng cao ở Ukraine, châu Âu và trong số những người bạn Mỹ của Kiev. Di sản của ông Trump và lợi ích an ninh của Mỹ cũng đang bị đe dọa như tương lai của Ukraine và liên minh NATO.
Các cuộc gặp thượng đỉnh của Tổng thống Mỹ có những lợi ích riêng, mặc dù nó rất rủi ro khi các đường nét của một thỏa thuận không rõ ràng trước. Một lý do đáng lo ngại trong trường hợp này là sự thay đổi 180 độ của ông Trump sau nhiều tuần bày tỏ sự thất vọng trước việc ông Putin từ chối đàm phán một lệnh ngừng bắn. Ông đã để thời hạn áp đặt các lệnh trừng phạt mới vào thứ Sáu trôi qua mà không có hành động mới nào.
Không rõ điều gì đã thay đổi. Ông Trump đã cử đặc phái viên Steve Witkoff đến gặp ông Putin tại Matxcơva, và các chi tiết mâu thuẫn về một thỏa thuận trao đổi đất đai đã bị rò rỉ. Một phiên bản cho rằng Nga sẽ ngừng ném bom các thành phố của Ukraine nếu Kiev nhượng lại cho Nga toàn bộ vùng Donetsk ở miền Đông Ukraine, bao gồm cả những phần đất mà Nga hiện không nắm giữ. Ông Putin muốn toàn bộ Donetsk vì Ukraine đã xây dựng một tuyến phòng thủ quan trọng tại đó từ năm 2014. Ukraine cũng có thể lấy lại một số vùng đất mà Nga hiện đang nắm giữ ở miền Đông, nhưng không rõ điều đó sẽ xảy ra khi nào và như thế nào.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang bác bỏ đề xuất đó, và điều này cũng dễ hiểu khi xét đến nhiều lời hứa suông trước đây của ông Putin. Ông đã ký hai thỏa thuận ngừng bắn được gọi là Minsk I và Minsk II nhưng lại vi phạm chúng ngay sau đó. Không ai ở Ukraine tin rằng ông sẽ giữ lời hứa lần này. Ukraine sẽ cần sự đảm bảo an ninh từ phương Tây, chứ không phải từ ông Putin, trước khi đồng ý nhượng bộ trên thực tế đối với lãnh thổ mà Nga hiện đang nắm giữ.
Điều đáng lo ngại nữa là ông Putin và ông Trump sẽ gặp nhau mà không có đại diện của Ukraine. Thật khó để thấy một nền hòa bình thực sự có thể được đàm phán nếu không có ông Zelensky và chính phủ của ông tại bàn đàm phán. Hôm thứ Hai, ông Trump cho biết ông Zelensky sẽ được mời đến cuộc gặp tiếp theo với ông Putin.
Lời đề nghị lạc quan là ông Trump có thể dùng cuộc gặp trực tiếp này để thử thách lòng chân thành của ông Putin. Đó là lời phát biểu của Mark Rutte, Tổng thư ký NATO.
“Niềm tin tuyệt đối của tôi vào thứ Sáu là Tổng thống Trump đang đảm bảo rằng Putin nghiêm túc, và nếu ông ấy không nghiêm túc, thì mọi chuyện sẽ dừng lại ở đó. Nếu ông ấy nghiêm túc, thì từ thứ Sáu trở đi, tiến trình sẽ tiếp tục. Ukraine sẽ tham gia, châu Âu sẽ tham gia”, ông Rutte phát biểu trên chương trình “Face the Nation” của CBS.
Ông ấy nói rằng Mỹ đang phối hợp để mọi quốc gia “có cùng chung quan điểm”, bao gồm cả việc ủng hộ việc tiếp tục cung cấp vũ khí cho Ukraine.
Tuy nhiên, thực tế hiển nhiên là ông Putin không muốn Ukraine thoát khỏi cuộc chiến này với tư cách là một quốc gia độc lập, tự do gia nhập Liên minh châu Âu nếu người dân nước này muốn. Ông ấy muốn Ukraine trở thành một phần của khối Đại Nga, một nước Belarus khác. Ông Putin có thể chấp nhận một lệnh ngừng bắn ngắn hạn nếu có thể đạt được các điều khoản thuận lợi. Nhưng ông ấy sẽ chỉ chấp nhận một lệnh ngừng bắn thực sự nếu ông ấy tin rằng cuộc chiến Ukraine bắt đầu gây nguy hiểm cho quyền kiểm soát chính trị của mình bên trong nước Nga.
Cách tốt nhất để đạt được kết quả như vậy là tăng áp lực kinh tế lên Matxcơva đồng thời trao cho Ukraine phương tiện để tự vệ. Sự chuyển hướng cứng rắn của ông Trump trong những tuần gần đây sang ông Putin có thể đã thu hút sự chú ý của Nga, và tuần trước, ông Trump đã mạo hiểm cả mối quan hệ Mỹ-Ấn để trừng phạt New Delhi bằng thuế quan vì mua dầu giá rẻ của Nga.
Nhưng ông Trump vẫn chưa chơi những quân bài khác, chẳng hạn như trừng phạt Trung Quốc vì mua dầu của Nga, hay hợp tác với châu Âu để tịch thu toàn bộ 300 tỷ đô la dự trữ của Nga hiện đang ở phương Tây. Một dự luật trừng phạt của Thượng viện đang được chuẩn bị để thông qua với đa số phiếu áp đảo ngay khi ông Trump ra lệnh.
Ông Trump muốn được biết đến như một người kiến tạo hòa bình, đặc biệt là ở Ukraine. Nhưng hòa bình rất dễ đạt được nếu bạn nhượng bộ những gì kẻ xâm lược mong muốn. Nếu Tổng thống Mỹ muốn một nền hòa bình lâu dài, ông sẽ cần một giải pháp cho phép Ukraine tự do quyết định tương lai của mình và đảm bảo an ninh để tự vệ khi ông Putin chắc chắn sẽ quay trở lại để chiếm thêm lãnh thổ Ukraine.
