Chuyện Vinfast sáp nhập với Black Spade được Tien Nguyen gọi là “cuộc hôn nhân trai tài, gái sắc”
Trân Văn
Tuần này, sau khi hệ thống truyền thông chính thức tại Việt Nam hồ hởi loan báo tin từ Vinfast: Vinfast sẽ sáp nhập với Black Spade, riêng phần vốn của Vinfast được định giá là 23 tỉ Mỹ kim. Việc sáp nhập sẽ giúp Vinfast sớm góp mặt trên sàn chứng khoán Mỹ, chứng tỏ khả năng thâm nhập thị trường quốc tế nhanh chóng của Vinfast, mở ra cơ hội huy động vốn lý tưởng cho quá trình phát triển toàn cầu hóa của Vinfast (1)… Vinfast đã trở thành một trong những chủ đề hâm nóng mạng xã hội Việt ngữ.
Có thể vì trước nay, hệ thống truyền thông chính thức tại Việt Nam chỉ loan báo những thông tin tích cực về Vinfast nói riêng và Vingroup nói chung nên những thông tin chẳng hay ho chút nào về Vinfast như: Hôm 12/5/2023, ít nhất có bảy trang tin tức ở Mỹ đăng bài cho biết các phóng viên của họ đã lái VinFast VF 8 lần đầu trong điều kiện thực tế ở Mỹ và đánh giá không tích cực, cho rằng mẫu xe này còn nhiều vấn đề cần khắc phục… trên VOA đã khiến vài ngàn người tỏ ra thích thú và hàng trăm người dẫn lại (2).
Đáng lưu ý là trong hàng ngàn bình luận liên quan đến sự kiện mà VOA đề cập có không ít bình luận kiểu như: Đó chỉ là… bịa đặt, là… cay cú, là… ghen ăn tức ở, là… ba sọc, là… vong nô cả đời theo giặc! Bên cạnh đó, có nhiều người bình như Phu Bau: Thôi xong! Đám Vin nô, Red cow sẽ không tha cho VOA đâu. Tụi nó sẽ đ… me, đ… bố, report… Hoặc như Van Nin Le giới thiệu bài “Vinfast ‘méc công an’ và 3 nguyên nhân của một thứ văn hóa pháp lý rùng rợn” (3) nhằm giai thích vì sao lại xuất hiện phản ứng khác thường ấy.
Có thể thấy tình trạng vừa kể rất phổ biến trên mạng xã hội. Không rõ tại sao trong nhận thức của một số không phải là ít cá nhân trên mạng xã hội, Vinfast lại được đồng hóa với quốc gia, dân tộc, thành ra khi Thuc Pham Awake thuật lại giông giống như VOA: Ông anh cùng họ ăn ở thế nào mà hôm nay bọn báo Tây đồng loạt đánh hội đồng xe VF 8 của anh đang bán ở Mỹ. Đọc sơ các tít đã thấy xây xẩm mặt mày: Xe rất tệ, không chấp nhận được, hãy đem trả lại nhà sản xuất, chớ có mua… Các tay chuyên lái thử – đánh giá xe ở Mỹ chê những điểm sau: Lỗi phần mềm nhiều nên không điều khiển được một số chức năng, kể cả các chức năng cơ bản. Phanh không mượt. Không hề có cảm giác (không cảm nhận được sự kết nối giữa vô lăng và bánh xe). Hệ treo cứng khi chạy thẳng trong khi lại lắc khi vào cua. Các chi tiết lắp ráp khá dởm, nội thất dùng vật liệu như kiểu 20 năm trước… Tổng kết: Xe đã sản xuất hàng loạt đang được bán cho khách hàng của VF thực ra còn kém cả xe đang ở giai đoạn chạy thử trước khi sản xuất của các hãng khác mà các tay đánh giá xe chuyên nghiệp từng chạy thử – cũng có những cá nhân mắng Thuc Pham Awake: Toàn ba sọc, phản động, tự nhục, đu càng, thực dân đế quốc chống phá… thành ra có thân hữu của Thuc Pham Awake phải lên tiếng (không biết có đúng không): Bác này ở bển, dân đại sứ quán mới sang chứ không phải ba sọc hay Cali đâu (4)!
***
Một trong những lý do khiến hệ thống truyền thông chính thức tại Việt Nam lẫn giới ủng hộ Vinfast cố gắng… “lan tỏa” sự tự hào và bày tỏ sự phẫn nộ với tất cả các… “đối tượng” đưa thông tin, trình bày nhận định khác với điều này là Vinfast tuy mới nhưng sẽ sớm góp mặt trên thị trường chứng khoán Mỹ và giá trị của Vinfast không hề thua kém những gã khổng lồ. Dường như đó cũng là lý do Tien Nguyen bỏ thời gian, viết “Vinfast cùng Black Spade dìu nhau vào thị trường chứng khoán như thế nào?”…
Chuyện Vinfast sáp nhập với Black Spade được Tien Nguyen gọi là “cuộc hôn nhân trai tài, gái sắc” và theo Tien Nguyen, việc cả hai “dìu nhau vào… chợ chứng khoán NYSE làm chấn động dư luận người Việt” vì có hai dạng phản ứng: Hoặc mừng vui, cảm động rưng rưng nước mắt khi thấy gia tài của “cặp đôi hoàn hảo” này có đến 23 tỷ USD… đứng hàng thứ ba trên thế giới xe điện, chỉ sau Tesla và Li-Auto. Hoặc: Bĩu môi bảo “bịp”, ”lùa gà” và thả “mặt cười”!
Tien Nguyen đề nghị thử xét vấn đề bằng “fact”, số liệu, tài liệu xem chuyện ra sao qua trả lời các câu hỏi: Black Spade và SPAC là gì? 23 tỷ USD là “giá” hay “tự ra giá”? Các công ty ra thị trường chứng khoán qua con đường sáp nhập kiểu SPAC sẽ ra sao? So sánh Vinfast với Rivian và Lucid?
Đối với câu hỏi thứ nhất, Black Spade và SPAC là gì? Tien Nguyen giải thích: Đại khái có hai con đường để ra IPO. Nó giống như một người muốn… sang Mỹ xin thẻ xanh đinh cư và: Tự mình nạp đơn, chờ được phép đến… dài cả cổ, nhận thẻ xanh, bay sang Mỹ. Hoặc kiếm chàng trai, cô gái nào đó còn độc thân và đã có thẻ xanh hay quốc tịch, kết hôn, bay sang Mỹ. Đường sau nó lẹ hơn đường trước!
Vinfast đã thử theo con đường thứ nhất vào cuối năm 2022, nạp hồ sơ cho Ủy ban Chứng khoán Hoa Kỳ SEC với dự định ra thị trường chứng khoán công nghệ Nasdaq. Tuần rồi, ngày 12/5/2023, Vinfast tuyên bố chọn con đường “hứa hôn” với Black Spade Acquisition, tại thị trường NYSE.
Black Spade Acquisition, được công ty Black Spade Capital, có trụ sở ở Hong Kong lập ra, với mô hình SPAC, có mặt trên thị trường NYSE từ 16/7/2021. Như thế, SPAC là gì? SPAC là viết tắt của “Special Purpose Aquisition Company”, còn gọi là “Blank Check Company” (Công ty séc trắng). Một công ty SPAC không có sản phẩm nào cả, cũng không kinh doanh gì cả. Mục đích của nó như thể “giữ chỗ trước” ở một thị trường chứng khoán.
SPAC phát hành cổ phiếu, thường là 10 USD mệnh giá. Mục đích duy nhất của nó là mua hay hợp nhất với một công ty nào đó có nhu cầu ra thị trường chứng khoán. Nói cách khác, nó đã đặt “cục gạch” để chờ trong thị trường chứng khoán, trong túi có một số vốn nào đó, chờ đến lúc “kết hôn” với “ý trung nhân”. Nhà đầu tư mua cổ phiếu, số tiền đó được bỏ vào một tài khoản với lãi suất nhất định và cổ phiếu được giao dịch, mua/bán trên thị trường như các loại chứng khoán bình thường khác. Số tiền đó không được làm gì khác ngoài mục đích “kết hôn”, như của “hồi môn” của cô dâu. Ngay từ đầu, nhà đầu tư không biết sẽ bỏ tiền để mua/hợp nhất với công ty nào. Bởi thế nên mới gọi là “blank check”, coi như nhà đầu tư ký ngân phiếu “khống”, chưa có người nhận. Một công ty SPAC có kỳ hạn là hai năm. Trong vòng hai năm đó, ban quản trị tìm kiếm một công ty, một “chú rể” xinh trai, giàu có nhất, có khả năng mang lại “tương lai” lợi nhất cho nhà đầu tư. Quá thời hạn hai năm, nếu như không có ai “hợp ý”, SPAC trả lại nhà đầu tư cả vốn lẫn lời. Trong trường hợp ban quản trị kiếm ra “chú rể” thì tuyên bố là sẽ hợp nhất với công ty ABC. Báo cáo cho nhà đầu tư biết “chú rể” như thế này, thế này, có bao nhiêu tiền trong tài khoản, có tài sản, nợ nần là bao… điều kiện ra sao… Và hỏi ý các “cô dâu”: chịu không em?
Lúc này, nhà đầu tư có hai lựa chọn: Thôi, “hổng chịu đâu”! Rút vốn về, chỉ ăn một chút lãi thời gian. Bởi thế, nhiều nhà đầu tư dùng SPAC như nhà băng, gởi tiền ăn lãi và đầu tư khi có cơ hội ưng ý. Còn OK, “em chịu chàng”! – sẽ có hai khả năng: Nếu không đủ nhà đầu tư nói OK, số tiền tích lũy không đủ hoặc một lý do nào khác thì bãi bỏ chuyện “cưới hỏi” này. Còn đủ tiền, điều kiện thuận lợi, được Ủy ban chứng khoán SEC chấp thuận [tất cả quá trình này gọi là de-spac], hai công ty hợp nhất và như thế là ABC đã ra được IPO.
Tien Nguyen nhận định về trường hợp Black Spade và Vinfast thế này:
Black Spade: Bắt đầu gom vốn từ 7/2021, như thế tới tháng 7/2023 thì đáo hạn. Black Spade tìm ra Vinfast chỉ hai tháng trước khi hết hạn hợp đồng với các cổ đông. Để dây dưa thì “cô dâu” ế chồng. Cho tới nay, Black Spade có giá trị vốn hóa (market cap = số cổ phần x giá thị trường cỗ phần) là 218 triệu USD, và số tiền trong tài khoản là 169 triệu USD. Vinfast tự định giá trị vốn hóa là 23 tỷ USD. Hai bên thỏa thuận hợp nhất trên cơ sở VF 99%, BSplade 1%. Nhà đầu tư sẽ đọc báo cáo của Vinfast, xem xét tình hình tài chính, kỳ vọng… để xem giá trị 23 tỷ USD đó có hợp lý không, có hy vọng tăng thêm để mình có lợi hơn rút tiền về không? Và quyết định Rút lui/đầu tư tiếp như đã đề cập. Lúc đó cả hai hợp nhất. Cổ phiếu Black Spade sẽ được chuyển đổi thành cổ phiếu Vinfast. Theo tỷ lệ sẽ được tính lại, vì sau khi có người rút lui thì không còn có số tiền mặt 165 triệu USD nữa mà ít hơn. Vinfast chính thức được giao dịch tại thị trường chứng khoán NYSE. Các cổ đông Black Spade trở thành cổ đông Vinfast, VinFast có thêm số tiền mặt, không lớn gì, là nhỏ hơn 169 triệu USD.
Đối với câu hỏi thứ hai, 23 tỷ USD là “giá” hay “tự ra giá”, Tien Nguyen phân tích: Nhiều báo ở Việt Nam “phấn khởi”, “tự hào” với con số ấy, nếu so với các hãng xe điện khác thì Vinfast “nhảy một phát” lên hàng thứ ba thế giới, chỉ thua Tesla, Li-Auto. Thế nhưng, 23 tỷ USD là tính trên cơ sở nào? Nếu đọc báo cáo mà Vinfast nộp cho Ủy ban Chứng khoán Hoa Kỳ ngày 9/3/2023 thì chỉ thấy các con số như sau: Cho tới cuối năm 2022: Tổng tài sản (total asset) 4,8113 tỷ USD. Tổng nợ dài hạn (total non-curent liabilities) 3,5597 tỷ USD. Tổng nợ ngắn hạn (total curent liabilities) 2,804 tỷ USD. Lấy tài sản trừ nợ nần, ta sẽ có một số âm! Vốn chủ sở hữu (total equity): -1,553 tỷ USD. Nếu tính cả số 2,5 tỷ USD được rót thêm gần đây: Ông Vượng “tặng” 1 tỷ USD, Vingroup tặng 500 triệu USD, cho vay 1 tỷ USD thì tổng tài sản được cộng thêm 1.5 tỷ USD, nhưng “nợ” lại tăng thêm 1 tỷ USD. Cho dù “nợ người nhà” Vingroup nhưng về mặt bảng cân đối tài sản thì vốn chủ sở hữu vẫn là con số âm: -1 tỷ USD.
Vậy thì con số 23 tỷ USD từ đâu ra? Tất nhiên đó là con số mà Vinfast TỰ đánh giá chính mình! Như bất cứ mặt hàng nào trên thị trường, người bán hàng tự định và “rao” giá sản phẩm, người mua sẽ mặc cả, đòi mua theo giá mình lượng định. Cuối cùng nếu hai bên “thuận mua vừa bán”, dẫn đến “giá thị trường”. Bởi thế, giá người bán chỉ là giá “kỳ vọng”, chưa phải giá thực. Người mua không hề quan tâm đến chuyện người bán sản xuất mất công sức bao nhiêu, có “tâm huyết” thê nào, có “tự hào dân tộc ra sao”… Họ chỉ cân nhắc từ góc nhìn về nhu cầu của mình, túi tiền của mình và so sánh với sản phẩm cạnh tranh. Người chủ tiệm phở có thể tự hào về bát phở thịt bò Kobe của mình, rao giá một triệu đồng một bát. Thế nhưng cuối cùng vẫn là có ai chịu mua với giá đó hay không? Tóm lại, giá trị thị trường của Vinfast sẽ là bao? 23 tỷ USD hay 1 tỷ USD? Đứng hàng bao nhiêu trên thế giới? Điều này chỉ có thể biết SAU khi Vinfast thực sự được giao dịch công khai trên thị trường chứng khoán. Còn như hiện nay, chỉ là “giá kỳ vọng”, chủ quan.
Đối với câu hỏi thứ ba, các công ty ra thị trường chứng khoán qua con đường sáp nhập kiểu SPAC sẽ ra sao? Theo Tien Nguyen: IPO qua con đường SPAC dễ dàng, nhanh hơn bình thường. Thế nhưng theo nhiều nhà phân tích, nó chứa đầy rủi ro. Nhiều công ty ra IPO bằng con đường này đã thất bại. Một công ty mà người Việt biết đến nhiều là công ty xe Grab. Grab ra IPO cuối năm 2020. Ngày nay, giá cổ phần chỉ còn 1/4 so với lúc IPO. Nhà đầu tư mất đến 3/4 giá trị. Riêng lĩnh vực xe điện thì có các công ty sau đây đã ra IPO qua con đường SPAC: Nikola, Lordstown Motors, Canoo, Faraday Future, Fisker và Lucid và: Tất cả các nhà đầu tư đều gánh lỗ lã vì giá cổ phiếu xuống thảm hại. Ngoại trừ Fisker và Faraday, bốn công ty kia đều có vấn đề với pháp luật. Tổng giám đốc Nikola bị truy tố vì tội lường gạt, tòa dự định sẽ tuyên án vào tháng 6 này.
Xem biểu đồ chứng khoán của các công ty Nikola, Lucid, Faraday, Canoo theo thời gian thì tất cả gần như giống nhau: Giá khởi đầu luôn khoảng 10 USD và sau đó chúng cứ giữ nguyên lòng vòng 10 USD. Đến khoảng thời “điên cuồng” vì xe điện 2020, tất cả tăng vọt lên đỉnh một cách chóng mặt. Thế rồi, chẳng bao lâu, chúng ào ào lao dốc. Tất cả các công ty này đã mất đi ít nhất là 80% giá trị kể từ ngày ra IPO, tuy đã có lúc, trong cơn sốt xe điện tăng vọt lên. Như Nikola tăng gấp 6 lần nhưng ngày nay giá chứng khoán của nó chỉ còn là 77 cent thay vì 10 USD như ban đầu. Có thể thấy rằng, thị trường có thể có những cơn sốt khiến cho các công ty có thể vọt lên đỉnh cao nhưng về lâu dài… hết sốt, giá “thực”, phản ảnh khả năng của công ty, sẽ trở lại!
Tien Nguyen cũng đã so sánh Vinfast với Rivian và Lucid để trả lời câu hỏi thứ tư: Không kể những công ty như Nikola, thuộc loại “đánh quả”, ở Mỹ còn hai công ty có thực chất là Rivian và Lucid. Hai công ty này đều có công nghệ riêng, đã có sản phẩm tung ra trên thị trường và có tiếng. Ngoài ra cũng có kha khá tiền mặt (cash on hand). Đến cuối 2022, Rivian còn 11,5 tỷ USD và Lucid còn 3,91 tỷ USD. Trong khi đó số tiền mặt của Vinfast cuối năm 2022 là 180,9 triệu USD! Tien Nguyen cũng đã chọn giá trị vốn hóa của Rivian và Lucid vào ngày 15/5/2023 để giới thiệu: Rivian 12,13 tỷ USD và 13,09 tỷ USD, chỉ bằng khoảng một nửa so với con số khủng 23 tỷ USD của Vinfast và tin rằng: Nhà đầu tư tất phải “lăn tăn” suy nghĩ khi chọn mua cổ phiếu của Vinfast với cái giá “kỳ diệu” – 23 tỷ USD.
***
Tien Nguyen không có nhiều bạn trong friend list (chỉ hơn 1.000 người) nhưng bài về cuộc hôn nhân giữa Vinfast và Black Spade có tới hơn 200 người chia sẻ kèm theo rất nhiều lời cám ơn. Giá mà Vinfast nói riêng và Vingroup nói chung cũng giải thích mọi chuyện rành rọt kiểu như Tien Nguyen có lẽ mạng xã hội sẽ không bàn ra, tán vào như đã và đang thấy.
Chú thích
(1) https://tuoitre.vn/vinfast-se-niem-yet-tai-my-voi-dinh-gia-23-ti-usd-20230512205729388.htm
(6) https://www.voatiengviet.com/a/vinfast-va-gia-ma-/7100772.html
