– Cù Tuấn biên dịch phóng sự của Washington Post.
VELIATYNO, Ukraine – Ngay sau cuộc xâm lược của Nga vào tháng 2 năm 2022, Ukraine đã tăng cường phòng thủ biên giới gần ngôi làng miền núi Carpathian này.
Nhưng các cuộc tuần tra bổ sung và các hàng rào dây thép gai được triển khai dọc theo đỉnh đèo dọc biên giới Romania này có mục đích thực sự là giữ chân mọi người – đặc biệt là những nam giới Ukraine đủ điều kiện nhập ngũ đang tìm cách chạy trốn khỏi quê nhà.
Khi Ukraine bước sang năm thứ ba của cuộc chiến, nam giới trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Các nhà lãnh đạo vẫn đang xin thêm vũ khí và đạn dược từ Mỹ và châu Âu – ngay cả khi các dấu hiệu ủng hộ giảm dần giữa các đồng minh này cho thấy Ukraine có thể phải làm nhiều hơn để tự trang bị vũ khí. Nhưng còn hơn cả đạn, Ukraine cần binh lính, dẫn đến việc tìm kiếm những cách thức mới để huy động thêm người nhập ngũ và các biện pháp mạnh mẽ hơn chống lại những kẻ trốn quân dịch.
Sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga, nam giới từ 18 đến 60 tuổi bị cấm rời khỏi đất nước này. Nhiều người được miễn nghĩa vụ quân sự do khuyết tật y tế, đang học đại học hoặc nghĩa vụ gia đình. Những người cha có từ ba con trở lên và những người có thành viên gia đình đã phục vụ trong quân đội được miễn nhập ngũ.
Một số người tìm cách trốn ra nước ngoài đã thuê hướng dẫn viên để dẫn họ vượt qua những ngọn núi. Những người khác đã thực hiện chuyến đi đầy rủi ro một mình. Một trong số họ, một người đàn ông 46 tuổi bị lạc đường vào tháng trước, bị lạnh cóng nghiêm trọng và đã chết ngay sau khi được tìm thấy. Ít nhất 25 người đàn ông đã chết đuối khi vượt sông Tysa ngăn cách Ukraine với Moldova và Romania.
Nhưng lối thoát phổ biến nhất là qua các cửa khẩu biên giới lớn. Nhiều người dựa vào giấy tờ giả để trốn khỏi Ukraine. Những người khác đã dùng đến những kế hoạch phức tạp hơn, thậm chí tuyệt vọng hơn.
Andriy Demchenko, người phát ngôn của trụ sở Cơ quan Biên phòng Quốc gia, cho biết những người đàn ông đã chui vào những khoang bí mật trên xe, đóng giả giáo sĩ và ăn mặc như phụ nữ để lẻn qua các trạm kiểm soát biên giới. Một nhân viên công ty vận tải hàng hóa đã nhận tiền để đăng ký những người đàn ông ở độ tuổi quân dịch làm tài xế xe tải, những người này sau đó biến mất khi đã qua được biên giới với Ba Lan. Một người đàn ông 20 tuổi đã kết hôn giả với một người họ hàng khuyết tật và cố gắng rời khỏi Ukraine với tư cách là người chăm sóc cho cô ta.
Demchenko nói: “Đến bây giờ thì tôi đã không còn ngạc nhiên về bất cứ điều gì.”
Chính Tổng thống Volodymyr Zelensky cũng đã nhận ra rằng đang có vấn đề. Tuần trước ông phát biểu: “Mọi người ở Ukraine đều hiểu rằng những thay đổi là cần thiết trong lĩnh vực này,” đồng thời cho biết thêm rằng vấn đề vượt xa những con số thô và bao gồm các điều kiện và điều khoản dịch vụ hiện tại.
1. Sẵn sàng cho cuộc chiến đường dài
Nhu cầu tăng thêm quân xuất hiện khi Ukraine đang chuẩn bị cho một cuộc chiến lâu dài. Tình hình đất nước này trở nên bấp bênh hơn sau khi một cuộc phản công lớn bị đình trệ, các quốc gia thuộc Liên minh Châu Âu không thực hiện được cam kết về đạn pháo và Quốc hội Mỹ đã không đồng ý trước đề nghị viện trợ thêm của Tổng thống Biden.
Đồng thời, Nga, kẻ thù lớn hơn và mạnh hơn, đã lấy lại được thế cân bằng sau những thất bại ban đầu. Nền kinh tế của nước này đã tỏ ra kiên cường trước các lệnh trừng phạt và chuyển sang nền tảng thời chiến, và quân đội của nước này đã nhận được vũ khí từ Iran và Triều Tiên.
Nga, với dân số đông gấp ba lần Ukraine, đã điều động thêm quân hai lần kể từ cuộc xâm lược. Tuần trước, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chỉ đạo quân đội tăng thêm gần 170.000 quân, nâng tổng quân số Nga lên khoảng 1,32 triệu.
Trong một cuộc chiến tiêu hao sinh lực, người Ukraine lo ngại rằng thời gian đang nghiêng về phía Putin.
“Thành thật mà nói, chúng tôi cần thêm binh lính. Các nhân viên quân sự chuyên nghiệp đang cạn kiệt dần”, Dolphin, biệt danh của trưởng nhóm tấn công của Lữ đoàn 68 đang thảo luận về tình hình nghiêm trọng tại một sở chỉ huy ở miền đông Ukraine vào tháng trước, cho biết. Ông cho biết có quá nhiều thường dân dường như bằng lòng giao việc chiến đấu cho những người lính “chuyên nghiệp” như ông.
Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov gần đây phát biểu tại một diễn đàn an ninh châu Âu rằng Ukraine có 1 triệu người phục vụ trong quân đội, trong đó có 800.000 người thuộc lực lượng vũ trang. Nhưng con số thiệt hại thật đáng kinh ngạc, khi các quan chức an ninh Mỹ hồi đầu năm nay ước tính rằng Ukraine đã có hơn 124.500 người thương vong, trong đó có hơn 15.500 người thiệt mạng trong chiến đấu.
2. Mất niềm tin vào lãnh đạo
Người Ukraine vẫn đoàn kết trong bối cảnh mà nhiều người coi là cuộc chiến sinh tồn, và hàng chục nghìn người sẵn sàng đến các trung tâm tuyển dụng để nhập ngũ, thường do nhận thức được những câu chuyện kinh hoàng về cuộc sống đã thay đổi như thế nào trên lãnh thổ do Nga nắm giữ. Nhưng các cuộc phỏng vấn với những người Ukraine trong độ tuổi quân dịch cho thấy nhiều người không mấy hào hứng đấu tranh cho một chính phủ quân sự và một quốc gia bị coi là có tham nhũng tràn lan và tỏ ra kém năng lực.
Tại ga tàu điện ngầm của Đại học Kyiv, Maksim, một cư dân 20 tuổi ngườ Kiyiv, người đã phát biểu với điều kiện phóng viên chỉ nêu tên của anh, để anh có thể thảo luận về các vấn đề nhạy cảm. Maksim cho biết anh hy vọng rằng anh có thể sẽ nhập ngũ sau khi hoàn thành chương trình học đại học về kỹ thuật.
Nhưng Maksim không muốn mạo hiểm mạng sống của mình trong quân đội, vì những câu chuyện anh ấy đã nghe được từ bạn bè trong quân ngũ về việc đào tạo tân binh không đầy đủ và nạn tham nhũng tràn lan, chẳng hạn như hối lộ cho các sĩ quan để được nghỉ phép.
Andriy Zagorodnyuk, cựu bộ trưởng quốc phòng Ukraine, nói: “Đó là một chủ đề cực kỳ khó khăn”. Ông cho biết hình thức huy động hiện nay được thực hiện trên cơ sở khẩn cấp khi bắt đầu chiến tranh. Giờ đây, chính phủ phải điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu trước mắt và lâu dài của quân đội, đồng thời đảm bảo rằng gánh nặng được chia sẻ một cách công bằng hơn cho tất cả mọi người.
Zagorodnyuk nói : “Hệ thống này có những sơ hở và một số người đã lợi dụng những sơ hở này.” BBC, trích dẫn một phân tích dựa trên dữ liệu của Eurostat, cho biết 650.000 nam giới trong độ tuổi nhập ngũ đã rời Ukraine.
3. Dùng tiền mua đường thoát thân
Các quan chức chính phủ cho biết một số nam giới – một thiểu số nhỏ – đã né tránh quân dịch bằng cách vi phạm pháp luật. Vào tháng 8, Zelensky đã sa thải tất cả người đứng đầu ủy ban tuyển dụng khu vực trong bối cảnh có cáo buộc tham nhũng tràn lan.
Một người Ukraine trong độ tuổi quân dịch, phát biểu với điều kiện giấu tên vì đã vi phạm pháp luật, cho biết anh đã thông qua ba người trung gian để hối lộ các quan chức để có được các tài liệu chứng thực rằng anh đang phục vụ trong quân đội Ukraine, mặc dù anh đang sống và làm việc ở Kiev.
Những người khác dựa vào các giấy tờ giả mạo để trốn ra khỏi Ukraine, bao gồm cả “giấy tờ khống” xác nhận tình trạng khuyết tật về y tế. Một số người trả tiền cho những kẻ buôn lậu chuyên nghiệp để có được các giấy tờ giả mạo, trong khi những người khác tự ngụy tạo ra các tài liệu này.
Một phát ngôn viên của Bộ đội Biên phòng cho biết những người khác đã cố gắng hối lộ bộ đội biên phòng – ít nhất 825 lần với số tiền khoảng 228.000 USD – hoặc cố gắng vượt qua các trạm kiểm soát với tư cách là người trốn theo các sà lan kéo. Một người đàn ông trong độ tuổi quân dịch Ukraine, phát biểu với điều kiện giấu tên vì đã trốn nghĩa vụ, cho biết mức giá hối lộ cho một lính canh ở biên giới Moldova là 300 USD.
Người phát ngôn Demchenko cho biết Cơ quan Biên phòng Quốc gia đã ngăn chặn hơn 16.500 nam giới trong độ tuổi nhập ngũ rời khỏi đất nước bất hợp pháp kể từ tháng 2 năm 2022, thường là trên đường đến Moldova hoặc Romania. Ông nói rằng khoảng 7.000 người trong số họ đã bị bắt vì sử dụng giấy tờ giả khi cố gắng vượt biên, thường là vào Ba Lan. Gần 2.500 người đã bị bắt trong năm nay.
Khu vực Lviv là một trong những hành lang đông đúc nhất của Ukraine dành cho những người cố gắng rời khỏi đất nước này bất hợp pháp do có đường biên giới dài với Ba Lan.
Một nhân viên công ty vận tải hàng hóa Lviv đã giúp hơn 50 người đàn ông chạy trốn khỏi Ukraine bằng cách đăng ký họ làm tài xế xe tải cho công ty. Nhân viên của Smart Way Logistics – người không được xác định danh tính trong các giấy tờ tòa án nộp lên Tòa án quận Zhokviv vào tháng 6 – đã đưa người đầu tiên qua biên giới vào tháng 4 năm 2022. Đến tháng 11 năm 2022, tháng bận rộn nhất của anh ta, người nhân viên này đã giúp 13 tài xế xe tải giả trốn qua Ba Lan. Nhân viên này phải đối mặt với mức án lên tới 12 năm tù cho mỗi lần buôn lậu người, nhưng vì tỏ ra hối hận và có hỗ trợ khép lại vụ án nên thay vào đó anh ta chỉ phải nhận mức án 7 năm tù treo và quản chế.
4. Qua “những vùng xanh”
Vẫn còn những người đàn ông trong độ tuổi quân dịch khác băng qua biên giới Ukraine ở những “khu vực xanh” chẳng hạn như ở vùng đồi núi và rừng rậm. Một thanh niên Ukraine đã đăng lên Instagram một video về chuyến đi của anh ta qua một khu vực như vậy, trong đó có ghi lại khoảnh khắc thanh niên này hôn một cái cây để ăn mừng việc vượt biên thành công.
Trong tin nhắn với The Washington Post, anh ta cho biết anh ta và người bạn đồng hành của mình – người mà anh ta mô tả là một người đào ngũ sau khi đã làm nhiệm vụ tại ngũ – đã vượt qua biên giới mà không có người hướng dẫn. Người thanh niên này nói rằng anh rời đi vì nghĩ rằng Ukraine thời chiến đã trở nên đàn áp giống như Nga, và vì các cơ quan bị ép phải tìm người nhập ngũ, nên đàn ông trên thực tế đã bị bắt cóc trên đường phố.
“Ngay cả khi bạn bị mất một chân, họ vẫn sẽ nói rằng bạn vẫn có thể lái máy bay không người lái,” anh nói. Thanh niên này cũng phàn nàn về nạn tham nhũng, nói rằng những người dân Ukraine bình thường đang chiến đấu và hy sinh trong khi “các thành viên quốc hội” và giới thượng lưu Ukraine đi vòng vòng trên những chiếc xe Mercedes hay những chiếc xe sang trọng khác.
Bạn có thể tìm thấy các hướng dẫn trên các trang truyền thông xã hội như Telegram, nơi mức phí bắt đầu từ 1.200 USD trở lên. Lesia Fedorova, phát ngôn viên Bộ đội Biên phòng trong Lực lượng Biên phòng gần biên giới Romania cho biết, bên cạnh việc biết rõ địa hình, một số hướng dẫn viên còn sử dụng kính nhìn ban đêm và dành thời gian quan sát các đội tuần tra của Bộ đội Biên phòng Ukraine để tìm hiểu thói quen và điểm yếu của họ.
Trong lần tuần tra biên giới gần đây nhất, một đội tuần tra đứng bên bờ sông Tysa, cách điểm giao cắt chung khoảng 600 feet về phía hạ lưu, với dòng nước lạnh giá cuồn cuộn chảy qua. Các quan chức cho biết cách đây không lâu, cơ quan này đã bắt gặp hai người đàn ông đang cố gắng băng qua một đoạn sông khác với các thiết bị nổi giống như đồ chơi mà một đứa trẻ có thể sử dụng trong bể bơi.
Gần đó, một đội tuần tra khác, mặc đồ ngụy trang màu trắng trùm lên quân phục màu xanh lá cây và mang theo súng trường Kalashnikov hoặc súng ngắn 9mm, đã đi bộ lên đỉnh núi tuyết nhìn ra Romania trong khoảng 90 phút. Hàng rào thép gai trải dài theo cả hai hướng, chỉ để thừa ra một cánh cổng nhỏ để gia súc có thể đi qua.
Trước chiến tranh, Lực lượng Tuần tra Biên giới trong lĩnh vực này đã dành phần lớn thời gian để cố gắng ngăn chặn những kẻ buôn lậu thuốc lá và người di cư từ Afghanistan, Pakistan, Syria, Thổ Nhĩ Kỳ và các quốc gia khác xâm nhập trái phép vào Ukraine, đôi khi vượt biên với sự giúp đỡ của những kẻ buôn lậu chuyên nghiệp, bà Fedorova nói.
Sau khi Nga xâm lược, dòng người đã đổi hướng đi theo chiều ngược lại, với khoảng 50 người Ukraine vượt biên trái phép mỗi ngày qua núi hoặc qua các trạm kiểm soát. Bà Fedorova cho biết hiện nay chỉ còn khoảng 8 người vượt biên lậu mỗi ngày.
Trước khi quay lại, đội tuần tra đã để lại một tấm biển làm bằng cành cây để cho những đội tuần tra khác biết danh tính của họ và thời điểm họ đã đến đó. Khi rời đi, họ cũng xóa dấu vết của mình để mọi dấu vết mới do những kẻ đào ngũ tạo ra sẽ trở nên rõ ràng.
Nguồn : https://www.washingtonpost.com/world/2023/12/08/ukraine-russia-war-draft-dodgers/
