Những triệu phú mới nổi, nạn tham nhũng, nỗi nhớ nhung… tiểu thuyết của Fitzgerald chưa bao giờ mang lại cảm giác gần gũi đến thế. Jane Crowther khám phá sự cộng hưởng của nó trong văn hóa đại chúng, từ những bài hát của Taylor Swift đến câu chuyện kể lại theo hướng đảo ngược giới tính của chính cô.
The Guardian-Jane Crowther
Leonardo DiCaprio và Carey Mulligan trong bộ phim chuyển thể Đại gia Gatsby năm 2013.
Cung bậc vượt thời gian…
Giờ đây, tác phẩm được coi là một kiệt tác, nhưng khi Đại gia Gatsby được xuất bản cách đây một thế kỷ, phản ứng của công chúng khá trái chiều, với một nhà phê bình viết: “Tôi thậm chí không biết liệu những ai chưa từng trải qua cuộc sống mà nó khắc họa có thể hiểu hết được hay không.” Hồi đó, cuộc sống mà Fitzgerald từng sống – một thế giới hào nhoáng dành riêng cho giới nhà giàu và có quan hệ rộng. Người kể chuyện của ông, Nick Carraway, tham dự những buổi tụ tập xa hoa của người hàng xóm mới nổi vào mùa hè năm 1922, thời điểm mà nhiều gia đình Mỹ sống trong cảnh nghèo đói.
Chỉ đến khi những cuốn sách bìa mềm bỏ túi của tác phẩm được trao tặng cho các quân nhân Hoa Kỳ trong Thế chiến thứ hai (do tổ chức phi lợi nhuận Hội đồng Sách Thời Chiến cung cấp), The Great Gatsby mới trở thành một hiện tượng. Có lẽ những chàng trai trẻ, xa rời cuộc sống thường nhật và khao khát những cô gái mà họ đã tán tỉnh trong những ngày tháng giản dị hơn, đã đồng cảm với Gatsby (một nhân vật được Fitzgerald cố tình che giấu để bất kỳ độc giả nào cũng có thể khắc ghi những giấc mơ của mình vào anh). Khi chiến tranh kết thúc, có lẽ họ đã nhìn thấy chính mình trong Nick, một người trở về từ Thế chiến thứ nhất và là một người quan sát, người không hoàn toàn phù hợp với bất kỳ hoàn cảnh xã hội nào mà anh ta gặp phải.
Fitzgerald qua đời năm 1940 nhưng câu chuyện về nỗi nhớ, tình yêu, giai cấp và nước Mỹ của ông vẫn tiếp tục kết nối với từng thế hệ mới, truyền cảm hứng cho các nghệ sĩ và độc giả bằng ngôn ngữ tinh tế và mạch truyện bi thảm, vượt thời gian. Những con người và chính trị được đề cập trong cuốn sách vẫn còn vang vọng – những tình cảm cực hữu xấu xí, sự chia rẽ Đông-Tây, sự thờ ơ của giới nhà giàu, ý tưởng mạnh mẽ về việc cố gắng sống lại quá khứ.
Ngày nay, khoảng cách giàu nghèo vẫn đáng kể như thời Gatsby, nhưng giờ ai cũng có điện thoại. Dù xuất thân thế nào, chúng ta đều có thể quan sát lối sống sa đọa thông qua những người nổi tiếng và người có sức ảnh hưởng. Mạng xã hội cho phép tất cả chúng ta hiểu được kiểu ghen tị và leo thang xã hội rất đặc trưng của Gatsby. Ai trong chúng ta chưa từng ghét chính mình vì thèm thuồng lướt, bấm và phóng to cuộc sống được sắp đặt sẵn trên màn hình của người khác? Cái kết cô đơn của Gatsby, bị bỏ rơi bởi tất cả những vị khách tham dự những buổi tiệc xa hoa của ông, lại quá đỗi dễ đồng cảm trong thời đại của hội chứng hoa mỹ và văn hóa tẩy chay.
Và ý tưởng về những người đàn ông làm giàu bằng những cách thức mờ ám, phô trương tiền bạc và ảnh hưởng để bù đắp quá mức, khoa trương và kiên trì theo đuổi giấc mơ cá nhân không còn là điều không tưởng nữa, mà đã trở thành tin tức. Chúng ta đã chứng kiến những kẻ tàn bạo, tự luyến và quyền lực nói năng phân biệt chủng tộc, nói dối một cách vô tội vạ và chẳng hề quan tâm đến hậu quả. Chẳng có gì ngạc nhiên khi trong bối cảnh hiện tại, câu nói của Fitzgerald về gia đình Buchanan lại được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội: “họ đập phá mọi thứ và sinh vật, rồi lại rút lui vào tiền bạc hoặc sự bất cẩn vô độ của mình… và để người khác dọn dẹp đống hỗn độn mà họ đã gây ra”.
Những sự thật khác, giàu cảm xúc hơn, trong cuốn tiểu thuyết cũng quyến rũ không kém gì năm 1925 – có lý do khiến Taylor Swift, một cô nàng lãng mạn bất diệt, lại nhắc đến cuốn tiểu thuyết trong các bài hát của mình (hãy nghe lời bài hát Happiness và This Is Why We Can’t Have Nice Things). Và thật dễ dàng để hình dung sự khác biệt giữa hình ảnh công chúng và đời tư của Gatsby, người xây dựng thương hiệu, có thể đồng cảm với ngôi sao nhạc pop này như thế nào.
Gatsby “tuyệt đẹp” đối với các nhân vật và độc giả khác bởi vì anh là hiện thân của câu hỏi “nếu như?”, với sự thăng tiến nhanh chóng và niềm tin vào hy vọng vĩnh cửu. Theo cách này, anh cũng đại diện cho giấc mơ Mỹ: ý tưởng rằng bất kỳ ai cũng có thể trở thành bất cứ ai. Chính cái ảo tưởng “giá như” ấy mà tôi muốn diễn giải lại trong cuốn tiểu thuyết của riêng mình, Gatsby, một phiên bản tái hiện câu chuyện của Fitzgerald cho thế kỷ 21, từ góc nhìn của những người mà ông ít phục vụ nhất trong tiểu thuyết: phụ nữ.
Phụ nữ của Fitzgerald là những “con thiêu thân tiệc tùng”, những cô bồ nhí thủ dâm, những vận động viên “ngực nhỏ” và những nữ thừa kế xinh đẹp với giọng nói “đầy tiền” – chính tác giả cũng thừa nhận rằng việc thiếu những nhân vật nữ được khắc họa rõ nét trong Đại gia Gatsby là một thiếu sót khi ông viết thư cho nhà xuất bản Max Perkins để thảo luận về lý do tại sao nó thất bại khi xuất bản: “cuốn sách không có nhân vật nữ quan trọng nào, và phụ nữ hiện đang kiểm soát thị trường tiểu thuyết.”
Tôi tự hỏi hình phạt xã hội và công khai sẽ như thế nào nếu Gatsby là phụ nữ và dám có tham vọng, cảm giác sẽ ra sao khi nhận được sự khinh miệt mà chúng ta dường như chỉ dành cho những người phụ nữ vấp ngã trước mắt công chúng. Người kể chuyện Carraway sẽ nói gì nếu cô ấy hoạt động trong một thế giới bị chi phối bởi những cú nhấp chuột và sự so sánh? Liệu Daisy có được nhìn nhận khác đi nếu cô ấy là một Peter Pan đẹp trai, người có thể thoát khỏi mớ hỗn độn vì giới tính của mình cũng như sự giàu có của mình? Bằng cách đưa những người chơi của Fitzgerald tiến về phía trước theo thời gian, đảo ngược giới tính của họ và dành thời lượng phát sóng cho những tiếng nói bị gạt ra ngoài lề, tôi đã cố gắng tạo ra một cách mới để tương tác với một kiệt tác văn học. Giống như nhạc jazz syncopated của thời đại Gatsby, một cấu trúc nốt nhạc quen thuộc được diễn giải lại thành một giai điệu mới.
Nguồn : https://www.theguardian.com/books/2025/apr/10/great-gatsby-f-scott-fitzgerald-today
