Mấy ngày nay dư luận Mỹ và thế giới quan tâm nhiều đến vụ Charlie Kirk 32 tuổi, người trẻ Mỹ có tư tưởng cánh hữu rất nổi tiếng với những quan điểm thiên kiến cực đoan bị chết bởi một tay súng bắn tỉa Robinson 22 tuổi, cũng người trẻ Mỹ nhưng có tư tưởng cánh tả lại lớn lên trong một gia đình mà cả cha và mẹ đều ủng hộ cánh hữu và MAGA của tổng thống Mỹ Donald Trump.
Hiện nay vẫn có nhiều người, cả già và trẻ hiểu khá mơ hồ về hai khái niệm cánh tả và cánh hữu. Bài viết này tôi muốn phân tích sự khác nhau về bản chất giữa cánh tả và cánh hữu, cùng tác động của hai trào lưu chính trị này lên đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của các quốc gia cũng như toàn cầu.
Từ đâu mà có khái niệm phân biệt giữa 2 trào lưu chính trị: cánh tả và cánh hữu?
Khởi đầu từ cuộc Cách mạng Tư sản Pháp năm 1789. Thời đó trong Quốc hội Pháp có 2 trào lưu tư tưởng của các nghị sĩ khác nhau khá rõ ràng, họ chia thành 2 phía ngồi bên trong hội trường mỗi khi họp:
– Left-wing (Cánh Tả) là những nghị sĩ ngồi bên trái trong hội trường Quốc hội. Họ thường ủng hộ cải cách xã hội, bình đẳng, hạn chế quyền lực của vua và quý tộc.
– Right-wing (Cánh hữu) là những nghị sĩ ngồi bên phải hội trường Quốc hội. Họ thường bảo vệ trật tự xã hội theo lối cũ, tôn trọng truyền thống, bảo vệ quyền lực của nhà vua, nhà thờ và giới quý tộc.
Kể từ khi đó, 2 khái niệm Cánh tả và Cánh hữu ra đời để phân biệt 2 trào lưu tư tưởng chính trị thế giới khác nhau.
1. Bản chất tư tưởng cốt lõi của Cánh tả là tạo sự bình đẳng và công bằng xã hội, đề cao vai trò của nhà nước, ủng hộ chính quyền sử dụng các biện pháp mạnh mẽ, can thiệp sâu vào việc phân phối của cải, bảo trợ xã hội nhằm hạn chế chênh lệch giàu nghèo.
Về kinh tế, Cánh tả thiên về thực hiện các chính sách kinh tế có kế hoạch, đề cao phúc lợi xã hội (giáo dục, y tế miễn phí hoặc rẻ), thực hiện thuế lũy tiến và tái phân phối thu nhập, tăng thuế cao nhằm giảm bất bình đẳng, nhưng dễ gây gánh nặng cho ngân sách.
Về xã hội, Cánh tả có thiên hướng giải phóng tự do cá nhân, quyền lợi của thiểu số, đẩy mạnh cải cách tiến bộ như bình đẳng giới, quyền LGBT, quyền con người.
Về chính trị, Cánh tả hướng tới chủ nghĩa quốc tế, ưu tiên hợp tác đa phương toàn cầu, chống chủ nghĩa dân tộc cực đoan, ủng hộ ngoại giao mềm dẻo, hướng tới thế giới hòa bình.
2. Bản chất tư tưởng cốt lõi của Cánh hữu là duy trì trật tự, truyền thống và tự do kinh tế. Đề cao vai trò nhà nước trong việc đề ra các chính sách ưu tiên thị trường tự do, thực hiện tư nhân hóa, giảm thuế để kích thích sáng tạo và cạnh tranh.
Về kinh tế, Cánh hữu nghiêng về đề cao tự do kinh doanh năng động, thúc đẩy đầu tư và tăng trưởng, khuyến khích tư bản chủ nghĩa, bảo vệ quyền sở hữu tư nhân, do đó dễ tạo ra bất bình đẳng giàu nghèo.
Về xã hội, Cánh hữu có thiên hướng bảo thủ, coi trọng giá trị gia đình, giữ gìn giá trị văn hóa truyền thống, đề cao tôn giáo, ít ưu tiên và ít quan tâm đến phong trào xã hội cấp tiến, điều đó có thể hạn chế quyền tự do của một số nhóm.
Về chính trị, Cánh hữu đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, thiên về chủ nghĩa dân tộc, ưu tiên tăng cường sức mạnh quân sự và chủ quyền, thực thi các chính sách đối ngoại cứng rắn do đó dễ dẫn tới xung đột quốc gia.
Trên phạm vi toàn cầu, Cánh tả thúc đẩy các tổ chức và hợp tác quốc tế như Liên Hợp Quốc, các hiệp định về khí hậu (Paris Agreement), thương mại công bằng, nhân quyền toàn cầu.
Trên phạm vi toàn cầu, Cánh hữu đề cao chủ quyền quốc gia, chủ nghĩa dân tộc kinh tế (Brexit, “America First”), cạnh tranh quyền lực, liên minh quân sự (NATO).
Thực tế ở nhiều quốc gia giàu có, chính phủ thường dao động giữa cánh tả và cánh hữu, muốn tạo sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội.
Trên phạm vi toàn cầu, Cánh tả thường được nhắc đến trong bối cảnh biến đổi khí hậu, bất bình đẳng toàn cầu. Trong khi đó cánh hữu lại mạnh lên ở châu Âu, Mỹ, do khủng hoảng nhập cư, vấn đề an ninh và bản sắc dân tộc.
Tóm lại, Cánh tả thiên về công bằng xã hội, can thiệp nhà nước, tiến bộ xã hội, còn Cánh hữu thiên về thị trường tự do, truyền thống, quyền lực quốc gia.
Hai trào lưu này là hai cực đối lập nhưng bổ sung cho nhau, tạo ra sự cân bằng động trong nền chính trị thế giới.
