Để ngăn chặn nguy cơ vỡ nợ, Lào buộc phải thỏa thuận để nhường phần lớn quyền kiểm soát lưới điện của mình cho một công ty Trung Quốc.
Thỏa thuận được đưa ra vào thời điểm các nhà phê bình cáo buộc Bắc Kinh thực hiện “ngoại giao bẫy nợ” để giành lợi thế chiến lược trong các quốc gia đang gặp khó khăn trong việc trả các khoản vay để xây dựng cơ sở hạ tầng toàn cầu “Vành đai và Con đường” của Tập Cận Bình.
Trung Quốc là chủ nợ lớn nhất của Lào, và thỏa thuận này sẽ ràng buộc đất nước 7 triệu dân này vào người hàng xóm khổng lồ.
Theo hãng thông tấn nhà nước Tân Hoa Xã, thỏa thuận cổ phần lưới điện đã được ký vào hôm thứ Ba giữa công ty quốc doanh Electricite du Lào (EdL) và tập đoàn lưới điện China Southern Power Grid Co. để trao phần lớn quyền kiểm soát Công ty TNHH Truyền tải Electricite du Lào (EDLT) mới cho công ty Trung Quốc.
Cả EdL và China Southern đều không trả lời yêu cầu các câu hỏi của hãng thông tấn Reuters. Chính phủ Lào và Trung Quốc cũng không trả lời báo chí về thỏa thuận này.
Bộ trưởng Năng lượng và Mỏ Lào Khammany Inthirath gọi đây là dự án trọng điểm sẽ được hưởng lợi từ “lợi thế về kinh nghiệm, công nghệ và nguồn nhân lực” của công ty Trung Quốc. Công ty mới sẽ hoạt động theo quy định của chính phủ Lào, Tân Hoa xã đưa tin, nhưng sẽ tận dụng “sức mạnh tài chính và kinh nghiệm trưởng thành của China Southern trong xây dựng, vận hành và quản lý lưới điện”.
Lào đã chi mạnh tay cho các dự án thủy điện do Trung Quốc tài trợ với mục đích trở thành “Bình ắc quy của Đông Nam Á”.
Vào tháng 5 vừa qua, Ủy ban sông Mekong (MRC) cho biết Lào đã đệ trình kế hoạch xây dựng một đập thủy điện mới trên sông Mekong, dự kiến sẽ bắt đầu xây dựng vào cuối năm nay.
MRC cho biết, nhà máy thủy điện Sanakham với chi phí ước tính khoảng 2,073 tỷ đô la sẽ được phát triển bởi công ty thủy điện Datang Sanakham, một công ty con của Datang International Power Generation Co. của Trung Quốc.
Phát triển thủy điện là trọng tâm trong kế hoạch của nhà nước Lào nhằm xuất khẩu khoảng 20.000 MW điện sang các quốc gia láng giềng vào năm 2030 và dự án mới nhất sẽ là đề xuất thứ sáu trong số 9 đập trên dòng chính sông Mê Kông đã được lên kế hoạch ở Lào.
Lào đã hoàn thành hai đập trên sông Mekong, đập Xayaburi 1.285 megawatt và đập Don Sahong 260 megawatt vào năm ngoái, bất chấp sự phản đối của các nhóm môi trường. Những người phản đối cho biết các con đập đe dọa một hệ thống sông mà ngư nghiệp, phù sa và lũ lụt theo mùa phục vụ nông nghiệp đã hỗ trợ khoảng 60 triệu người sinh sống trong vùng hạ lưu sông Mekong.
Những dự án thủy điện, cùng với một tuyến đường sắt cao tốc mới của Trung Quốc, đang là tâm điểm của một cuộc khủng hoảng nợ.
Ngân hàng Thế giới ước tính vào tháng 6 rằng mức nợ của Lào sẽ lên tới 68% GDP vào năm 2020, từ mức 59% của năm ngoái. Cơ quan xếp hạng Moody’s Investors Service vào tháng trước đã cảnh báo về “một xác suất vỡ nợ đáng kể trong thời gian tới”.
Moody’s cho biết số nợ của Lào cần phải hoàn trả trước cuối năm 2020 lên đến 1,2 tỷ đô la Mỹ với các khoản vay từ các ngân hàng thương mại và trái phiếu Thái Lan đáo hạn vào tháng 9 và tháng 10, nhưng dự trữ ngoại hối chỉ còn 864 triệu đô la vào tháng 6, theo ngân hàng trung ương.
Trong số các công ty bị chậm thanh toán đã có các công ty Trung Quốc đứng sau các dự án thủy điện không hoàn vốn như mong đợi. Trung Quốc hiện đang xem xét việc hoãn lại một phần trong tổng số các khoản thanh toán nợ của Lào.
“Về mặt kinh tế, Lào sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc và điều này là không thể tránh khỏi”, Toshiro Nishizawa, một giáo sư người Nhật, người đã cố vấn cho chính phủ Lào về ổn định tài khóa, cho biết.
Hiện nay Lào có thể đủ điều kiện nhận được sự giúp đỡ của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) theo phản ứng Hỗ trợ tài chính và Giảm nợ COVID-19, mà từ đó 80 quốc gia đang được hưởng lợi; tuy nhiên nhà cầm quyền Vientiane vẫn cố gắng tìm ra một giải pháp với Trung Quốc. Lý do rất đơn giản, các thỏa thuận của IMF sẽ luôn yêu cầu minh bạch hơn về tài chính.
Tổng số vốn đầu tư của Trung Quốc vào điện, giao thông, khu kinh tế biên giới và các dự án khác đã lên tới hơn 10 tỷ đô la, theo Tân Hoa xã trích dẫn số liệu từ Lào, tức là gấp đôi so với Thái Lan. Trong khi đó, tổng sản lượng GDP của Lào dự kiến cho năm 2020 chỉ lên đến 17,5 tỷ đô la.
Sự lệ thuộc kinh tế đã gia tăng ảnh hưởng chính trị của Bắc Kinh đối với nhà cầm quyền Vientiane. Lào là quốc gia thành viên của khối ASEAN và còn là một nước ủng hộ đáng tin cậy cho vị trí của Trung Quốc trong các vấn đề như Biển Đông.
Lào cũng là quốc gia đầu tiên tán thành thông điệp chính trị “xây dựng cộng đồng chung vận mệnh” được đề xướng bởi Tập Cận Bình.
Brian Eyler, chuyên gia về các vấn đề xuyên biên giới ở khu vực sông Mekong, Giám đốc chương trình Đông Nam Á của Trung tâm Stimson ở Washington, cho biết việc trao cho Trung Quốc một cổ phần lớn trong ‘Kế hoạch Đông Nam Á’ sẽ đưa Lào nhanh chóng trở thành một tỉnh giả của Trung Quốc.
Người Đà Lạt Xưa
September 5, 2020.
