“Kế hoạch của Trump hoàn toàn chỉ là ảo tưởng.”
Nguyễn Quốc Khải
28-11-2025
Cho tới nay chính quyền vẫn chưa phổ biến văn bản chính thức nào về việc phân phối lợi tức thu được từ thuế quan. Tất cả những gì báo chí biết là qua những lời tuyên bố bất thường và những rò rỉ của Trump trên mạng Truth Social. Vào ngày 17/11 vừa qua, Tổng Thống Donald Trump một lần nữa lập lại rằng ông đã thu nhập được hàng trăm tỉ từ thuế quan và sẽ chia lợi tức cổ phần (dividend) vào khoảng giữa năm tới.
Các nhà phân tích cho biết thuế quan đã gây tốn kém cho người dân Mỹ. Theo những uớc tính độc lập, khoản tiền này dao động từ $1,600 đến $2,600 một năm cho mỗi hộ gia đình. Số tiền $2,000 Trump hứa cũng chỉ bù lại phần nào số tiền mà dân đã phải chi ra thêm vì thuế quan.
Tổng Thống Trump coi đây là một thỏa thuận đã xong về cơ bản, nhưng trên thực tế là vẫn còn có những trở ngại lớn, có lẽ là không thể vượt qua ngoại trừ xẩy ra một trường hợp kinh tế khẩn cấp.
Trump đã nâng nợ công lên mức chưa từng có là $34 nghìn tỉ vào tháng 1, 2024 và $38 nghìn tỷ vào cuối tháng vừa qua. Trong khi đó, thâm hụt ngân sách liên bang là $284 tỷ tính đến tháng 10, 2025. Theo U.S. Census Bureau thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với thế giới từ tháng 1 đến tháng 8, 2025 là $889.3 tỷ.
Theo ước tính của tác giả, nếu muốn cho mỗi người trong số 260.6 triệu người Mỹ lớn $2,000, cần phải có $521 tỷ. Trong điều kiện tài chánh thiếu hụt trầm trọng kể trên, Trump đào đâu ra số tiền này?
TNS Ron Johnson (Cộng hòa, Wisconsin) tuyên bố rằng Hoa Kỳ đơn giản là “không đủ khả năng” chi trả một khoản cam kết tài chính lớn như vậy, xét đến nợ quốc gia ngày càng tăng và thâm hụt ngân sách hàng năm.
Trái lại, Bộ Trưởng Thương Mại Howard Lutnick tuyên bố rằng khoản bồi hoàn thuế $2,000 mà Tổng Thống Trump đề xuất là khả thi, nhưng nói rõ rằng khoản tiền này sẽ được chuyển đến “những người cần tiền” có nghĩa là cho những gia đình có lợi tức hàng năm từ $100,000 trở xuống, chứ không phải cho mọi người trưởng thành ở Mỹ.
Erica York, Phó Chủ Tịch Chính Sách Thuế Liên Bang của Tax Foundation, ước tính trong một bài đăng vào ngày 9/11 trên X rằng khoản lợi tức cổ phần thuế quan $2,000 cho mỗi người có thu nhập dưới $100,000 sẽ tương đương với 150 triệu người trưởng thành nhận được. York tính toán rằng điều đó sẽ tiêu tốn gần $300 tỷ, hoặc hơn nếu trẻ em đủ điều kiện. Bà cho biết con số này còn lớn hơn cả số tiền thuế quan đã thu được cho đến nay.
Theo nghiên cứu của Cato Institute, nếu chỉ cho mỗi người khai thuế có lợi tức hàng năm dưới $100,000 cũng sẽ phải chi khoảng từ $280 tỉ đến $450 tỉ. Trong khi đó chính quyền Trump chỉ thu thuế nhập cảng được $195 tỉ trong tài khóa 2025. Oái uăm hơn nữa, số tiền này đã được dành để chi cho kế hoạch cải tổ thuế vụ theo One Big Beautiful Bill. Nó không thể đem ra tiêu hai lần.
Ngoài ra, theo Hiến Pháp, chỉ có Quốc Hội mới có quyền cho phép những chi tiêu như trên. Chắc chắn các nhà lập pháp Dân Chủ sẽ chống đối những chi phí làm tăng nợ công. Những nhà lập lập pháp Cộng Hòa bao gồm cả những đồng minh thân cận của Trump, cũng tỏ ra hoài nghi về việc phân phát ngân phiếu $2,000, một món quà cho dân để câu phiếu trong mùa bầu cử 2026.
Sau cùng, nhưng không kém quan trọng, đó là mối đe dọa làm tăng thêm lạm phát, nếu việc phân phát ngân phiếu $2,000 được thực hiện.
Đảng Cộng Hòa thường lập luận dựa theo lý thuyết của “trickled-down economics” rằng cắt giảm thuế hay cho người nghèo tiền sẽ làm lạm phát gia tăng vì họ sẽ mang tiền ra tiêu. Còn cắt giảm thuế cho người giầu họ sẽ đầu tư và tạo thêm công ăn việc làm. Kinh nghiệm cho thấy nguy cơ lạm phát là có thật.
Việc bơm hàng trăm tỷ đô la vay mượn vào nền kinh tế sẽ thúc đẩy mức cầu mà không làm tăng mức cung. Điều này đặc biệt đúng vì thuế quan đã hạn chế nguồn cung bằng cách tăng chi phí nhập khẩu. Đây sẽ một công thức tuyệt hảo để làm tăng lạm phát.
Cuộc khủng hoảng lạm phát dưới thời Tổng Thống Biden là một kinh nghiệm mới đây, khi mức cung tăng mà mức cầu hạn chế đã làm tăng giá cả. Nhiều thành viên Cộng Hòa chỉ trích kế hoạch kích thích kinh tế 2021 đã gây ra khủng hoảng lạm phát. Nhưng hàng ngàn tỉ đô la từ những kế hoạch kích thích khác dưới thời Trump cũng đã góp phần vào cuộc khủng hoảng này như những ngân phiếu kích hoạt kinh tế vào năm 2020 và Paycheck Protect Program. Không có lý gì các nhà lập phát Cộng Hòa nay lại ủng hộ việc phân phát ngân phiếu $2,000 của Trump ngay cả trong trường hợp không có cuộc khủng hoảng. Các khoản tiền kích thích thường được dành riêng cho các trường hợp khẩn cấp thực sự như cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 dưới thời Bush và tiếp theo là Obama hoặc đại dịch năm 2020 dưới thời Trump và Biden.
Ngoài những lý do và tài chính, kinh tế và chính trị, còn có một lý do về mặt pháp lý. Theo Hiến Pháp, Quốc Hội là cơ quan có quyền quyết định về thuế. Tổng Thống Trump đã dựa vào quyền hạn khẩn cấp để áp đặt thuế quan toàn cầu, qua mặt Quốc Hội. Tổng Thống Trump
Donald Trump đã bị liên minh các doanh nghiệp và tiểu bang Hoa Kỳ kiện vì sử dụng Đạo Luật Quyền Hạn Kinh Tế Khẩn Cấp Quốc Tế (International Emergency Economic Powers Act – IEEPA) để áp đặt thuế quan, trong khi các tòa án cấp dưới liên tục phán quyết hành động này là bất hợp pháp và vụ việc hiện đang chờ phán quyết cuối cùng từ Tối Cao Pháp Viện.
Hiến Pháp Hoa Kỳ ủy quyền cho Quốc Hội việc áp đặt và thu thuế về mọi loại thuế như thuế quan, thuế tiêu thụ và thuế gián thu. Các vụ kiện lập luận rằng việc Tổng thống sử dụng Đạo luật IEEPA để đơn phương áp đặt thuế quan toàn diện là vi phạm thẩm quyền hiến định của Quốc Hội.
Các trường hợp khẩn cấp được Trump nêu ra, chẳng hạn như thâm hụt thương mại tổn quát hoặc buôn bán ma túy, không đáp ứng đòi hỏi của IEEPA về “mối đe dọa bất thường và đặc biệt” đối với an ninh quốc gia.
Hầu hết các thẩm phán Tối Cao Pháp Viện trong các phiên tranh luận miệng đầu tháng này đều tỏ ra nghi ngờ về việc Trump dựa vào quyền hạn khẩn cấp để áp đặt thuế quan toàn cầu. Nếu Tối Cao Pháp Viện phán quyết thuế quan là bất hợp pháp, chính quyền Trump sẽ phải ngưng thu quan thuế mới và hủy bỏ kế hoạch phân phối ngân phiếu $2,000.
THAM KHẢO
* PBS, “Fact-checking Trump’s promise to give Americans $2,000 payments from tariff dividends.” November 11, 2025.
* Matt Egan, “4 reasons you probably won’t get a $2,000 check from Trump soon (and 1 scary reason you might). CNN, November 19, 2025
* Colin Grabow, ClarkPackard, “Trump’s Plan to Give Americans $2,000 Tariff Dividend Checks Is ‘Pure Fiscal Fantasy’”. Cato Institute, November 24, 2025.
* Louis Jacobson, ”Fact-checking Trump’s promise to give Americans $2,000 payments from tariff dividends.” PBS, November 11, 2025.
