VOA
Đợt leo thang thuế quan mới nhất giữa Mỹ và Trung Quốc khiến cho hai nền kinh tế lớn nhất thế giới này khó lòng đạt được một thỏa thuận cho phép Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố chiến thắng trong khi ông Trump dường như đang có ưu thế khi leo thang cuộc chiến này, các chuyên gia cho biết.
Bắt đầu từ rạng sáng ngày 10/5 giờ miền đông nước Mỹ, Hoa Kỳ đã tăng thuế từ 10% lên 25% đối với 200 tỷ đô la giá trị hàng hóa Trung Quốc. Bắc Kinh đáp trả tức thì với tuyên bố họ sẽ phản công. Đợt đánh thuế này xảy ra sau khi ông Trump gia tăng áp lực với cáo buộc Bắc Kinh rút lại cam kết trên một số nội dung của một thỏa thuận đang hình thành.
Để lỡ thời cơ?
“Nếu Mỹ muốn thắng để ông Trump có thể tuyên bố chiến thắng, ông ấy phải cho thấy có sự thay đổi đáng kể trong hành động của Trung Quốc về sở hữu trí tuệ, về ăn cắp trên mạng, về ép buộc chuyển giao công nghệ,” ông Steve Okun, chuyên gia thương mại và cố vấn cao cấp tại hãng tư vấn McLarty Associates, nói trên kênh CNBC.
“Về mặt chính trị, rất khó để cho Chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc để cho mọi người nhìn thấy là nhượng bộ những yêu cầu của Mỹ,” ông nói thêm.
Mỹ và Trung Quốc đang thương thảo một thỏa thuận thương mại trong vòng vài tháng qua. Các nhà đầu tư và các phân tích gia hy vọng rằng hai bên có thể giải quyết xung đột bằng cách đạt được một thỏa thuận nào đó.
“Tôi nghĩ rằng cơ hội đạt được thỏa thuận đã giảm đáng kể, và khả năng các cuộc đàm phán có thể đổ vỡ đang tăng lên,” ông Nick Marro, một chuyên gia phân tích tại tạp chí Economist, nói trên chương trình ‘Capital Connection’ của CNBC hôm 10/5.
Ông nói rằng việc tăng thuế này đã xóa bỏ hết những ‘thiện chí’ và ‘thời cơ tích cực’ tích lũy được trong các cuộc gặp trước đây giữa hai nước.
Kịch bản tốt nhất đối với cả hai bên là tiếp tục đàm phán, các phân tích gia nói, nhưng việc leo thang thuế quan trong tuần này cũng làm tăng khả năng Mỹ và Trung Quốc có thể không bao giờ đạt được thỏa thuận.
Ông Stefan Legge, một giảng viên và nhà nghiên cứu kinh tế tại Đại học St. Gallen ở Thụy Sỹ, dự báo chiến tranh thương mại sẽ kéo dài chừng nào cả hai nền kinh tế có thể chịu được.
Bắc Kinh thiệt nhiều hơn?
Hầu hết các phân tích gia đồng ý rằng Bắc Kinh sẽ thiệt hại nhiều hơn Washington nếu chiến tranh thương mại kéo dài. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc có thể giảm khoảng 1,6% trong năm nay nếu các mức thuế trừng phạt của Mỹ tiếp tục đẩy các công ty Trung Quốc ra khỏi thị trường Mỹ, theo ước đoán của Quỹ Tiền tệ Quốc tế.
Trong khi đó, Mỹ đang có tăng trưởng kinh tế mạnh, thị trường lao động lành mạnh và Phố Wall ít lo sợ hơn. Những yếu tố này đã giúp cho chính quyền Trump có lập trường mạnh bạo hơn với Trung Quốc.
Kinh tế Mỹ đã tăng trưởng 3,2% trong quý đầu năm nay, tỷ lệ thất nghiệp đang dao động ở mức thấp nhất trong vòng 50 năm, và sự hồi phục của thị trường chứng khoán Mỹ trong năm nay đã củng cố lòng tin của nhà đầu tư cho dù niềm tin đó có được trong lúc có hy vọng vào việc hai nước sắp đạt được thỏa thuận.
“Mỹ nhập khẩu khoảng 540 tỷ đô la hàng Trung Quốc vào năm ngoái, và xuất sang Trung Quốc 120 tỷ,” ông Robert E Scott, nhà kinh tế tại Viện Chính sách Kinh tế (EPI) nói với kênh Al Jazeera. “Cả hai con số đó đều không là bao so với quy mô kinh tế Mỹ, vốn đã đạt được 21.100 tỷ đô la trong quý đầu tiên.”
Ông Scott cũng nói rằng tỷ lệ này của Trung Quốc lớn hơn nhiều.
“Tổng số 540 tỷ đô la hàng xuất khẩu của họ đến Mỹ trong năm 2018 chiếm 4% của nền kinh tế 13.400 tỷ của họ,” ông phân tích. “Nói cách khác, Trung Quốc bị tổn thương nhiều hơn bảy lần so với Mỹ khi thương mại bị gián đoạn trong cuộc tranh chấp này.”
Do sức mạnh của đồng đô la Mỹ, sự suy yếu của đồng nhân dân tệ Trung Quốc và các nhà nhập khẩu Trung Quốc phải hấp thụ chi phí bổ sung, Scott tin tưởng rằng tác động của chiến tranh thương mại đối với kinh tế Mỹ là ‘nhỏ và có thể xoay sở được’.
Tuy nhiên, các chuyên gia khác tin rằng lập trường của chính quyền Trump có lẽ không mạnh mẽ như tựa đề các bài báo thể hiện.
“Cho đến nay, các công ty Mỹ đã hấp thụ phần lớn chi phí của thuế quan, nhất là đối với những hàng hóa đã bị đánh thuế ở mức chỉ 10%,” ông Andrew Coflan, một nhà nghiên cứu về Trung Quốc ở Eurasia Group, nói với Al Jazeera.
“Tuy nhiên, 25% sẽ khó khăn hơn rất nhiều để tiếp thu nếu tính đến mức lời trong chuỗi cung ứng toàn cầu,” ông Coflan nói thêm. “Những chi phí này sẽ được chuyển sang cho người tiêu dùng. Điều này sẽ dẫn đến vừa lạm phát vừa mất việc làm, hai thách thức mà chính quyền Trump đã không phải đối mặt.”
Nhưng ngay cả khi Mỹ cảm thấy sức nóng, Trung Quốc vẫn là bên bị tổn thương kinh tế nhiều hơn do họ dựa nhiều hơn vào xuất khẩu và gánh nợ ngày càng tăng của họ.
Các cuộc đàm phán bế tắc hồi tuần trước được cho là do Trung Quốc muốn thực thi các cam kết bằng quy định hơn là bằng luật pháp mà các quy định này có thể bị chính quyền thay đổi dễ dàng.
Ông Gary Clyde Hufbauer, chuyên gia cao cấp tại Viện Peterson về Kinh tế Quốc tế, nói rằng có khả năng Trung Quốc trở cờ trên những cam kết trước đó của họ về trợ cấp và mở cửa ngành nông nghiệp, nhất là ngành thịt lợn và đậu nành.
Ảnh hưởng Mỹ đến đâu?
Tuy nhiên có điều mà nhiều chuyên gia đồng tình là cho dù Mỹ có ở trong vị trí tốt hơn Trung Quốc trong chiến tranh thương mại thì những hậu quả của nó là không thể tránh khỏi.
“Nếu thuế quan của ông Trump phát triển thành cuộc chiến thương mại toàn diện, tăng trưởng GDP của Mỹ sẽ bị kéo xuống, có khả năng là 0,5% và thị trường chứng khoán thậm chí còn bị ảnh hưởng lớn hơn nữa,” ông Hufbauer nói thêm và đề cập đến sự bất ổn của thị trường mà bất định trong chiến tranh thương mại gây ra.
Ông Hufbauer nói thêm rằng trong trường hợp leo thang hơn nữa, người tiêu dùng có thể thấy nhiều mặt hàng tăng giá đáng kể, trong khi các doanh nghiệp Mỹ có thể bị thiệt hại.
“Ở phía nhập khẩu của Mỹ, một loạt các mặt hàng tiêu dùng bày bán trong các cửa hàng như Walmart và Target sẽ đắt đỏ hơn,” ông nói. “Còn ở phía xuất khẩu, sản phẩm nông nghiệp của Mỹ sẽ ứ đọng. Các hãng dịch vụ doanh nghiệp lớn như Ngân hàng JPMorgan Chase sẽ thiệt hại và xuất khẩu những sản phẩm công nghệ cao của Mỹ như máy bay và turbine sẽ giảm.”
Trong khi các cuộc đàm phán vẫn đang tiếp diễn, một số nhà phân tích tin rằng chính quyền Trump sẽ lùi lại ở miệng vực.
“Tôi vẫn nghĩ là họ sẽ đạt được thỏa thuận,” ông Edward Alden, chuyên gia cao cấp tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, được Al Jazeera dẫn lời nói.
Thị trường chứng khoán Mỹ muốn nhìn thấy các dấu hiệu gần đạt đến thỏa thuận, Alden nói thêm.
“Phía Trung Quốc đang bị thiệt hại nhiều hơn, nhưng điều đó không có nghĩa là họ không thể duy trì được cuộc chiến lâu dài.”
Lợi thế tái tranh cử?
Đảng Cộng hòa ủng hộ rộng rãi việc Tổng thống Trump trấn áp hành vi trộm cắp sở hữu trí tuệ, thao túng thị trường và các hàng rào thương mại khác của Trung Quốc.
Tuy nhiên, một số nghị sỹ Cộng hòa đang trở nên mất kiên nhẫn và nản lòng với thiệt hại lớn từ chiến tranh thương mại của ông Trump, hơn một năm sau khi ông Trump gọi tranh chấp thương mại là ‘dễ thắng lợi’.
Sự nản lòng đó dễ thấy nhất ở những bang nông nghiệp vốn chịu thiệt thòi nhiều nhất trước các sắc thuế trả đũa của Trung Quốc đối với hàng nông nghiệp Mỹ và điều đó đặt ra nguy cơ cho chiến lược tái tranh cử của ông Trump, nhất là ở các bang miền Trung Tây.
Rất nhiều nông dân đã nói với tôi: cuộc chiến này làm tổn hại chúng tôi tạm thời, nhưng Tổng thống đang làm đúng bởi vì anh không thể để Trung Quốc lợi dụng chúng ta trong thương mại quốc tế,” Thượng nghị sỹ Cộng hòa Chuck Grassley của bang Iowa nói trong cuộc phỏng vấn với NPR sau khi ông Trump tuyên bố tăng thuế quan.
“Do đó, tôi nghĩ rằng đã đến lúc thương thảo một thỏa thuận mạnh, có thể thực thi để nông dân và thậm chí là những người không phải nông dân có thể có được sự chắc chắn mà họ cần,” ông Grassley nói.
Một số Thượng nghị sỹ Cộng hòa hôm 7/5 đã cảnh báo phó Tổng thống Mike Pence rằng sự bất lực của ông Trump trong việc đạt được thỏa thuận với Trung Quốc đang gây tổn thương cho kinh tế nông nghiệp.
“Có cảm giác rất mạnh ở những vùng nông nghiệp rằng họ đang bị đưa ra làm con chốt thí trong toàn bộ sự việc này,” Thượng nghị sỹ Cộng hòa Pat Roberts của tiểu bang Kansas, chủ tịch Ủy ban Nông nghiệp Thượng viện, được tờ The Hill dẫn lời cho biết.
“Tổng thống đang đi đúng cuộc chiến,” Dân biểu Cộng hòa Mike Conaway của bang Texas, một thành viên cao cấp của Ủy ban Nông nghiệp Hạ viện, nói. “Lời khuyên duy nhất của tôi đối với Tổng thống và Đại diện Thương mại Robert Lighthizer và những người khác là hãy giải quyết việc này càng nhanh càng tốt bởi vì chúng ta đang chứng kiến người dân Mỹ đang chịu đựng mỗi ngày.”
Cuộc chiến của ông Trump với Trung Quốc diễn ra vào lúc ông đang có tỷ lệ ủng hộ cao nhất trong nhiệm kỳ của ông và nền kinh tế khỏe mạnh – hai nhân tố giúp ông có lợi thế trong cuộc chiến thương mại.
Cuộc chiến thương mại với Trung Quốc được đón nhận nhiều hơn ở những bang công nghiệp như Ohio, Michigan, Pennsylvania và Wisconsin vốn giúp ông Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử hồi năm 2016. Những bang này đóng vai trò then chốt trong chiến lược tái tranh cử của ông.
Mặc dù Đảng Dân chủ đồng ý rộng rãi với những chỉ trích của ông Trump nhắm vào Trung Quốc, không có khả năng họ dành cho ông Trump sự ủng hộ trong lúc cuộc chiến thương mại gây thiệt hại ngày càng nhiều. Nếu thương thuyết bất thành thì các ứng cử viên Tổng thống của Đảng Dân chủ sẽ tận dụng để công kích thành tích kinh tế và khả năng thương thuyết của ông Trump.
Dân biểu Dân chủ Tim Ryan của bang Ohio, một ứng viên Tổng thống vào năm 2020, nói ông chia sẻ quan ngại của ông Trump về giao thương với Trung Quốc, nhưng chỉ trích việc ông Trump thiếu chiến lược ‘một cách nguy hiểm’.
“Điều đó làm thị trường chao đảo, nó không đem đến sự ổn định và ông ấy không có kế hoạch nào hết. Do đó, tôi sẽ không ủng hộ nó đâu,” ông Ryan nói.
“Một ngày bạn ủng hộ ông ấy, bạn nghĩ rằng ông ấy nói điều gì đó có ý nghĩa, rồi một ngày sau đó ông ấy đổi ý,” ông Ryan nói thêm.
