SỰ RIÊNG TƯ

Trong văn hoá dân chủ, có hai nội dung nổi bật: tôn trọng cái khác và tôn trọng sự riêng tư của người khác.

Nhớ, trên chuyến bay từ Bangkok đến Bắc Kinh năm 2012, tôi mở laptop để viết vu vơ về những ngày du lịch Thái Lan. Đang viết, nhìn vào màn ảnh trên laptop, thấy thấp thoáng có mặt người. Tôi quay lại, bắt quả tang một anh Tàu ngồi hàng ghế sau đang nhoài đầu ra phía trước nhìn vào màn ảnh laptop của tôi. Anh bẽn lẽn ngả người ra sau. Tôi quay lại tiếp tục viết. Nhưng lại thấy khuôn mặt của anh phản chiếu trên màn ảnh. Tôi quay lại nhìn. Anh ta lại ngả người ra sau, ngó ra ngoài cửa, nhưng không còn lộ vẻ gì bẽn lẽn nữa. Cứ thế, mỗi lần tôi viết, anh ta lại nhoài người lên dòm.

Tôi không nghĩ anh ta là công an. Làm công an, được huấn luyện để theo dõi người khác, không ai lại vụng về đến như vậy. Tôi chỉ nghĩ có lẽ anh ta là một người tò mò một cách thô bỉ vậy thôi.

Nhưng không thể kềm chế được sự khó chịu, tôi tắt laptop. Cả gần bốn giờ bay, do đó, chỉ ngồi thừ người nghĩ ngợi bâng quơ. Chả làm được gì cả.

Một buổi tối, trên chiếc thuyền chở du khách chạy dọc sông Hoàng Phố ở Thượng Hải, tôi đứng dùng mobilephone để chụp hình. Có hai phụ nữ Tàu đứng sau lưng tôi cứ trố mắt nhìn vào màn hình. Họ nhìn một cách đầy tò mò. Tôi nghiêng người ra tránh, họ cũng quay người nhìn theo. Tôi thực sự không biết họ nhìn để làm gì.

Mà không phải chỉ có người Tàu, ngay người Việt Nam cũng thế.

Trong các lớp tôi dạy, hầu hết các sinh viên Úc đều thích tiếp xúc với người Việt Nam. Trong những lúc chuyện gẫu, mọi người đều ghi nhận một điểm: người Việt ít tôn trọng sự riêng tư. Mới gặp nhau lần đầu, người ta đã hỏi tuổi, hỏi việc làm, hỏi lương, hỏi chuyện bồ bịch hay hôn nhân, chuyện nhà cửa, v.v…

Một người bạn tôi kể: Trong một lần về Việt Nam, anh ở trong nhà một người bà con. Nhà rộng, anh có một phòng riêng. Một hôm, đi chơi về, ngồi nói chuyện vãn trong gia đình, bà chủ nhà “khoe” có mở valise của anh ra xem, thấy các món quà anh mang về định tặng cho bạn bè. Bà hỏi về các món quà ấy. Bà không hề thấy ngượng nghịu cái việc mình mở valise của người khác. Không hề.

Sống ở ngoại quốc, nhiều bậc cha mẹ học được bài học tôn trọng sự riêng tư từ… con cái. Con cái, đến tuổi nào đó, thường yêu cầu cha mẹ không được vào phòng chúng mà không gõ cửa, không được mở bì thư gửi cho chúng, v.v… Với một số người, những bài học như thế hơi nhuốm vị cay đắng. Nhưng dần dần cũng quen.