Nhóm lợi ích ở Bộ Tài nguyên và Môi trường

Thanh Hieu Bui

Nguyễn Minh Quang đã có một thời gian dài làm việc tại Lai Châu, từ những năm 1985 khi ông làm giáo viên trường trung cấp nông nghiệp tỉnh Lai Châu cho đến năm 2006, khi ông đảm nhận chức Bí thư Tỉnh ủy Lai Châu. Trong giai đoạn thập niên 1980-1990, Lê Thanh Thản giữ chức Phó Chánh Văn phòng Huyện ủy Mường Lay, còn Nguyễn Minh Quang là Bí thư huyện Mường Lay. Bên cạnh tình đồng chí, Quang và Thản còn có mối quan hệ đồng hương từ quê nhà Nghệ An-Hà Tĩnh.

Trước khi giữ các chức vụ cao, Nguyễn Minh Quang từng làm chuyên viên Ban Kinh tế của tỉnh và đã sớm móc nối với Lê Thanh Thản, dùng vị trí để làm bình phong cho việc buôn bán xe máy nhập lậu. Cả hai đã tích lũy được số vốn kha khá. Khi phong trào đổi mới bất động sản bắt đầu, Quang và Thản cùng lên kế hoạch sử dụng quyền lực để thâu tóm những khu đất đẹp. Khi Quang là Phó Chủ tịch tỉnh, ông đã dàn xếp để tỉnh Lai Châu đổi một khu đất giá trị lấy khách sạn Điện Biên Phủ, rồi nhanh chóng khởi công xây dựng khách sạn Mường Thanh trên mảnh đất này.

Các quan chức trung ương đến Lai Châu thường được đội ngũ trợ lý của Nguyễn Minh Quang dẫn về khách sạn Mường Thanh, nơi họ được tiếp đón bằng những món đặc sản rừng và cả những cô gái dân tộc. Điều này giúp xây dựng mối quan hệ vững chắc cho cặp đôi Quang và Thản, tạo điều kiện cho chuỗi khách sạn Mường Thanh bắt đầu mở rộng ra các tỉnh thành khác. Những khách sạn này được xây dựng tại quê hương của các quan chức trung ương, với mô hình chia cổ phần để củng cố mối quan hệ.

Nhờ những mối quan hệ quyền lực này, Nguyễn Minh Quang được điều về trung ương, sau đó giữ chức Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và nhanh chóng nhảy lên chức Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường vào thời điểm đất đai đang “sốt”. Cùng lúc đó, Lê Thanh Thản cũng mở rộng kinh doanh, từ công ty trở thành Tập đoàn Mường Thanh với vốn ban đầu 200 tỷ đồng vào năm 2012.

Khi Nguyễn Minh Quang làm Bộ trưởng TNMT, ông đã cấp đất rộng khắp cho Thản, từ các thành phố lớn đến vùng đất phía Tây Hà Nội. Sự phát triển của Tập đoàn Mường Thanh và quyền lực của Quang thực chất là kết quả của sự phối hợp giữa hai người, nhưng điều này ít được nhắc đến trong những câu chuyện về thành công của Thản.

Sau khi thôn tính khu đô thị Xa La, cặp đôi Quang và Thản tiếp tục thâu tóm khu đô thị Thanh Hà từ tay Thân Đức Nam. Mọi vấn đề tài chính liên quan đến khu đô thị Thanh Hà khi chuyển giao cho Thản đều được xử lý một cách bí ẩn. Đáng chú ý, Quang và Thản có thêm một người đỡ đầu lớn là Vương Đình Huệ.

Lê Thanh Thản đã dành cho Quang 28.000 mét vuông đất giữa khu đô thị này để xây dựng sân golf phục vụ mục đích cá nhân. Đáng nói là mảnh đất này ban đầu được quy hoạch cho các khu vui chơi công cộng cho cư dân đô thị Thanh Hà.

Việc các quan chức biến chất như Nguyễn Minh Quang cấu kết với doanh nhân như Lê Thanh Thản đã dẫn đến giá đất leo thang chóng mặt, khiến người dân không còn khả năng tiếp cận nhà ở. Cặp đôi này không chỉ chia chác đất đai cho nhau, mà còn phải “chia đất” cho những quan chức khác để giữ im lặng, tạo ra một mạng lưới lợi ích nhóm chặt chẽ.

Hệ quả là những người dân lao động chân chính với thu nhập eo hẹp trở thành nạn nhân của sự bóc lột. Để đảm bảo nguồn lợi không bị gián đoạn, con cháu và bè cánh của những người này tiếp tục giữ vai trò chủ chốt trong hệ thống.

Luật Đất đai quy định rằng đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do nhà nước đại diện chủ sở hữu. Nhưng thực chất, quyền sở hữu này nằm trong tay những quan chức như Nguyễn Minh Quang và những tập đoàn bất động sản như Lê Thanh Thản.

Trong những năm cuối cùng của cuộc đời, ông Nguyễn Phú Trọng đã cố gắng nỗ lực sửa đổi Luật Đất đai để trả lại phần nào quyền lợi cho người dân, như quy định về bồi thường qua thỏa thuận giữa dân và doanh nghiệp, thay vì qua nhà nước. Tuy nhiên, những lợi ích nhóm đã cố gắng cản trở việc thông qua luật này, viện dẫn lý do rằng nó trái với lý luận chủ nghĩa xã hội.

Trong kỳ họp đầu năm 2024, mặc dù đang nằm viện, ông Trọng vẫn đến dự Quốc hội để tạo áp lực thông qua luật này. Dù không có thay đổi lớn, nhưng đây là bước đầu trong việc đưa lại quyền lợi cho người dân.

Giờ đây, ai sẽ là người tiếp tục xử lý các nhóm lợi ích như Nguyễn Minh Quang và Lê Thanh Thản? Ai sẽ ra chỉ đạo để sửa đổi luật sao cho có lợi hơn cho người dân?