– Cù Tuấn biên dịch bài luận trên Washington Post.
Mr Bean rất thích ô tô.
Cuối tuần qua, diễn viên hài nổi tiếng người Anh Rowan Atkinson, nổi tiếng với vai diễn một kẻ lạc loài, không biết gì về xã hội trong loạt phim cùng tên của Anh, đã viết về “cảm giác bị lừa” khi mua một chiếc ô tô điện.
“Tuần trăng mật với ô tô điện của chúng ta sắp kết thúc,” ông than thở trong một bài bình luận trên tờ Guardian. “Đáng buồn thay, giữ chiếc xe chạy xăng cũ của bạn có thể tốt hơn là mua một chiếc xe điện.”
Tôi có thể hiểu tại sao Mr. Bean có thể gợi ý điều đó. Tôi đã lái chiếc Honda Fit 2010 được một thời gian và tôi chắc chắn rằng nó sẽ tiếp tục hoạt động tốt sau khi đồng hồ xe tôi đã chạm mốc 100.000 dặm (161.000 km).
Nhưng Atkinson, người nói rằng có “niềm đam mê suốt đời với ô tô” và có bằng đại học về kỹ thuật điện, lập luận rằng mọi người nên cân nhắc việc mua và giữ xe có động cơ đốt trong càng lâu càng tốt, trong khi chúng ta phát triển các lựa chọn thay thế gồm nhiên liệu hydro và nhiên liệu tổng hợp.
Về một mặt, Atkinson đã đúng. Xe ô tô điện là không hề hoàn hảo. Ví dụ, ngành công nghiệp này có rất nhiều cơ hội để cải thiện cách thức cung cấp các nguyên liệu sản xuất pin, mà việc khai thác chúng đã tàn phá các cộng đồng và hệ sinh thái trên khắp thế giới. Giá xe điện còn cao. Cơ sở hạ tầng để sạc điện còn ít ỏi. Phụ tùng còn khan hiếm. Atkinson đã chỉ ra một số vấn đề thực sự nổi bật trong thị trường xe điện hiện tại.
Nhưng dựa trên những gì chúng ta biết về khí thải và kỹ thuật ô tô, xe điện là lựa chọn tốt hơn cho hàng triệu người hiện nay. Lý do các nhà sản xuất ô tô và người mua ô tô đón nhận xe điện chủ yếu không phải vì họ muốn cứu Trái Đất. Mà là bởi vì, trên nhiều mặt, xe điện là công nghệ vượt trội hơn.
Atkinson đã không trả lời yêu cầu bình luận. Khi bị Inside Climate News thách thức ông về lập luận của mình trong chuyên mục của họ, Atkinson đã nói với trong Inside Climate News một email rằng “mọi người đều chọn các bằng chứng để hỗ trợ cho luận điểm của mình và tôi chắc chắn rằng các nhà khoa học và chuyên gia của bạn cũng sẽ làm như vậy.” Ông nói thêm, “Mục đích chính của tôi là khuyến khích mọi người tranh luận… Việc các bạn đang thảo luận [về bài viết của tôi] là một tin tuyệt vời đối với tôi.”
Đây là lý do tại sao, khi đã đến lúc tôi phải nói lời tạm biệt với chiếc xe ô tô Honda Fit [dùng động cơ đốt trong], chiếc xe tiếp theo của tôi sẽ chạy bằng điện. Và chiếc xe tiếp theo của bạn — và của Mr. Bean — có lẽ cũng nên chạy bằng điện.
1. Giữ xe càng lâu càng tốt
Atkinson viết: “Nếu bạn thực sự cần một chiếc ô tô, hãy mua một chiếc ô tô cũ và sử dụng nó ít nhất có thể, đồng thời lưu ý rằng hầu hết người Anh chỉ giữ những chiếc ô tô mới của họ trong ba năm.”
Nói chung, tôi rất đồng ý với việc mua xe đã qua sử dụng thay vì xe mới. Nhưng kinh doanh ô tô không giống như dọn sạch tủ quần áo của bạn và mua một tủ quần áo mới.
Ô tô không chỉ đơn thuần là bị loại bỏ. Chúng được bán lại hoặc cho những người lái xe mới thuê, đặc biệt là ở thị trường xe hơi bất thường của Vương quốc Anh, nơi phổ biến các “thỏa thuận thuê xe”. Trong các hợp đồng này, tương tự như hợp đồng thuê, người ta trì hoãn các khoản thanh toán lớn nhất trong ba năm. Hầu hết người Anh chọn ký một thỏa thuận cho một chiếc xe mới hơn là mua một chiếc đã thuê. Mặc dù là đắt đỏ, nhưng điều này mở rộng thị trường vốn đã hẹp cho các phương tiện giá cả phải chăng — đặc biệt là xe ô tô điện đã qua sử dụng hiện đang có cầu rất cao.
Peter Slowik của Hội đồng Quốc tế về Giao thông Sạch cho biết: “Cho thuê là một mô hình kinh doanh quan trọng để đưa các công nghệ mới — như xe điện — vào thị trường.”
Ở phần còn lại của thế giới, mọi người có xu hướng giữ ô tô của họ lâu hơn nhiều – trung bình là 8,4 năm ở Mỹ. Với nhiều xe điện hiện đã đi được hàng trăm nghìn dặm, con số đó có thể sẽ tiếp tục tăng.
2. Xe điện không phải là không gây ô nhiễm — nhưng chúng là thứ tốt nhất có thể.
Xe điện vẫn gây ô nhiễm. Như Atkinson đã viết, việc sản xuất xe điện có thể tạo ra nhiều khí thải hơn so với việc sản xuất những chiếc xe thông thường – nhiều hơn gần 70%, theo thống kê của Volvo mà ông trích dẫn.
Điều đó có phần đúng, phần lớn là do năng lượng cần thiết để tạo ra cục pin. Việc chế tạo một chiếc xe điện tạo ra tương đương khoảng 88 gam CO2 trên mỗi km (tính trung bình trong suốt vòng đời của xe) so với 46 gam CO2 đối với một chiếc xe trung bình ở châu Âu, theo một cuộc kiểm tra tài liệu khoa học của CarbonBrief, một trang web khoa học khí hậu.
Nhưng con số đó có sai lệch. Đầu tiên, lượng khí thải sản xuất được dự đoán sẽ giảm xuống khi quá trình sản xuất pin được cải thiện và ngành công nghiệp ô tô sẽ khử bớt cacbon. Thứ hai, nó không quan trọng lắm trong mục phân bổ kế toán cuối cùng.
Phần lớn lượng khí thải của ô tô đến từ nhiên liệu mà phương tiện đó tiêu thụ trong suốt vòng đời của nó, chứ không phải từ vật liệu tạo nên chúng. Khi lượng khí thải tổng thể được tính toán trên quãng đường là 150.000 đến 200.000 dặm, dẫn đến lượng khí thải từ quá trình sản xuất xe ô tô là “một con số thực sự rất nhỏ,” Jason Quinn, phó giáo sư kỹ thuật cơ khí tại Bang Colorado, người tiến hành phân tích vòng đời xe, cho biết.
Một phép tính toán trung thực hơn, của CarbonBrief, cho thấy rằng việc lái một chiếc xe điện Nissan Leaf vào năm 2019 tạo ra lượng khí thải trên mỗi km ít hơn ba lần so với một chiếc ô tô thông thường trung bình.
Tại Mỹ, việc sạc lại đầy dung lượng pin đã ít gây ô nhiễm hơn — và rẻ hơn — thay vì nạp đầy bình xăng ở mọi tiểu bang, theo Boston Consulting Group. Điều tương tự cũng xảy ra ở hầu hết các nơi trên thế giới. Mỗi năm, lập luận này trở nên mạnh mẽ hơn. Mỹ hiện đang nhắm đến một hệ thống điện không có carbon vào năm 2035. “Xe điện sẽ trở nên tốt hơn vì lưới điện ngày càng sạch hơn,” Quinn nói.
3. Không có loại nhiên liệu nào tốt hơn
Atkinson đề xuất các loại nhiên liệu khác – hydro và nhiên liệu tổng hợp – với hứa hẹn tốt hơn là dùng điện.
Trước tiên hãy nói về hydro. Ông viết: “Nếu hydro giành chiến thắng trong cuộc đua cung cấp năng lượng cho xe tải và kết quả là mọi trạm xăng đều dự trữ nó, thì đó có thể là một lựa chọn phổ biến và dễ tiếp cận đối với ô tô”.
Hydro là một loại nhiên liệu tuyệt vời, bất chấp thảm họa Hindenburg. Việc cung cấp nhiên liệu cho máy bay hoặc luyện thép bằng hydro có thể có ý nghĩa vì đó là những hoạt động có giá trị cao và không có nhiều lựa chọn không có carbon khác.
Nhưng sử dụng hydro cho mọi chiếc xe ô tô không phải là một ý kiến hay.
So với điện, hydro rất đắt, không hiệu quả và khó vận chuyển. Xây dựng một hệ thống đường ống hydro, xe tải và kho chứa hoàn toàn mới chỉ dành cho ô tô không phải là một khoản đầu tư tốt — chúng ta đã xây dựng sẵn một hệ thống truyền tải điện rồi.
Việc sử dụng điện để phân tách nước để tạo ra hydro cho ô tô cũng cần một lượng năng lượng khổng lồ. Ở mức giá 16 USD cho mỗi gallon hydro, bài toán kinh tế là không khả thi.
Ivan Drury, giám đốc chuyên sâu của công ty dữ liệu ô tô Edmunds cho biết: “Ngay cả khi hydro có tương lai, thì sự tồn tại của xe điện đã giết chết tương lai đó. “Dù có cách giải quyết nào đi chăng nữa, chúng ta đã lỡ đi quá xa trên con đường xe điện mất rồi. Rất khó để có thể thay đổi hướng đi.”
Đề xuất khác của Atkinson, nhiên liệu tổng hợp, cũng không phải là một giải pháp kỳ diệu.
Nhiên liệu tổng hợp, một dạng hydrocacbon tổng hợp, chủ yếu vẫn còn đang thử nghiệm trong phòng thí nghiệm. Chúng có thể được sản xuất bằng điện sạch và carbon dioxide từ không khí, nhưng chúng rất đắt. Porsche, công ty đã đầu tư 75 triệu đô la vào một công ty nhiên liệu điện tử của Chile, ước tính chi phí là 37 USD cho mỗi gallon nhiên liệu tổng hợp cho đội đua của mình.
Ngay cả những dự đoán lạc quan của Hội đồng Quốc tế về Giao thông sạch cũng đưa ra mức giá gần 10 USD/gallon cho loại nhiên liệu này. Brian Collie, nhà phân tích ô tô toàn cầu của BCG cho biết: “Nhiên liệu tổng hợp chỉ là một trò giải trí.”
Điều đó không có nghĩa là nhiên liệu tổng hợp không đóng vai trò nào. Nhưng chúng gần như chắc chắn sẽ chỉ được sử dụng cho các phiên bản không có carbon trong ngành hàng không và công nghiệp nặng, chứ không phải xe dùng đi chợ hoặc xe giao đồ ăn.
4. Tuần trăng mật đã kết thúc chưa?
Trong một số trường hợp, có những lý do tại sao nên gắn bó với một chiếc ô tô chạy bằng xăng hoạt động hoàn hảo thay vì mua một chiếc xe điện mới. Thứ nhất, nó gần như chắc chắn rẻ hơn. Một chiếc ô tô mới là một khoản đầu tư tồi. Giá ô tô, đặc biệt là xe điện vẫn ở mức cao bất thường. Nói chung là tốn kém.
Nhưng chúng ta đang tiến gần đến điểm mốc mà tổng chi phí sở hữu một chiếc xe điện, bao gồm giá mua, nhiên liệu và bảo dưỡng, sẽ thấp hơn so với các phương tiện thông thường. Đối với một số phương tiện thương mại, Collie nói, việc dùng xe điện là hợp lý.
Người mua xe đã biết điều này. Trên toàn cầu, doanh số bán xe điện đã tăng trung bình hơn 50% mỗi năm kể từ năm 2013. Chúng hiện chiếm 13% tổng doanh số xe mới, khiến xe điện trở thành phân khúc phát triển nhanh nhất của ngành công nghiệp ô tô. Tesla Model Y hiện là một trong 10 phương tiện bán chạy nhất ở Mỹ.
Việc này sẽ còn duy trì được lâu không? Phố Wall và ngành công nghiệp ô tô dường như cũng nghĩ như vậy: Các nhà sản xuất ô tô toàn cầu đã cam kết 1,2 nghìn tỷ đô la để phát triển ô tô điện thay vì ô tô chạy bằng xăng. Điều này sẽ rất khó đảo ngược, vì mọi nhà sản xuất ô tô lớn đều đã công bố dòng sản phẩm chạy điện một phần hoặc hoàn toàn vào năm 2030.
Đối với một số quốc gia, tuần trăng mật thực sự đã kết thúc. Giờ hai vợ chồng đã sống cuộc sống hàng ngày. Tại Na Uy, khoảng 80% doanh số bán hàng mới là xe điện trong năm ngoái.
Tôi cá là hầu hết các chủ sở hữu ô tô giữ ô tô chạy bằng xăng trong gara của họ trong vài thập kỷ nữa sẽ là những người đam mê ô tô như Atkinson. Cũng tốt thôi. Hầu hết mọi người sẽ lái xe điện và họ sẽ mua ô tô chạy xăng giống như cách chúng ta mua ngựa đua ngày nay: đơn thuần chỉ vì sở thích.
https://www.washingtonpost.com/climate-environment/2023/06/06/sorry-mr-bean-evs-are-better-choice/
