Viện Brookings

Tóm tắt

Cuộc tranh luận về chủ quyền trên toàn bộ mạng lưới, hệ thống và ứng dụng kỹ thuật số không phải là mới. Ngay từ năm 1996, “Tuyên ngôn Độc lập Không gian mạng” của John Perry Barlow đã thách thức quan niệm về sự kiểm soát của chính phủ đối với internet. Trung Quốc đã ủng hộ sự cần thiết phải có sự kiểm soát của nhà nước đối với internet trong hơn một thập kỷ. Gần đây hơn, vào tháng 2, Phó Tổng thống Hoa Kỳ J.D. Vance đã khẳng định rằng Hoa Kỳ “là quốc gia dẫn đầu về AI, và chính quyền [Trump] có kế hoạch duy trì vị thế đó”. Ông nói thêm rằng “Hoa Kỳ sở hữu tất cả các thành phần trong toàn bộ nền tảng AI, bao gồm thiết kế bán dẫn tiên tiến, các thuật toán tiên tiến, và tất nhiên, các ứng dụng mang tính chuyển đổi.”

Tham vọng này đã được chính thức hóa vào tháng 7 thông qua Kế hoạch Hành động AI của Hoa Kỳ, trong đó mạnh mẽ ủng hộ ý tưởng về một hệ thống AI có chủ quyền của Hoa Kỳ, nhấn mạnh “nhu cầu thiết lập AI của Hoa Kỳ – từ chất bán dẫn tiên tiến đến mô hình và ứng dụng của chúng ta – làm tiêu chuẩn vàng cho AI trên toàn thế giới và đảm bảo các đồng minh của chúng ta đang phát triển dựa trên công nghệ của Hoa Kỳ”. Gần đây hơn, chính quyền đã nắm giữ 10% cổ phần của Intel và bày tỏ sự quan tâm đến “nhiều khoản đầu tư khác tương tự”.

Nhưng việc thực thi “chủ quyền” dọc theo hệ thống công nghệ AI (xem Bảng 1) – bao gồm mọi thứ, từ khoáng sản đất hiếm thượng nguồn và vật liệu quan trọng đến sản xuất chip chuyên dụng có độ chính xác cao, cơ sở hạ tầng đám mây, trung tâm dữ liệu và đào tạo mô hình tiên tiến – là một nỗ lực đáng kể. Mỗi giai đoạn của hệ thống này đại diện cho sự khéo léo và chuyên môn của những người lao động lành nghề cũng như các điểm kiểm soát chiến lược với những tác động kinh tế, chính trị và an ninh quan trọng. Ngày nay, Hoa Kỳ và Trung Quốc thống trị toàn bộ hệ thống AI, khiến phần còn lại của thế giới phải đối mặt với một lựa chọn ngầm khó khăn: đồng hành cùng một phiên bản của hệ thống hoặc đứng giữa ranh giới giữa hai phiên bản. Không hài lòng với lựa chọn này và lo ngại về sự phân chia số do AI gây ra, ngày càng nhiều quốc gia muốn phát triển “AI có chủ quyền” của riêng mình bằng cách giành quyền kiểm soát một số hoặc toàn bộ các thành phần chính của nền tảng công nghệ AI.

Các sáng kiến ​​thúc đẩy AI có chủ quyền đã và đang được triển khai trên toàn thế giới, bao gồm Liên minh Châu Phi, Ấn Độ, Brazil và Liên minh Châu Âu. Gần đây, những nỗ lực này đã trở nên cấp bách hơn, thu hút nhiều người ủng hộ đáng kính hơn, những người đã phác thảo nên một kế hoạch được cân nhắc kỹ lưỡng. Những người ủng hộ lập luận rằng việc kiểm soát ít nhất một phần nền tảng AI là cần thiết không chỉ cho khả năng cạnh tranh kinh tế mà còn cho việc bảo tồn văn hóa và ngôn ngữ, an ninh quốc gia và khả năng định hình các chuẩn mực toàn cầu.

Một số tiếng nói mạnh mẽ nhất về AI “có chủ quyền” đến từ Châu Âu. Những lo ngại của EU là dễ hiểu do những điểm yếu chiến lược của khối này. Châu Âu chỉ chiếm 10% thị trường vi mạch toàn cầu. 74% các quốc gia thành viên EU ít nhất một phần phụ thuộc vào các nhà cung cấp đám mây của Hoa Kỳ, trong khi chỉ có 14% các quốc gia EU sử dụng các nhà cung cấp Trung Quốc. Chỉ 14% sử dụng các nhà cung cấp dịch vụ EU ngay cả khi châu Âu đã thúc đẩy giải pháp thay thế dịch vụ đám mây nội địa Gaia-X nhưng không mấy hiệu quả. Hơn 80% công nghệ tổng thể của châu Âu được nhập khẩu. EU cũng đang phải đối mặt với tình trạng chảy máu chất xám dai dẳng khi các công ty khởi nghiệp và nhân tài AI ngày càng di cư sang các hệ sinh thái của Mỹ, Canada và Trung Quốc để tìm kiếm vốn và quy mô.

Những lo ngại của châu Âu về chủ quyền kỹ thuật số tiếp tục là những tranh luận kéo dài về quyền riêng tư và giám sát của chính phủ. Những tiết lộ của Snowden năm 2013 đã khơi lại căng thẳng về luồng dữ liệu xuyên Đại Tây Dương, dẫn đến những thách thức pháp lý cuối cùng đã làm mất hiệu lực của cả thỏa thuận Safe Harbor ban đầu và thỏa thuận kế nhiệm, Privacy Shield. Những lo ngại này càng gia tăng bởi “Đạo luật Làm rõ Việc Sử dụng Dữ liệu Hợp pháp ở Nước ngoài” (Đạo luật CLOUD) của Hoa Kỳ năm 2018, trao cho các cơ quan thực thi pháp luật Hoa Kỳ thẩm quyền pháp lý để buộc các nhà cung cấp Hoa Kỳ cung cấp quyền truy cập vào dữ liệu được lưu trữ trên máy chủ ngay cả khi máy chủ được đặt ở nước ngoài. Mặc dù Ủy ban Châu Âu (EC) phần nào được trấn an bởi các phản ứng của các tổ chức như Hội đồng Giám sát Quyền riêng tư và Tự do Dân sự (PCLOB), nhưng uy tín của EC đã bị suy yếu đáng kể bởi chính quyền Trump. Song song với những lo ngại này, EU đã xây dựng một chương trình nghị sự về việc ban hành quy định kỹ thuật số quyết đoán hơn. EC đã mở rộng năng lực quản lý của mình với các đạo luật bao gồm Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số (DSA), Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số (DMA), Đạo luật AI và Bộ Quy tắc Thực hành, cũng như các hành động thực thi nhắm vào các công ty công nghệ thống trị của Hoa Kỳ. Những nỗ lực này phản ánh tham vọng rộng lớn hơn của nhiều nhà hoạch định chính sách EU trong việc định hình bộ quy tắc kỹ thuật số toàn cầu và giảm sự phụ thuộc chiến lược vào các nhà cung cấp nước ngoài.

Tuy nhiên, đối với nhiều người ở Châu Âu, việc thúc đẩy một hệ thống AI có chủ quyền chỉ trở thành ưu tiên hàng đầu vào năm 2025, sau bài phát biểu của Vance và những thay đổi trong chính sách đối ngoại và thương mại của Hoa Kỳ, bao gồm việc chính quyền Trump thắt chặt kiểm soát xuất khẩu chất bán dẫn, các mối đe dọa công khai về việc rút khỏi NATO và lập trường quyết đoán hơn về công nghệ quốc tế.

Các quy định về khoa học. Những thay đổi này đã làm dấy lên lo ngại về sự phụ thuộc quá mức vào nền tảng AI của Hoa Kỳ, vốn có thể bị cắt đứt đột ngột hoặc thay đổi nhanh chóng bởi các động thái chính trị của Hoa Kỳ. Axel Voss, một thành viên người Đức của Nghị viện Châu Âu và là tiếng nói hàng đầu về quản trị dữ liệu và AI, đã tuyên bố: “Chúng ta không còn một đối tác đáng tin cậy nào tại Hoa Kỳ nữa” và Châu Âu nên phát triển “AI có chủ quyền và đám mây an toàn” của riêng mình. Cristine Caffra, một người ủng hộ hàng đầu cho chủ quyền AI của Châu Âu, cho biết: “Nếu đường sá, nước, điện, tàu hỏa và sân bay của chúng ta phần lớn nằm trong tay nước ngoài, chúng ta sẽ thấy điều đó là không thể chấp nhận được.”

Cơ sở lý luận toàn cầu cho nền tảng AI thứ ba

Ngoài chủ quyền, còn có một cơ sở lý luận toàn cầu mạnh mẽ để Châu Âu vạch ra lộ trình cho “nền tảng công nghệ AI thứ ba”. Nền tảng này sẽ đa dạng hóa và thúc đẩy cạnh tranh thị trường vượt ra ngoài các phân khúc địa lý hiện tại của Hoa Kỳ và Trung Quốc, tăng cường đổi mới kỹ thuật và dựa trên giá trị, đồng thời cung cấp cho các quốc gia một giải pháp thay thế phù hợp với các chuẩn mực dân chủ và các tính năng sản phẩm mà người tiêu dùng mong muốn, bao gồm tính minh bạch, độ tin cậy và trách nhiệm giải trình. Theo nghĩa này, một AI Stack do châu Âu dẫn đầu có thể tạo sự khác biệt bằng cách nâng cao tiêu chuẩn về chính sách quản trị dữ liệu, tiêu chuẩn giám sát và báo cáo, cũng như tác động môi trường.

Hiện tại, bối cảnh địa chính trị thường được xem là bị chi phối bởi hai thế lực. Hoa Kỳ nắm giữ vị thế thống trị thị trường công nghệ ban đầu và hội nhập sâu rộng vào các hệ thống kinh tế toàn cầu, được củng cố bởi vai trò lãnh đạo trong các tổ chức như G7 và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Trung Quốc thúc đẩy cơ sở hạ tầng của riêng mình thông qua các chương trình như Con đường Tơ lụa Kỹ thuật số và tạo ảnh hưởng địa chính trị thông qua BRICS và Kế hoạch Hành động Quản trị AI Toàn cầu của riêng mình. Một EU cạnh tranh hơn trong ngành công nghiệp AI toàn cầu có thể thiết lập “con đường thứ ba hướng tới tương lai” dựa trên các giá trị dân chủ và các quyền cơ bản. Mặc dù khát vọng này nghe có vẻ sáo rỗng, nhưng liệu nó có thực tế không?

Thực tế hay sáo rỗng?

Tóm lại, câu trả lời là không: Tầm nhìn tối đa về chủ quyền AI là không thực tế – không phải đối với châu Âu, và không phải đối với bất kỳ quốc gia hay khu vực nào, kể cả Hoa Kỳ. Bất chấp khẳng định của Vance, ngay cả Hoa Kỳ cũng không hoàn toàn kiểm soát toàn bộ hệ thống: Công ty Sản xuất Bán dẫn Đài Loan (TSMC) sản xuất gần như toàn bộ chip của Nvidia. Đổi lại, TSMC phụ thuộc vào công ty ASML của Hà Lan về các máy khắc cực tím (EUV) tiên tiến cần thiết để sản xuất chip xử lý đồ họa (GPU) AI. Tính đến cuối năm 2023, TSMC sở hữu hơn một nửa số máy EUV trên thế giới, và ASML là nhà cung cấp độc quyền. Những máy móc này tích hợp một loạt công nghệ, bao gồm hệ thống quang học của Đức và thiếc có nguồn gốc toàn cầu. Trong toàn bộ hệ thống AI, các công nghệ nền tảng dựa trên kim loại và vật liệu hiếm với nguồn cung hạn chế từ các mỏ trên khắp thế giới.

Sự phụ thuộc lẫn nhau về công nghệ toàn cầu phức tạp này phản ánh hàng thập kỷ tích lũy chuyên môn và chuyên môn hóa, dẫn đến lợi thế so sánh không thể dễ dàng sao chép, ngay cả trong trung hạn, bất chấp những nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm “khôi phục ngành sản xuất chất bán dẫn của Hoa Kỳ” thông qua các chính sách như Kế hoạch Hành động AI của Hoa Kỳ và Đạo luật CHIPS và Khoa học, đầu tư vào các nhà máy bán dẫn và hợp lý hóa việc cấp phép. Bên cạnh vị thế suy yếu trong lĩnh vực công nghệ số, châu Âu còn phải đối mặt với cái mà cựu Thủ tướng Ý Mario Draghi gọi là “khoảng cách đổi mới”. Các nước EU phải quản lý các yêu cầu chính trị tốn kém của việc tái vũ trang, cũng như chi phí phúc lợi xã hội và thâm hụt ngân sách ngày càng tăng.

Phát triển nền tảng AI thứ ba do châu Âu dẫn đầu: đối mặt với những sự thật khó chịu

Những áp lực này đã buộc phải có một sự thay đổi thực dụng. Ngay cả những người ủng hộ nhiệt thành nhất cho nền tảng AI do châu Âu dẫn đầu, hay còn gọi là “EuroStack”, cũng đã từ bỏ chủ quyền tuyệt đối, hoàn toàn để “tạo ra một không gian cho công nghệ châu Âu” và làm rõ rằng tầm nhìn này “không phải là đóng cửa EU với thế giới — hoàn toàn ngược lại. Nó là về việc… thúc đẩy các mối quan hệ đối tác quốc tế đáng tin cậy”. Các chính trị gia như Nghị sĩ châu Âu Eva Maydell đã đi xa hơn, kêu gọi người dân châu Âu “tỉnh táo lại”.

Một chiến lược thực tế hơn là EU kiểm soát các tầng của nền tảng AI mà mình có lợi thế so sánh. Điều này sẽ tạo cho EU đủ đòn bẩy để đạt được sự phụ thuộc lẫn nhau về mặt chiến lược và đảm bảo một vị trí tại bàn đàm phán. Tương tự như một hiệp ước an ninh, sự phụ thuộc lẫn nhau về mặt chiến lược cho phép đổi mới phát triển mạnh mẽ và cạnh tranh tồn tại, đồng thời có thể đảm bảo an ninh cho tất cả các thành viên. EU có thể dẫn đầu việc phát triển một nền tảng AI thứ ba, được xây dựng thông qua quan hệ đối tác với các quốc gia “cùng chí hướng” hoặc “vị trí thứ ba” như Brazil, Canada, Ấn Độ, Nhật Bản, Kenya, Hàn Quốc và Nigeria, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Vương quốc Anh, tất cả đều có lợi ích chiến lược tương tự trong việc tạo ra một nền tảng AI thứ ba độc lập hơn với Trung Quốc và Hoa Kỳ, đồng thời có chuyên môn tiên tiến trong các lĩnh vực của nền tảng AI. Hiện tại, EuroStack đã đề xuất

Các nhà sản xuất công nghệ coi Cơ sở hạ tầng Công cộng Kỹ thuật số của Ấn Độ là một hình mẫu. Samsung của Hàn Quốc có doanh thu toàn cầu cao nhất về chất bán dẫn vào năm 2024 và có thể tạo ra một thị trường ngách đáng kể thông qua chip suy luận Mach-1, dường như tiết kiệm năng lượng hơn so với Bộ nhớ Băng thông Cao truyền thống được sử dụng trong chip Nvidia truyền thống. Canon và Nikon của Nhật Bản đang phát triển công nghệ in nano và quang khắc Argon-Fluoride có thể thay thế EUV. Vương quốc Anh được công nhận rộng rãi là quốc gia dẫn đầu về khoa học AI, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo khởi nghiệp. Thêm những quốc gia này vào năng lực nội địa của Châu Âu và những đường nét của một nền tảng AI thứ ba đáng tin cậy sẽ xuất hiện.

Mặc dù Châu Âu đã có mối quan hệ tốt đẹp với một số đối tác này, nhưng cần phải tăng cường phát triển những kết nối này thành các liên minh thực sự và định vị mình ở trung tâm của liên minh này. Mặc dù những người ủng hộ EuroStack thừa nhận: “…cần tìm kiếm sự hợp tác với các quốc gia bên thứ ba có chung mục tiêu và cũng có thể được tiếp cận đặc quyền với một số nguồn lực đầu vào nhất định…” và “Châu Âu có thể đóng một vai trò quan trọng ở trung tâm của mạng lưới các quốc gia khác thuộc ‘Đa số Toàn cầu’”, nhưng chi tiết về cách thức thực hiện nhiệm vụ không hề đơn giản này lại không được cung cấp. Đó là những quốc gia nào? Chúng sẽ được tổ chức như thế nào? Tại sao họ nên liên kết với Châu Âu thay vì các quốc gia đã được chứng minh có năng lực AI, như Trung Quốc hay Hoa Kỳ? Đây là những câu hỏi khó cần được giải quyết để một liên minh AI thứ ba có thể khả thi.

Một liên minh AI thứ ba do Châu Âu dẫn đầu, thu hút một liên minh các quốc gia—lý tưởng nhất là bao gồm Hoa Kỳ—sẽ là một bước phát triển toàn cầu thực sự tích cực, mang lại sự đa dạng và cạnh tranh cho thị trường, đồng thời củng cố các chuẩn mực kỹ thuật số dân chủ. Để xây dựng một liên minh như vậy, Châu Âu phải tận dụng các thế mạnh hiện có của mình ngoài ngoại giao.

Châu Âu vẫn là nơi có các viện nghiên cứu và trường đại học AI và khoa học đẳng cấp thế giới, những nơi ngày càng thu hút nhân tài nước ngoài—đặc biệt là khi ngân sách khoa học của Hoa Kỳ bị cắt giảm và việc giám sát sinh viên nước ngoài ngày càng tăng. Tuy nhiên, các tổ chức này thường vẫn bị cô lập khỏi thế giới chính sách và kinh doanh. Quá nhiều trường đại học châu Âu hoạt động như những “tháp ngà”, mắc kẹt trong các cơ quan hành chính công quan liêu, không phù hợp với chính sách công hoặc lợi ích kinh doanh. Điều này cần phải thay đổi để đạt được mục tiêu chảy máu chất xám ngược ở bất kỳ quy mô nào.

Sự mất kết nối tương tự cũng ảnh hưởng đến các công ty khởi nghiệp. Châu Âu không thiếu các công ty khởi nghiệp sáng tạo và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp, nhưng họ thường bị các công ty công nghệ lớn của Hoa Kỳ nuốt chửng trước khi đạt được quy mô. Tại sao vậy? Không phải vì họ ưa chuộng lối sống hay giá trị của Hoa Kỳ, mà bởi vì hệ sinh thái Hoa Kỳ cung cấp khả năng tiếp cận vốn dễ dàng, các nguồn lực bổ sung thiết yếu và một thị trường tích hợp rộng lớn. Đó là một thị trường “một cửa”.

Ngược lại, châu Âu vẫn còn phân mảnh. Bất chấp hai thập kỷ nỗ lực xây dựng một thị trường số duy nhất, mỗi quốc gia vẫn bảo vệ các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông quốc gia của mình và mỗi quốc gia đều có cơ quan bảo vệ dữ liệu và các thực thể sở hữu trí tuệ riêng. Đã đến lúc châu Âu phải đối mặt với “những sự thật bất tiện” của mình. Việc thiếu hội nhập làm hạn chế quy mô của EU và cản trở khả năng cạnh tranh của AI. Việc phản kháng lại những thế lực chính trị hùng mạnh, cố hữu là rất khó khăn nhưng cần thiết.

Để đối đầu với ngành công nghiệp chủ đạo năng động này của châu Âu, cần phải đóng một vai trò lớn hơn. Các lĩnh vực như ô tô, tài chính, bảo hiểm và hàng xa xỉ phụ thuộc vào AI để duy trì khả năng cạnh tranh toàn cầu và cần hỗ trợ sáng kiến ​​này. Những người ủng hộ sáng kiến ​​”ngăn xếp thứ ba” đáng ghi nhận vì họ nhận ra nhu cầu này và đã nhận được sự ủng hộ của nhiều tên tuổi công nghiệp hàng đầu. Để sáng kiến ​​này có hiệu quả, nó cần vượt ra ngoài những tuyên bố chính trị ủng hộ chi tiêu công và ngăn chặn việc “rửa trôi” chủ quyền, nơi lợi ích của các tập đoàn chỉ đơn thuần là lợi dụng chương trình nghị sự về chủ quyền để đảm bảo các khoản trợ cấp ngắn hạn và ảnh hưởng chính trị. Một “ngăn xếp thứ ba” bền vững sẽ đòi hỏi nguồn vốn tư nhân ổn định, điều mà hệ sinh thái đầu tư mạo hiểm của châu Âu vẫn còn thiếu cả về chiều sâu lẫn chiều rộng.

Sự hỗ trợ cần thể hiện qua các cam kết tài chính thực tế và hành động của các công ty này. Các sáng kiến ​​như đầu tư tư nhân vào “Nhà máy AI Gigafactory” thông qua chương trình InvestAI, với khoản đầu tư 20 tỷ euro cho năm nhà máy, và chương trình mua sắm “Mua hàng châu Âu” có thể hữu ích, nhưng chúng không thể thay thế cho nguồn vốn tư nhân sẵn sàng chấp nhận rủi ro ở quy mô lớn. Những người ủng hộ mô hình AI Stack tại châu Âu đang nhắm đến khoản đầu tư 300 tỷ euro trong 10 năm, bao gồm Quỹ Công nghệ Quốc gia châu Âu trị giá 10 tỷ euro. Họ mong muốn “giải phóng các sáng kiến ​​tư nhân, thay vì phụ thuộc vào các thể chế và bộ máy hành chính nhà nước”.

Mặc dù khoản tài trợ này gần đạt đến quy mô phù hợp, nhưng câu hỏi vẫn còn đó liệu nó có đủ để thu hẹp khoảng cách và duy trì sức cạnh tranh của EuroStack trong tương lai gần hay không. Khoản chi tiêu này khá khiêm tốn so với khoản đầu tư của các đối thủ cạnh tranh toàn cầu. Chỉ riêng trong năm 2024, các công ty công nghệ lớn của Mỹ (Apple, Amazon, Google, Meta và Microsoft) đã tạo ra tổng doanh thu hơn 1,5 nghìn tỷ đô la và có kế hoạch đầu tư tới 320 tỷ đô la vào công nghệ AI trong 2 năm.

025. Các công ty phần mềm Hoa Kỳ đã đầu tư 181 tỷ euro vào R&D vào năm 2023, gấp khoảng 10 lần so với các đối tác EU. Khoảng cách này là một vực thẳm cần được thu hẹp đáng kể.

Trong khi đó, Trung Quốc đang đẩy nhanh đầu tư vào AI thông qua các khoản trợ cấp chiến lược, quỹ đầu tư mạo hiểm do nhà nước hậu thuẫn, quan hệ đối tác công tư và hỗ trợ các công ty hàng đầu quốc gia. DeepSeek, một đối thủ Trung Quốc của các công ty như OpenAI và Anthropic, đã được hưởng lợi từ sự hỗ trợ đáng kể của nhà nước. Trung Quốc đã đầu tư vào toàn bộ mảng AI, từ chip, siêu máy tính đến các mô hình độc lập. Nếu muốn thành công, một mảng AI thứ ba phải khả thi không chỉ như một giải pháp thay thế cho cách tiếp cận chỉ dành riêng cho Hoa Kỳ, mà còn là một đối trọng với lĩnh vực kỹ thuật số đang mở rộng của Trung Quốc.

Xét đến mức độ cạnh tranh, để phát triển một hệ sinh thái AI thực sự thay thế cho mô hình của các công ty công nghệ lớn của Mỹ hoặc Trung Quốc, liên minh các quốc gia tham gia vào nỗ lực này phải vượt ra ngoài châu Âu và thu hút các tập đoàn lớn như Samsung, Nikon và Canon, Infosys và Tata, Arms Holding và Cohere AI, v.v. Cần có một nỗ lực chung giữa khu vực công và tư, vượt ra ngoài phạm vi các doanh nghiệp châu Âu và đến một nhóm các quốc gia đối tác. Chỉ khi đó mới có thể huy động đủ nguồn tài chính.

Cuối cùng, nếu châu Âu mong muốn dẫn đầu việc phát triển một nền tảng AI thứ ba, đó sẽ là một bài kiểm tra thực tế về ý nghĩa của việc tham gia vào thị trường AI cạnh tranh với Mỹ và Trung Quốc. Khi đã thực sự tham gia, việc tỏ ra quá chính nghĩa sẽ khó khăn hơn. Thế giới đã thoáng thấy điều này trong giai đoạn cuối của cuộc tranh luận về Đạo luật AI của EU khi Pháp bác bỏ một số điều khoản của đạo luật. Giờ đây, khi Đạo luật AI của EU đang được triển khai và các yếu tố chính như Bộ quy tắc Thực hành đã được hoàn thiện, trở nên mạnh mẽ hơn nhiều so với kỳ vọng của nhiều công ty trong ngành và với sự tham gia của các công ty công nghệ Hoa Kỳ, trọng tâm hiện đang chuyển sang việc triển khai. Các nhà đổi mới sáng tạo châu Âu giờ đây phải chứng minh rằng họ có thể tạo ra các sản phẩm cạnh tranh trong khi vẫn tuân thủ chế độ quản lý mới. Kế hoạch Hành động AI của Hoa Kỳ bác bỏ rõ ràng cái mà họ gọi là “quy định nặng nề”, bãi bỏ các quy tắc trước đây về an toàn và đạo đức AI, và loại bỏ các tham chiếu đến khí hậu, thông tin sai lệch và sự đa dạng khỏi các tiêu chuẩn liên bang. Mặc dù điều này tạo điều kiện cho châu Âu đưa ra một giải pháp thay thế dựa trên giá trị, nhưng sự khác biệt như vậy sẽ chỉ thành công nếu các sản phẩm và nền tảng kết quả duy trì được tính cạnh tranh ở quy mô lớn.

Vươn ra toàn cầu

Thế giới sẽ được hưởng lợi đáng kể từ một hệ thống AI thứ ba tuân thủ các nguyên tắc dân chủ và khác biệt so với cả mô hình do nhà nước Trung Quốc thúc đẩy và mô hình do thị trường Hoa Kỳ dẫn dắt. Thực tế là không một quốc gia hay khu vực nào có thể tự mình đạt được điều này trong trung hạn. Con đường khả thi duy nhất là một nỗ lực chung với các liên minh chiến lược, một khuôn khổ quản trị chung, hành động phối hợp và các động lực kinh tế thực sự cho sự tham gia.

Nỗ lực chung này nên bao gồm Hoa Kỳ, và hệ thống AI này sẽ được củng cố từ vị thế thống trị của Hoa Kỳ trên nhiều yếu tố của hệ thống AI. Mặc dù một số quan chức quốc gia có thể coi hệ thống AI thứ ba là một mối đe dọa, nhưng tốt hơn hết nên hiểu nó là một cơ hội. Các công ty Hoa Kỳ trong lĩnh vực AI sẽ được hưởng lợi từ thị trường mở rộng cho các hệ thống AI. Nvidia và các chuyên gia bên ngoài ước tính rằng chi tiêu AI của chính phủ có thể tạo ra doanh thu từ 200 tỷ đến 1 nghìn tỷ đô la cho công ty trong những năm tới. Hơn nữa, việc cung cấp các giải pháp thay thế cơ sở hạ tầng dân chủ cho Con đường Tơ lụa Kỹ thuật số của Trung Quốc, mang lại cho các quốc gia một lợi ích địa chính trị thực sự và một vai trò có ý nghĩa, nằm trong lợi ích địa chính trị của Hoa Kỳ.

Vance tuyên bố tại Paris rằng: “Hoa Kỳ muốn hợp tác với tất cả các bạn, và chúng tôi muốn bắt tay vào cuộc cách mạng AI trước mắt với tinh thần cởi mở và hợp tác.” Kế hoạch Hành động AI gần đây của Hoa Kỳ tái khẳng định mong muốn thành lập một liên minh nhưng dựa trên việc xuất khẩu “toàn bộ công nghệ AI [của Hoa Kỳ]” cho tất cả các quốc gia sẵn sàng tham gia liên minh. Điều này hoàn toàn trái ngược với mong muốn có thêm quyền tự chủ của các quốc gia châu Âu và các quốc gia khác và dường như đang rút lui khỏi lời đề nghị hợp tác và hợp tác của Vance. Mặt khác, Trung Quốc đang đọc vị tình hình, với “Kế hoạch Hành động Quản trị AI Toàn cầu” thúc đẩy ý tưởng “cùng nhau khám phá những đổi mới tiên tiến trong công nghệ AI” và “thúc đẩy hợp tác công nghệ”.

Hoa Kỳ nên phản bác điều này và ủng hộ một nền tảng AI thứ ba như một nỗ lực chung thực sự nhằm củng cố các liên minh, củng cố nền quản trị dân chủ, giảm sự phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng của Trung Quốc và mở rộng lợi ích của AI trên toàn cầu. Châu Âu có vị thế tốt để dẫn dắt sáng kiến ​​này với mạng lưới ngoại giao và năng lực khoa học của mình, và Hoa Kỳ nên khuyến khích điều này, giống như việc đầu tư vào năng lực quốc phòng của chính mình. Mặc dù ngoại giao châu Âu rất ấn tượng, nhưng nó cần được kết hợp với việc theo dõi chặt chẽ và một kế hoạch triển khai cụ thể được ngân sách và tài trợ hợp lý. Trước đây, các sáng kiến ​​chính trị có thiện chí, chẳng hạn như Chương trình Nghị sự Lisbon những năm 2000, cam kết tăng tỷ lệ R&D trên GDP từ 2% lên 3% vào năm 2010, thường không được thực hiện. Tiến độ thực hiện đã được kiểm tra. Hai mươi lăm năm sau, cường độ R&D của Châu Âu đã tăng lên 2,1%.

Về mặt hành chính, việc giao cho Ủy ban Châu Âu thực hiện sáng kiến ​​này và tạo ra “năng lực điều phối thể chế” mới là một điều hấp dẫn, nhưng nhiệm vụ của họ đã rất bận rộn, và nó sẽ phụ thuộc vào chính sách của EC, vốn có xu hướng ủng hộ cách tiếp cận “tích tiểu thành đại” khi nguồn quỹ được phân bổ cho tất cả các quốc gia thành viên.

Thay vì cố gắng thành lập một thể chế mới, nhóm AI thứ ba nên phát triển một cách tự nhiên từ các sáng kiến ​​hiện có. Một lựa chọn là sáng kiến ​​AI hiện tại được công bố tại Hội nghị Thượng đỉnh Hành động AI Paris vào tháng 2. Mặc dù là một kết quả tốt cho hội nghị thượng đỉnh, nhưng mục tiêu phát triển “các công cụ thực tiễn, tiêu chuẩn toàn cầu và mô hình quản trị” thông qua Sáng kiến ​​Kiểm toán và Trách nhiệm Giải trình Mở lại thiếu thời hạn rõ ràng và tiến độ được chia sẻ công khai.

Một phương tiện đầy hứa hẹn hơn có thể là Quan hệ Đối tác Toàn cầu về AI (GPAI), được đặt tại OECD về mặt hành chính. Với nền tảng đa phương và cơ sở thành viên rộng lớn gồm các đồng minh và đối tác dân chủ chủ chốt, GPAI có thể xây dựng dựa trên các Nguyên tắc AI của OECD và Quy tắc Ứng xử Hiroshima của G7+ để đóng vai trò là xương sống quản trị cho nền tảng AI thứ ba. Quy trình AI Hiroshima mở rộng ra ngoài G7, bao gồm hơn 50 quốc gia “bạn bè” – nhiều quốc gia trong số đó là các quốc gia “thứ ba” – cũng như Cộng đồng Đối tác, nơi quy tụ các công ty công nghệ chủ chốt. Kết hợp với mô hình đa bên lâu đời của OECD, với sự tham gia của xã hội dân sự, tổ chức lao động và cộng đồng kỹ thuật, cấu trúc quản trị toàn cầu được kết nối này đặt nền móng cho việc thúc đẩy nền tảng AI thứ ba như một minh chứng cho khái niệm. Mặc dù đầy tham vọng, nhưng cơ hội hiện đang mở ra cho các chính phủ và đối tác cùng chí hướng hành động; nếu không, họ có thể sẽ sớm phải chịu hậu quả.

Nội dung liên quan

Lời cảm ơn và tiết lộ

Viện Brookings cam kết về chất lượng, tính độc lập và tác động.

Chúng tôi được hỗ trợ bởi một loạt các nhà tài trợ đa dạng. Phù hợp với các giá trị và chính sách của chúng tôi, mỗi ấn phẩm của Brookings thể hiện quan điểm riêng của tác giả.

—————–

Making the case for a third AI technology stack​